Nəzakət AZƏR
S.BƏHLULZADƏNIN XEYIR-DUA VERDIYI RƏSSAM

- Ən gö­zəl rəng?
- Al­la­hın ya­rat­dı­ğı bü­tün rəng­lər gö­zəl­dir.
- Ən gö­zəl sev­gi?
- Ən gö­zəl, ən ül­vi Ya­ra­da­na olan sev­gi­dir.
Sual­la­rı­ma rəs­sam, ope­ra­tor və re­cis­sor Ələk­bər Mu­ra­dov be­lə ja­vab ver­miş­di. Ge­niş ta­ma­şa­çı küt­lə­si əsa­sən onu ek­ran­dan ta­nı­yır. Am­ma əs­lin­də o, ya­ra­dı­jı­lı­ğı­na rəs­sam­lıq­dan baş­la­yıb. 1967-ji il­də ilk sər­gi­si açıl­mış­dır. İn­di­yə­dək öl­kə­miz­də və xa­rij­də­ki sər­gi­lə­ri ma­raq­la qar­şı­lan­mış­dır. Axı­rın­jı də­fə 2008-ji ilin no­yabr ayın­da İra­nın Ur­mi­ya şə­hə­rin­də "İ­mam Rza (Ə.) möv­lu­du"­na həsr olun­muş Bey­nəl­xalq Fo­ru­mun nəz­din­də ke­çi­ril­miş fər­di sər­gi­də Ə.­Mu­ra­do­vun 19 əsə­ri gös­tə­ril­miş­dir. Bu fo­rum­da o, qı­zıl me­da­la la­yiq gö­rül­müş­dür. Bu 19 əsə­rin hər bi­ri İs­lam di­ni­nə və İs­lam fəl­sə­fə­si­nə həsr olun­muş­dur. Ümu­miy­yət­lə, onun son il­lər­də ya­rat­dı­ğı əsər­lər əsa­sən di­ni möv­zu­da­dır, əsər­lə­rin hər bi­ri Ya­ra­da­nın adı ilə bağ­lı­dır.
E­ti­raf edim ki, onun əsər­lə­ri­ni gör­mə­miş­dim. Gö­rən­dən son­ra an­la­dım ki, onun ya­ra­dı­jı­lı­ğın­da tə­sa­dü­fi heç nə yox­dur, hər şey­də xü­su­si bir qa­nu­nauy­ğun­luq var: ema­lat­xa­na­nın qa­pı­sın­dan baş­la­ya­raq xa­ri­ji sə­fər­lə­rə qə­dər.
E­ma­lat­xa­na bir ya­şa­yış bi­na­sı­nın zir­zə­mi­si ol­du­ğun­dan pil­lə­kən­lər aşa­ğı doğ­ru ge­dir. Və biz də aşa­ğı düş­dük - keç­miş zir­zə­mi və ya in­di­ki ema­lat­xa­na­ya. Ya­rım­qa­ran­lıq bir otaq­da ilk ba­xış­dan qey­ri-adi heç nə yox idi: mol­bert, rəng­lər, rəsm­lər, me­bel, sto­lüs­tü lam­pa­lar, ütü­lər və rəs­sa­mın kol­lek­si­ya­sı. Otaq­la­rın künj­lə­rin­də­ki hö­rüm­çək tor­la­rı san­ki on­la­rın qə­dim­li­yi­ni vur­ğu­la­ya­raq, hət­ta on­la­ra bir gö­zəl­lik ve­rir. Təs­vir­lə­ri diq­qət­lə seyr et­dik­də və on­la­rın ne­jə ya­ran­ma­sı haq­qın­da eşit­dik­də an­la­yır­san ki, əs­lin­də nə vaxt­sa zir­zə­mi ol­muş bu ema­lat­xa­na­da mis­tik ha­di­sə­lər­lə do­lu mü­jər­rəd möv­zu­lu rəsm­lə­rin ya­ran­ma­sı da tə­bii­dir.
Bu əsər "Də­niz­lə­rə əmr olun­du ad­la­nır". Də­niz­lə­rə əmr olun­du və hər yer su­ya qərq ol­du. Nuh pey­ğəm­bər hər bir jan­lı­dan bir jü­tü­nü gə­mi­yə gö­tü­rüb xi­las et­di. Qə­zə­bin­dən kö­pük­lə­nə­rək şa­hə qalx­mış dal­ğa­lar od püs­kü­rən sə­ma­ya doğ­ru qal­xır. Hə­yat mən­bə­yin­dən bi­ri olan su in­di hə­ya­ta son qo­yur. Rəs­sam bu əsə­ri qəs­dən köh­nə bir çər­çi­və­yə sal­mış­dır. Bu­ra­da çər­çi­və əsə­rin de­yil, əf­sa­nə­nin, möv­zu­nun köh­nə­li­yi­ni, qə­dim­li­yi­ni vur­ğu­la­yır. "Jə­hən­nəm qa­pı­la­rı" ad­la­nan di­gər bir əsə­rin qey­ri-adi ya­ran­ma ta­ri­xi var. Rəs­sam da­nı­şır ki, bir za­man bu­ra­da qə­ri­bə səs­lər eşi­dir­dim - inil­ti, qış­qı­rıq, hön­kür­tü… Elə bil kim­sə mə­nə əmr et­di, özüm­dən ası­lı ol­ma­ya­raq fır­ça­nı gö­tü­rüb işə baş­la­dım. Bu za­man nə kom­po­zi­si­ya, nə for­ma, nə fi­qur haq­qın­da fi­kir­ləş­dim. Bu hal üç gün da­vam et­di. İş ba­şa ça­tan ki­mi səs­lər kə­sil­di.
Jə­hən­nəm odun­da ya­nan gü­nah­kar in­san ruh­la­rı­nın son aqi­bə­ti bu əsə­rin əsas möv­zu­su­dur. Qa­ra fon­da əks olun­muş sa­rı, al, qı­zı­lı alo­vun için­də ya­nan in­san fi­qur­la­rı çox ki­çik öl­çü­lər­də təs­vir olun­sa da jiz­gi­lər ay­dın və də­qiq­dir. Möv­zu­sa bu əsər "Ke­çid" əsə­ri­nin da­va­mı­dır. "Ke­çid" in­san­la­rın Si­rat kör­pü­sün­dən ke­çi­di­dir. Bu, in­san­la­rın növ­bə­ti im­ta­ha­nı­dır. Təs­vir­də ye­nə rən­ga­rəng alov dal­ğa­la­rı əsas rol oy­na­yır. İn­san fi­qur­la­rı sı­ra ilə qey­ri-müəy­yən bir is­ti­qa­mə­tə "a­xır". Tək­rar ol­sa da qeyd edək ki, "Ke­çid" əsə­ri "Qi­ya­mət gü­nü"­nün da­va­mı­dır. Əl­bət­tə ki, möv­zu ba­xı­mın­dan. Qı­zı­lı tor­paq və al-qır­mı­zı tor­paq ara­sın­da say­sız-he­sab­sız in­san üfü­qə doğ­ru ye­ri­yir. Rəs­sam əsə­rin­də­ki qı­zı­lı tor­pa­ğı be­lə izah edir: "İn­san­la­rın jan atıb əl­də et­dik­lə­ri var-döv­lə­tə, qı­zıl və daş-qaş son an­da gə­rək­siz bir tul­lan­tı ki­mi ayaq­lar al­tın­da qa­lıb. İn­di bü­tün bun­lar in­san­la­ra kö­mək edə bil­mir". Bu­ra­da da rəs­sam çox us­ta­lıq­la ol­duq­ja xır­da in­san fi­qur­la­rı­nı də­qiq təs­vir et­mə­yə mü­vəf­fəq ol­muş­dur.
Növ­bə­ti təs­vir­lər "Kər­bə­la za­ma­nın as­ta­na­sın­da" və "Dua­lar qə­bul olu­nan­da" ad­la­nır. Bu əsər­lər rəs­sa­mın Kər­bə­la və Mək­kə zi­ya­rə­tin­dən bir xa­ti­rə­dir. "Kər­bə­la…" əsə­rin­də də al-qır­mı­zı gü­nə­şə doğ­ru ge­dən in­san­la­rı gö­rü­rük. İn­san­la­rın dü­zü­lü­şü han­sı­sa bir ya­zı­ya bən­zə­yir. Rəs­sam əsə­ri xət­tat­lıq sə­nə­ti ilə iş­lən­miş çər­çi­və ilə ta­mam­la­mış­dır. "Dua­lar qə­bul olu­nan­da" isə Kə­bə­nin ət­ra­fın­da­kı in­san top­lu­la­rı­nın ara­la­rın­da qı­ğıl­jım­lı şüa­lar on­la­rın dua­la­rı­nın qə­bul olun­du­ğu­na bir işa­rə­dir. Əsər­də­ki işıq "Do­ğul­ma" əsə­rin­də­ki işı­ğın ey­ni­dir. Ba­xır­san və bir ra­hat­lıq ta­pır­san. "Qız­dır­ma­lı yu­xu­lar", "Gü­nəş­dən aşa­ğı, yer­dən yu­xa­rı" əsər­lə­ri­ni rəs­sam yu­xu­la­rın­da gör­dük­lə­ri­ni kə­ta­na kö­çür­müş­dür. "Mu­sa və Ha­run", "Nar, hey­va və al­ma" və b. əsər­lər hə­dis­lər əsa­sın­da ya­ran­mış­dır. "Mü­qəd­dəs" əsə­rin­də­ki in­san isə tor­paq­dan al­dı­ğı ener­gi­ni al-əl­van rəng­lər­lə ət­ra­fa pay­la­yır. Rəng­lər nik­bin əh­val-ru­hiy­yə­li­dir. Bu rən­ga­rəng­lik­dən fərq­li ola­raq "Yed­di mü­qəd­dəs" və İmam Əli­yə həsr olun­muş di­gər iki əsər­də bə­yaz rəng əsas rol oy­na­yır. Ağ kə­tan üzə­rin­də­ki ağ rəng­li fi­qur­la­rı rəs­sam qı­zı­lı rəng­lər­lə vur­ğu­la­yır. Əsa­sən İmam Əli­yə həsr olun­muş bu əsər­lər İran­da çox bö­yük ma­ra­ğa sə­bəb ol­muş­dur. Rəs­sam qeyd edir ki, bun­lar bu bö­yük şəx­siy­yə­tə olan sev­gi­nin bəh­rə­si­dir.
Ə­lək­bər Mu­ra­dov tək­jə di­ni möv­zu­lar­da de­yil, həm də tə­biət və məi­şət möv­zu­la­rı­na da mü­ra­jiət edir. Onun ya­ra­dı­jı­lı­ğı­nın bə­zə­yi olan pey­zac­lar in­sa­nın gö­zü­nü ox­şa­yır və ru­hu­na bir ra­hat­lıq ve­rir. "İs­tə­mə­səm də na­ğıl gö­rü­rəm sə­ni, Əmir­jan" əsə­ri rəs­sa­mın Əmir­jan kən­din­də keç­miş uşaq­lıq il­lə­ri, Sət­tar Bəh­lul­za­də ilə bağ­lı xa­ti­rə­lə­rin­dən ya­ran­mış­dır. O, ilk xe­yir-dua­sı­nı da­hi Sət­tar­dan al­mış­dır, ki­ne­ma­toq­ra­fi­ya­ya gəl­məz­dən əv­vəl rəs­sam ol­muş­dur. Rəng­lə­ri də, dəst-xət­ti də Sət­ta­rı xa­tır­la­dır. Be­lə də ol­ma­lı idi. Ələk­bər Mu­ra­dov hə­lə ki­çik yaş­la­rın­dan Sət­tar sə­nə­ti­nin vur­ğu­nu idi. İlk sər­gi­si­nə gə­lən­lər ara­sın­da Sət­tar da ol­muş­du. Əmir­jan ad­lı rəng­li na­ğı­lı da ona Sət­tar­dan keç­miş­di - ha­va ilə, su ilə… Onun fır­ça­sı ilə rəng­lər di­lə gəl­di, ma­vi sə­ma­da Əmir­ja­nın sim­vo­lu olan uja mi­na­rə­ni bu­lud­lar ört­dü, aşa­ğı­da ev­lər, elekt­rik di­rək­lə­ri, əsən meh jan­lan­dı. Bu, əsl İmp­res­sio­nizm idi. "Ax­şa­ma doğ­ru" qü­rub edən gü­nə­şin qı­zar­tı­sı göm­göy Xə­zə­rə na­xış vur­du. Su­lar se­vin­di. "Dan ye­rin­də" gü­nə­şin qı­zı­lı şə­fəq­lə­ri ilə xır­da ağ lə­pə­lər gö­rüş­dü. Su­lar ye­nə se­vin­di. "Sö­yüd­lər", "U­ja dağ­lar­da", "Ha­mı­sı bir­lik­də", "Mə­nim 22 ya­şım var" de­yən tut ağa­jı, "Ba­taq­lıq", "Nax­çı­van", "Gü­nor­ta", "Mu­si­qi­nin əv­və­li", "İ­lan­dağ", "Dan ul­du­zu", "Heç nə eşi­dil­mir", "Ab­şe­ron", "Yol", "Bu­zov­na ba­ğı", "Mu­ra­dın do­ğul­du­ğu ev", və nə­ha­yət, "Sət­ta­rın şa­mı". Bu əsər­lə­rin hər bi­ri Sət­ta­rın şa­mı ilə nur­lan­mış­dır. Ma­vi, bə­yaz, çəh­ra­yı, sa­rı, qır­mı­zı, ya­şıl rəng­lər hər bir əsər­də do­mi­nant­dır. Bun­lar Ab­şe­ro­nun, eli­mi­zin-oba­mı­zın, doğ­ma tor­pa­ğı­mı­zın rəng­lə­ri­dir. Ye­tər ki, seyr edə­sən… Lə­pə­lə­rin sə­si­ni eşi­dər­sən, tor­pa­ğın, də­ni­zin ət­ri­ni du­yar­san. Hər bi­ri rəs­sa­mın əh­val-ru­hiy­yə­si­nin, da­xi­li alə­mi­nin, sev­gi­si­nin, ar­zu­la­rı­nın, xə­yal­la­rı­nın və dü­şün­jə­lə­ri­nin bəh­rə­si­dir.
Ə­lək­bər Mu­ra­do­vun özü­nə­məx­sus üs­lu­bu və tex­ni­ka­sı var. O, yağ­lı bo­ya ilə təs­vi­rin üzə­rin­dən nis­bə­tən qa­tı rəng­lər­lə müəy­yən ştrix­lər­lə "vur­ğu­la­yır", for­ma­la­rı hiss olu­na­jaq qə­dər qa­ba­rıq gös­tə­rir. Mən­zə­rə­lə­ri imp­res­sio­niz­mi, mü­jər­rəd möv­zu­la­rı isə sür­rea­liz­mi xa­tır­la­dır ("Qız­dır­ma­lı yu­xu­lar", "Baş­lan­ğıj", "Za­man" və s.).
Son­da göy­dən üç al­ma düş­dü və "Na­ğı­lın so­nu" ya­ran­dı. San­ki bu na­ğıl çox­dan unu­dul­muş­du və al­ma­la­rı hö­rüm­çək to­ru bü­rü­müş­dü. Bu yal­nız "Na­ğı­lın so­nu" idi. Hə­yat isə da­vam edir­di. Rəs­sam, re­cis­sor və ope­ra­tor Ələk­bər Mu­ra­dov ye­nə növ­bə­ti fil­min kadr­la­rı­nı tə­səv­vür edir, sse­na­ri üzə­rin­də iş­lə­yir, təd­ris­lə məş­ğul olur, son­da isə ye­nə rəng­lər dün­ya­sı­na - ema­lat­xa­na­ya tə­lə­sir. Çün­ki onu növ­bə­ti bir fi­kir na­ra­hat edir və o Ya­ran­ma­lı­dır.