Reza Cudi CABBARI
BMA-NIN VO­KAL İFA­ÇI­LIQ
PE­DA­QO­Jİ TA­Rİ­Xİ­NƏ BİR NƏ­ZƏR

A­zər­bay­can vo­kal oxu­ma mək­tə­bi­nin in­ki­şa­fi pro­se­sin­də keç­miş rus so­vet vo­kal mək­tə­bi­nin çox bö­yük ro­lu ol­muş­dur. 1921-ci il­də, ilk növ­bə­də, da­hi bəs­tə­ka­rı­mız Üze­yir Ha­cı­bəy­li və bir sı­ra qa­baq­cıl mu­si­qi xa­dim­lə­ri­nin səy­lə­ri nə­ti­cə­sin­də Azər­bay­can Döv­lət Kon­ser­va­to­ri­ya­sı ya­ran­dı (in­di­ki BMA). 1925-ci il­dən isə, baş­qa fa­kül­tə­lər­lə bə­ra­bər, kon­ser­va­to­ri­ya­da vo­kal təd­ri­si də baş­lan­dı. Vo­kal si­nif­lə­ri öz pro­qam­la­rı­nı dün­ya klas­sik­lə­ri­nin əsər­lə­ri əsa­sın­da qu­rur­du­lar. Be­lə ki, A.V.Mot­sart, C.Ver­di, D.Ros­si­ni, P.Çay­kovs­ki, N.Rims­ki-Kor­sa­kov, Ü.­Ha­cı­bəy­li, M.Ma­qo­ma­yev ki­mi bəs­tə­kar­la­rın əsər­lə­ri­nə üs­tün­lük ve­ri­lir­di. Bu da qeyd olun­ma­lı­dır ki, keç­miş so­vet vo­kal mək­tə­bi­nin təd­ris sis­te­min­də, xü­su­si ola­raq, ope­ra sin­fi­nə bö­yük önəm ve­ri­lir­di. Bil­di­yi­miz ki­mi, kon­ser­va­to­ri­yan­nın ilk vo­kal müəl­lim­lə­ri (mil­li kadr­la­rı­mı­zın ol­ma­dı­ğın­dan) Mosk­va və Pe­ter­burq kon­ser­va­to­ri­ya­la­rın­dan də­vət olu­nan mü­tə­xəs­sis­lər idi. On­lar da vo­kal təd­ri­sin­də rus so­vet vo­kal me­to­di­ka­sı­na əsas­la­nır­dı­lar. Be­lə ki, kon­ser­va­to­ri­ya­da vo­kal şö­bə­si açı­lan­dan ope­ra sin­fi­nin"­ta­ma­mi­lə ye­ni üfüq­lər­də" işi­nin təş­ki­li zə­ru­rə­ti ba­rə­də mə­sə­lə qal­dı­rıl­dı. Azər­bay­can pro­fes­sio­nal vo­kal mək­tə­bi­nin ya­ran­ma­sın­da da­hi mü­ğən­ni Bül­bü­lün əvəz­siz ro­lu ol­muş­dur. O Azər­bay­can Döv­lət Kon­ser­va­tor­ya­si­nin ilk vo­kal­çı­sı ol­muş ilk vo­kal ka­fed­ra­sı­nın mə­zu­nu və İta­li­ya­da təh­sil al­miş ilk mil­li vo­kal müəl­li­mi ol­muş­dur. Be­lə ki, 1931-ci il­də Bül­bül Məm­mə­dov bə­dii ifa­sı üz­rə məs­lə­hət­çi ki­mi də­vət olu­na­raq, so­lo oxu­ma sin­fi­nin müəl­li­mi ki­mi fəa­liy­yət gös­tər­miş­di. O za­man ka­fed­ra­da təc­rü­bə­li müəl­lim­lər ara­sın­da K.S.İ­sa­çen­ko, R.V.Kar­ve, L.N.Ba­la­novs­ka­ya, K.L.Knij­ni­kov, S.K.Qols­ka­ya ki­mi vo­kal­çı­lar və di­gər­lə­ri də iş­lə­yir­di­lər. 1933-cu il­də Mosk­va­da Mu­si­qi­çi-ifa­çı­la­rın Bi­rin­ci Ümu­mit­ti­faq mü­sa­bi­qə­sin­də Bül­bül lau­reat adı­nı qa­za­nır. 1939-cu il­də isə ADK-nın vo­kal ka­fed­ra­sı vo­kal təh­si­li mə­sə­lə­lə­ri üz­rə ümu­mit­ti­faq konf­ran­sı­na ha­zır­la­şır. Ba­kı kon­ser­va­to­ri­ya­sın­dan he­sa­bat­çı ki­mi, ye­nə də Bül­bül se­çil­miş­di. Gör­kəm­li mü­ğən­ni çox il­lər ər­zin­də onun ifa­çı­lıq və pe­da­qo­ji təc­rü­bə­si­ni ümu­mi­ləş­dir­miş "A­zər­bay­can oxu­ma mək­tə­bi" üzə­rin­də iş­lə­miş­di. Bu el­mi işin­də Bül­bül mil­li vo­kal ifa­çı­lı­ğı xü­su­siy­yət­lə­ri­ni­nin ana­li­zi (xa­nən­də və aşıq­la­rın sə­nə­ti) haq­qın­da mə­lu­mat ve­rir. Bun­dan baş­qa,­ Av­ro­pa vo­kal sə­nə­ti­nin klas­sik ənə­nə­lə­ri­nin in­ki­şa­fı ta­ri­xi­nə ma­raq­lı eks­kurs ve­rir. Bu el­mi işin ən qiy­mət­li cə­hə­ti o idi ki, Bül­bül ümum­qə­bu­lo­lun­muş Av­ro­pa oxu­ma tər­zi ilə mil­li oxu­ma tər­zi­nin üz­vi sin­te­zi haq­qın­da özü­nün me­to­di­ka­sı­nı açıq­la­yır və vo­kal təh­si­li­nin in­ki­şa­fın­da onun konk­ret yol­la­rı­nı gös­tə­rir.
50-60-ci il­lər­də Azər­bay­can kon­ser­va­to­ri­ya­sı­nın vo­kal ka­fed­ra­sın­da ye­ni nə­sil is­te­dad­lı təc­rü­bə­li pe­da­qoq­lar müəl­lim­lik fəa­liy­yə­ti­nə baş­la­dı. Hə­min il­lər­də, qo­ca­man pe­da­qoq M.A.­Ko­lo­to­va­nın fəa­liy­yə­ti­nin son çağ­la­rın­da sin­fin­də bir qrup gənc mu­ğən­ni oğ­lan və qız­lar ye­tiş­miş­di­lər. Onun tə­lə­bə­lə­rin­dən bi­ri - Fi­rən­giz Əh­mə­do­va par­laq səs­lə­nən və im­kan­la­rı­na gö­rə müx­tə­lif ob­raz­lar ya­ra­dan li­rik-dra­ma­tik sop­ra­no sə­sə ma­lik mü­ğən­ni ki­mi ye­tiş­miş­di. (son­ra­lar F.Əh­mə­do­va SSRİ xalq ar­tis­ti ol­muş­du.) Bu il­lər­də V.A.­Ni­kols­ki, K.N.Knij­ni­kov, A.M.Bra­gin ki­mi ope­ra ta­ma­şa­la­rı­nın fə­al iş­ti­rak­çı­la­rı həm də kon­ser­va­to­ri­ya­nın vo­kal ka­fed­ra­sın­da müəl­lim­li­yə baş­la­dı­lar. Qeyd et­di­yi­miz ki­mi, nə­zər­dən ke­çir­di­yi­miz il­lər ilk növ­bə­də Bül­bü­lün ya­ra­dı­cı və pe­da­qo­ji is­te­da­dı­nın çi­çək­lən­mə­si döv­rü­nə aid­dir. Onun mə­zun­la­rı içə­ri­sin­də AOBT-un so­lis­ti Azər­bay­can əmək­dar ar­tis­ti F.Meh­di­yev, Azər­bay­can Döv­lət Mu­si­qi­li Ko­me­di­ya Teat­rı­nın so­list­lə­ri, əmək­dar ar­tist K.Kə­ri­mov və xalq ar­tis­ti M.Əh­mə­dov, bun­dan baş­qa xal­qı­mı­zın çox se­vim­li est­ra­da mü­ğən­ni­si, xalq ar­tis­ti Mir­zə Ba­ba­yev də var idi. Onu da qeyd et­mək la­zım­dır ki, Bül­bü­lun sin­fi­ni 1952-ci il­də bəs­tə­kar Ra­miz Müs­ta­fa­yev də bi­tir­miş­dir (son­ra­lar Azər­bay­ca­nın gör­kəm­li bəs­tə­ka­rı, "Va­qif " ope­ra­sı­nın, xor əsər­lə­ri­nin, mah­nı və ro­mans­la­rın müəl­li­fi ol­muş­dur). Onun so­nun­cu tə­lə­bə­lə­rin­dən bi­ri də ope­ra teat­rı­nın bas-ba­ri­ton sə­sə ma­lik so­lis­ti ki­mi ta­nın­mış əmək­dar ar­tis­ti Əli Haq­ver­di­yev ol­muş­dur. Bu il­lər­də SSRİ xalq ar­tis­ti Şöv­kət Məm­mə­do­va­nın pe­da­qo­ji fəa­liy­yə­ti xü­su­si ilə fərq­lə­nir­di. Mə­lum­dur ki, Azər­bay­can­da o ilk qa­dın ope­ra mü­ğən­ni­si idi ki, ope­ra teat­rı­nın səh­nə­sin­də müx­tə­lif ob­raz­lar ya­rat­mış­dı. Bu mü­ğən­ni İta­li­ya­da vo­kal təh­si­li al­mış və son­ra­lar Ki­yev kon­ser­va­to­ri­ya­sı­nın vo­kal şö­bə­si­ni bi­tir­miş­dir. Onu da qeyd et­mək la­zım­dır ki, Ş.Məm­mə­do­va­nın is­tək və xa­hi­şi ilə rus bəs­tə­ka­rı R.M.Qlier Azər­bay­ca­na də­vət olun­muş­dur. Azər­bay­can xalq mu­si­qi­si­nə və mə­də­niy­yə­ti­nə bö­yük ma­raq gös­tə­rən Qlier "Şah­sə­nəm" ope­ra­sı­nı yaz­mış, və bu əsə­ri Ş.Məm­mə­do­va­ya həsr et­miş­dir. Onu da de­yək ki, "Şah­sə­nəm" ob­ra­zı­nın ilk par­laq ya­ra­dı­cı­sı Ş.Məm­mə­do­va ol­muş­dur. Möh­tə­şəm sə­sə ma­lik mü­ğən­ni uzun müd­dət ope­ra teat­rı­nın so­lis­ti ki­mi rus və Qər­bi Av­ro­pa bəs­tə­kar­la­rı­nın ope­ra­la­rın­da müx­tə­lif ob­raz­lar ya­rat­mış­dır. Onun ope­ra mü­ğən­ni­li­yi ilə bə­ra­bər, pe­da­qo­ji fəa­liy­yə­ti də diq­qə­tə­la­yiq­dir. Be­lə ki, 1946-47-ci il­lər­də kon­ser­va­to­ri­ya­da, vo­kal ka­fed­ra­sı­na rəh­bər­lik et­miş, 1949-cu il­lər­dən onun pro­fes­so­ru, 1946-50-ci il­lər­də isə vo­kal fa­kül­tə­si­nin de­ka­nı ol­muş­dur. O, pe­da­qoq ki­mi cox uğur­la­ra sa­hib ol­muş, ye­tir­mə­lə­ri ara­sın­da 2-ci Za­qaf­qa­zi­ya gənc mu­si­qi­çi-ifa­çı­la­rın mü­sa­bi­qə­si­nin lau­rea­tı, N.Ra­qu­li­na, son­ra­lar isə SSRİ xalq ar­tis­ti, dün­ya­şöh­rət­li mü­ğən­ni M.Ma­qo­ma­yev xü­su­si se­çil­miş­lər. Bu il­lər­də vo­kal ka­fed­ra­sın­da bir ne­çə par­laq, əvəz­siz müəl­lim­lər iş­lə­miş­lər. On­la­rın ara­sın­da gö­zəl sə­sə ma­lik, İta­li­ya­da əla vo­kal mək­tə­bi gör­müş N.R.Va­lats­si ka­fed­ra­da uzun müd­dət (1947-68) sə­mə­rə­li ça­lış­mış­dır. Tə­lə­bə­lə­rin­dən M.Ti­ta­ren­ko, S.As­la­no­va, F.Mu­ra­do­va və baş­qa­la­rı­nın ad­la­rı­nı çək­mək olar. Ka­fed­ra­nın gör­kəm­li və fə­al müəl­lim­ləin­dən bi­ri də İ.A.L­vo­viç ol­muş­dur. Gö­zəl vo­kal­çı və təc­rü­bə­li müəl­lim oal­raq o bir çox is­te­dad­li ka­dir­lar ye­tiş­dir­miş­dir. Onun tə­lə­bə­lə­ri ara­sın­da Fi­dan və Xu­ra­man Qa­sı­mo­va ba­cı­la­rı da ol­muş­dur. Di­gər ifa­çı­lıq ka­fed­ra­la­rın­da ol­du­ğu ki­mi, bu­ra­da da tə­lə­bə­lər­lə iş müx­tə­lif kon­sert­lər­lə vəh­dət­də apa­rı­lır­dı. O cüm­lə­dən, mü­sa­bi­qə kon­sert­lə­ri ke­çi­ri­lir­di. Bü­tün bun­lar tə­lə­bə­lər tə­rə­fin­dən ix­ti­sas sin­fin­də yi­yə­lən­miş ol­duq­la­rı bi­lik­lə­rin təc­rü­bi iş­lə­dil­mə­si­nə yar­dım edir­di. 1956-ci il­dən Mosk­va­da Ümu­mit­ti­faq vo­kal­çı­lar və ba­let ar­tist­lə­ri­nin mü­sa­bi­qə­si ke­çi­ri­lir­di. Onun ilk res­pub­li­ka mər­hə­lə­si hə­min ilin ap­re­lin­də ta­ri­xin­də Ba­kı­da baş tut­muş­du. Mün­sif­lər he­yə­ti­nə vo­kal sə­nə­ti mü­tə­xəs­sis­lə­rin­dən Bül­bül (sədr), Ş.Məm­mə­do­va və b. da­xil idi­lər. 1957-ci il­də isə hər iki qo­ca­man sə­nət­kar Ümum­dün­ya gənc­lər və tə­lə­bə­lər fes­ti­va­lı­nın mü­sa­bi­qə­si mün­sif­lər he­yə­ti tər­ki­bi­nə də­vət olun­muş­du­lar. 50-ci il­lə­rin son­la­rın­da ADK-nın vo­kal ka­fed­ra­sı­nın keç­miş So­vet öl­kə­si­nin baş­qa kon­se­va­to­ri­ya­la­rı ilə əla­qə­lə­ri da­ha da möh­kəm­lə­nir, be­lə ki, gö­rüş­lər ke­çi­ri­lir, el­mi-me­to­dik təc­rü­bə mü­ba­di­lə­si apa­rı­lır­dı. Hə­min il­lər­də vo­kal ka­fed­ra­sın­da bir çox ye­ni­lik­lər olur­du. Ar­tıq bu təd­ris böl­mə­sin­də tək­cə ope­ra mü­ğən­ni­lə­ri yox, həm də ka­me­ra ifa­çı­la­rı ye­tiş­di­ril­mə­yə baş­lan­dı. Bu si­nif­də dərs­lə­ri təc­rü­bə­li və is­te­dad­lı müəl­lim­lər Y.A.Q­ross­man və V.M.Koz­lov apa­rır­dı. 1961-64-cü il­lər­də vo­kal ka­fed­ra­sı­nın mü­di­ri ta­nın­mış və is­te­dad­lı ope­ra mü­ğən­ni­si R.M.Tri­fo­nov, son­ra­kı il­lər­də isə (1964-92) Ka­mal Kə­ri­mov ol­muş­lar. K.Kə­ri­mov bir mü­ğən­ni ki­mi Mu­si­qi­li Ko­me­di­ya Teat­rın­da fəa­liy­yət gös­tər­miş, həm də Azər­bay­can bəs­tə­kar­la­rı­nın ope­ret­ta­la­rın­da yad­da­qa­lan ob­raz­lar ya­rat­mış, həm də kon­ser­va­to­ri­ya­da müəl­lim­lik fəa­liy­yə­ti­lə cid­di məş­ğül olur­du. Çox bö­yük bil­gi­lə­rə ma­lik olan mü­tə­xəs­sis, əsl zi­ya­lı in­san ola­raq, onun rəh­bər­li­yi al­tın­da bir ne­çə is­te­dad­lı vo­kal­çı ye­tiş­mış­dir. On­lar­dan İvan Sa­zo­nov ha­zır­da Sa­ra­tov teat­rın­da ça­lı­şır, Ye­le­na Ze­lens­ka­ya Bö­yük teat­rın so­lis­ti­dir, İl­ya Li­vins­ki və El­xan Ab­bas­qu­li­yev Al­ma­ni­ya teatr­la­rın­da ça­lı­şır­lar. Qri­qo­ri Vay­ner İs­rail­də fəa­liy­yət gös­tə­rir, El­dar Əli­yev Bül­bül mü­sa­bi­qə­sin­də Qran Pri mü­ka­fa­tı­na la­yiq gö­rü­lüb, ha­zır­da İta­li­ya­da­dır, Mux­tar Mə­li­kov isə Tür­ki­yə­nin An­ta­li­ya teat­rın­da uğur­la ça­lı­şır. Müx­tə­lif il­lər­də ka­fed­ra­da ça­lı­şan müəl­lim­lər içə­ri­sin­də N.Tri­fo­nov, Q.Tar­ta­kov, A.­Pop­çen­ko, Y.Ye­mel­ya­no­va, N.Va­sil­yevs­ka­ya, C.Mu­ra­do­va, S.As­la­no­va, V.Top­çi­ye­va, V.Koz­lov, H.Ə­li­yev, A.­Haq­ver­di­yev, A.­Kə­ri­mov, F.Meh­di­yev, M.Bə­di­rov, L.İ­ma­nov, R.Kə­ri­mo­va, S.Mir­za­ye­va, Fi­dan və Xu­ra­man Qa­sı­mo­va ba­cı­la­rı­nı da qeyd et­mək la­zım­dır. On­la­rın çox bö­yük əmə­yi sa­yə­sin­də ye­ti­şən tə­lə­bə­lə­ri Azər­bay­can Döv­lət Ope­ra və Ba­let Teat­rı, Mu­si­qi­li Ko­me­di­ya Teat­rı, bir çox mu­si­qi təd­ris ocaq­la­rın­da və baş­qa öl­kə­lə­rin te­atr səh­nə­lə­ri və kon­sert sa­lon­la­rın­da uğur­la fəa­liy­yət gös­tə­rir­lər. Təc­ru­bə­li müəl­lim­lər­dən M.Bə­di­ro­vın tə­lə­bə­si A.Ab­dul­la­yev, E.­Qu­li­ye­va­nın tə­lə­bə­lə­ri Ş.Qu­li­yev, Z.İs­ma­yı­lo­va, D.Ə­sə­do­va, H.Ə­li­ye­vin tə­lə­bə­si F.Ha­cı­ye­va, vo­kal müəl­li­mi R.Kə­ri­mo­va­nın tə­lə­bə­lə­ri A.­Zey­na­lo­va, İ.­Xə­li­lo­va, C.Ba­ba­ye­va, F.Qa­sı­mo­va­nın tə­lə­bə­lə­ri S.Cə­fə­rov, M.Qu­li­ye­va, Ə.Ab­dul­la­yev, X.Qa­sı­mo­va­nın tə­lə­bə­lə­ri isə G.İs­ma­yı­lo­va, F.Məm­mə­do­va, D.Ə­li­ye­va və baş­qa­la­rı­nın da adı­nı çək­mək olar. Hə­min il­lər­də ka­fed­ra­nın müəl­lim­lə­ri ara­sın­da xü­su­si ola­raq, Fi­dan və Xu­ra­man Qa­sı­mo­va ba­cı­lar­nın fəa­liy­yə­ti­ni xü­su­si vur­ğu­la­maq la­zım­dır. On­lar ar­tıq Azər­bay­can vo­kal mək­tə­bi­nin bö­yük uğur­lar qa­zan­mış mü­tə­xəs­sis­lə­ri ol­muş və dün­ya şöh­rə­ti qa­zan­mış mü­ğən­ni­lər­dir­lər. Fi­dan Qa­sı­mo­va İs­veç­rə­nin pay­tax­tı Ce­nev­rə­də ke­çi­ri­lən çox nü­fuz­lu vo­ka­list­lər mü­sa­bi­qə­sin­də qa­lib gəl­miş, İta­li­ya­nın Ver­çel­li şə­hə­rin­də C.Viot­ti­nin xa­ti­rə­si­nə həsr edil­miş mü­sa­bi­qə­də bi­rin­ci mü­ka­fa­tı qa­zan­mış­dır. Xu­ra­man Qa­sı­mo­va isə Yu­na­nıs­tan­da ke­çi­ri­lən Ma­ri­ya Kal­las adı­na bey­nəl­xalq mü­sa­bi­qə­də "Qran Pri" və P.Çay­kovs­ki adı­na Bey­nəl­xalq mü­sa­bi­qə­nin lau­rea­tı adı­na la­yiq gö­rü­lən ilk Azər­bay­can vo­kal­çı­sı­dır. Fi­dan və Xu­ra­man Qa­sı­mo­va­lar fit­ri is­te­da­da ma­lik vo­kal­çı­lar pe­da­qoq ki­mi də öz cid­di fəa­liy­yət gös­tə­rir­lər. Tə­sa­dü­fi de­yil ki, gö­zəl vo­kal­çı ol­ma­sı­nı, ey­ni za­man­da en­sik­lo­pe­dik bi­lik­lə­ri­ni nə­zə­rə ala­raq, kon­ser­va­to­ri­ya­nın mü­di­riy­yə­ti 1994-ci il­dən BMA-nın vo­kal so­lo oxu­ma və ope­ra ha­zır­lı­ğı ka­fed­ra­sı­na rəh­bər­li­yi X.Qa­sı­mo­va­ya hə­va­lə et­di. Bu müd­dət ər­zin­də X.Qa­sı­mo­va həm də gö­zəl təş­ki­lat­çı­lıq qa­bily­yə­ti­ni də gös­tə­rir. Onun rəh­bər­li­yi al­tın­da ka­fed­ra­ya bir ne­çə is­te­dad­lı müəl­lim də­vət olun­du və bir çox ma­raq­lı təd­bir­lər ke­çi­ril­di.
Ka­fed­ra­nın müə­lim­lə­ri el­mi iş­lər sa­hə­sin­də də bir ne­çə ma­raq­lı me­to­dik töv­si­yə­lər və və­sait­lər əl­də et­miş­lər. Bu za­man­lar­da Bül­bül adı­na bey­nəl­xalq mü­sa­bi­qə­lər ke­çi­ri­lər­kən keç­miş So­vet öl­kə­si­nin mü­ğən­ni­lə­ri də jü­ri­li­yə də­vət edi­lir­di­lər. Xu­ra­man və Fi­dan Qa­sı­mo­va­lar da bu mü­sa­bi­qə­lə­rin mün­sif­lər he­yə­ti­nin üz­vi­lə­ri olub­lar. X.Qa­sı­mo­va hər bir tə­lə­bə­yə həm bir müəl­lim ki­mi fər­di ya­na­şır. O, tə­lə­bə­lə­ri­nin qa­bi­liy­yə­ti­nə, səh­nə mə­də­niy­yə­ti­nə və vo­kal xu­su­siy­yət­lə­ri­nə o cüm­lə­dən, dik­si­ya­ya bö­yük diq­qət ye­ti­rir, on­la­rın da­xi­li po­ten­sia­lı­nı la­zı­mi şə­kil­də aş­kar­la­ya bi­lir və hər za­man səs­lə­ri­nin qo­run­ma­sı haq­da düz­gün töv­si­yə­lər ve­rir. Xu­ra­man xa­nım tə­lə­bə­lə­rin re­per­tuar proq­ram­la­rı­na da çox cid­di ya­na­şır. Tə­bii ki, bu re­per­tuar­da klas­sik Qərb və rus bəs­tə­kar­la­rı­nın əsər­lə­rı bö­yük yer tu­tur. O bir ka­fed­ra mü­dü­ri ki­mi Azər­bay­can bəs­tə­kar­la­rı­nın ope­ra­la­rı­na, mah­nı və ro­mans­la­rı­na yer ayır­maq­la, hər bir tə­lə­bə­nin proq­ra­mın­da müt­ləq xalq ma­hı­la­rı və pro­fes­sio­nal Azər­bay­can mu­si­qi nü­mu­nə­lə­ri­nin ol­ma­sı­nın va­cib­li­yi­ni vur­ğu­la­yır. Bu­nu da qeyd et­mə­li­yik ki, Xu­ra­man xa­nın hər bir tə­lə­bə­nin fər­di vo­kal im­kan­la­rı­na gö­rə mü­na­sib re­per­tuar se­çir. Be­lə­lik­lə, müəl­lim­lik­lə ya­na­şı, Fi­dan və Xu­ra­man Qa­sı­mo­va­lar Azər­bay­can Ope­ra Ba­let Teat­rın­da uzun müd­dət fəa­liy­yət gös­tə­rə­rək, müx­tə­lif klas­sik və müa­sir Azər­bay­can və Av­ro­pa bəs­tə­kar­la­rın ope­ra­la­rın­da rən­ga­rəng, yad­da­qa­lan ob­raz­lar ya­ra­dıb­lar. On­la­rın uğur­la­rı ba­rə­də yer­li və xa­ri­ci mət­buat­da ki­fa­yət qə­dər ya­zı­lıb. Bun­dan baş­qa Qa­sı­mo­va ba­cı­la­rı kon­sert­lə­ri ilə (vo­kal-sim­fo­nik, ope­ra, ka­me­ra) həm Azər­bay­can­da, həm də bir çox xa­ri­ci öl­kə­lər­də fə­al və uğur­lu çı­xış edə­rək, vo­kal sə­nə­ti­mi­zi dün­ya are­na­sı­na çı­xa­rıb­lar.

R.C.Cabbari 1967-ji ildə Təbrizdə doğulub. 2001-07-ji illərdə Bakı Musiqi Akademiyasının
magistraturunu bitirib. Oxumağı da var. Bir müddət Dövlət Xor Kapellasında çalışıb. Tenordur. Hazırda BMA-nın aspirantıdır.