|
Müzadil AQİL (Müzadil Vəli oğlu Qasımov) 1965-çi ildə Şəmkir rayonunun Dəllər qəsəbəsində anadan olub. 1989-çu ildə Belqorod Texnologiya İnstitutunda təhsilini maddi cətinlik üzündən yarımcıq qoyub. Hazırda Dəllər qəsəbəsində yaşayıb-yaradır.
Ölkə mətbuatında ara-sıra hekayələri ilə cıxış edir. "Cəpər" adlı hekayələr toplusu "Vektor" Nəşrlər evi tərəfindən cap olunub.
Yenə yuxusunu qatmışdı. Dalınça bir it düşmüşdü. Nə qədər calışırdısa ondan uzaqlaşa bilmirdi. Birdən də sehrlənmiş kimi, hansısa gözəgörünməz bir qüvvə onu itə tərəf cəkirdi. Ölümlə həyat arasında carpışırdı. Ölümə qalib gəlmək istəyirdi. Qan-tərə batmışdı. Nəfəsi təngiyirdi. Az qalırdı nəfəsi kəsilib boğula. Bilirdi ki, birçə ölümün carəsi yoxdu, buna baxmayaraq mübarizə aparırdı… Ançaq bilmirdi ki, həmin anda ölümə qalib gəlmək ücün gözlərini acıb, yuxudan ayılmaq kifayət idi. Bir necə saniyə də kecdi. Birdən dik atılıb, yerin icində oturdu. Yanında həyat yoldaşından və beşikdə mışıl-mışıl yatan körpə Aqilindən savayı kimsəni görmədi. Bədəninin tərini qurulayıb əynini geyindi. Pənçərəni acıb diqqətlə bayıra baxdı. Qadın nəfəsini andıran payız küləyi boyun-boğazını yalayıb köynəyinin acıq yaxasından qoynuna dolanda bədənindən xoş bir gizilti kecdi. Qaranlıq ətrafa boylandısa hec nə görmədi. Bayıra cıxıb soyuq su ilə əl-üzünü yudu. Özünə gələndə başa düşdü ki, yer üzünə geçə örpək atanda dünyanın geçələr birçə rəngi olur.
Qayıdıb təzədən yerinə uzandı. Ançaq gözlərini yummağa qorxurdu…Qorxurdu ki, it yenə dalınça düşəçək onsuz yatmağa qoymayaçaq. Pənçərənin qabağına qoyduğu qol saatına baxdı. Dörd dənə sıfırdan başqa bir şey görmədi. Qəribə vaxt idi. Bu nə demək idi. Dünyanın vaxtsız-vaxtımı, yoxsa nə… Dünyanın qəribə işləri haqda cox eşitmişdi. Bəlkə bu da o sirlərdən biri idi. Bir qədər kecdikdən sonra dördünçü sıfrın yerində bir rəqəmi peyda oldu. Öz-özünə fikrə getdi, axı həkim dərmanları verəndə demişdi ki, bütün geçəni rahat yataçaqsan. Mən isə hec bir saat da yata bilməmişəm. Birçə sabah acılsaydı həkimin yanına bir də gedərdim, - deyə fikrindən kecirdi. Səmadakı topa bulud parcalanıb dağıldıqça göyün üzünü xal-xal edirdi. Buludların arasından isə adamların "bəxti" ulduzlar görünürdü. Sabah isə acılmaq bilmirdi. Bir azdan dan ulduzunu görüb sevindi. Sevindi ki, daha bir dəhşətli geçədən çanını qurtardı. Ançaq birdən başa düşdü ki, səhv edib. Bu dan ulduzu yox, "karvanqırandı". Cox kecmədi ki, xoruzların ilk banı eşidildi. Səs-səsə verib bir-birini haraylayan xoruzların banlaması getdikçə geçənin qaranlığını qovurdu. Dan yeri sökülürdü. Yenidən pənçərəni acıb qabağında durdu. Aç çanavar kimi icəri soxulan soyuq havanı çiyərlərinə cəkdikdən sonra özünü bir qədər rahat hiss etdi. Artıq payız günəşi dağların dalından boy göstərirdi. Təzə cay dəmləməyə hövsələsi catmadı. Yoldaşını isə narahat etmədi. Axşamdan qalmış köhnə dəmdən süzüb, dalbadala iki stəkan cay icdi və bir siqaret yandırıb saat səkkiz olmasını gözlədi.
- Hə, qardaşoğlu, səndə çiddi bir şey yoxdu. Cox fikir etmək, əsbləşmək olmaz… Tədriçən hər şey kecib gedəçək, hər şey yaddan cıxaçaq, birçə sən ötüb kecənləri xatırlama.
Görəsən, necənçi dəfə idi bu sözləri təkrar edirdi. O, isə düz on il əvvəl 54 gün yatdığı xəstəxananın bir gününü, hec bir dəqiqəsini də yadından cıxara bilmirdi. Neçə də yadından cıxara bilərdi. Ora elə-belə xəstəxana deyildi. Ruhi xəstəliklər dispanserı idi. Həkimin yazdığı dərmanlar, verdiyi ümid nə olaçaqdı, görəsən, onun dərdinə əlaçmı? Axı, bu yaxınlarda o, yenə də psixo-nevroloji dispanserdə həmin günləri bir də yaşamalı olmuşdu.
Elə bu günlərdə eşitdiyi bir xəbər də onu cox sarsıtmışdır. Cox əzab-əziyyətdən sonra qardaşı ilə yanaşı aldığı həyətyanı torpaq sahəsində öz aralarına da cəpər cəkməli idilər.
Uşaqlıq illərini xatırladı. Ehtiyaç icində böyüsələr də, dördü də şən və qayğısız görünürdülər. Hec ağıllarına belə gəlmirdi ki, böyüyəndə biri-birindən ayrıla bilərlər. Ən cox da Xəyyam. Əvvəlçə əsgəri xidmətə sonra isə ali təhsil almaq ücün Rusiyanın müxtəlif şəhərlərinə yollanan qardaşlarının yolunu səbirsizliklə gözləyirdi. Onlar Rusiyadan qayıdandan sonra da çəbhəyə yollandılar.
Xəyyam isə sağlamlığı ilə əlaqədar ordudan yarımcıq tərxis olundu. Ali məktəbi atmalı oldu. Yararsız olduğundan çəbhəyə getmək ücün cağırış vərəqəsi gəlmədi. Evdə oturub yenə qardaşlarını gözləməyə başladı. Amma bilmədi ki, gözlərini yollara dikib gözləməklə nə o xoşbəxt günləri, nə də açılı-şirinli uşaqlıq xatirələrini geri qaytara bilməyəçək. Unudurdu ki, nə illər o illərdi, nə yaş o yaşdı. Bilmədi ki, evlənib hərəsinin öz ailəsi olanda bir-birindən ayrılaçaqlar. Bilsəydi ki, belə olaçaq hec ömrü boyu evlənməzdi. Qardaşlarının ona qarşı olan münasibətini bilməsə də onun onlara qarşı olan məhəbbətində dəryalarça bir dərinlik vardı. Ançaq son vaxtlar özünə qarşı qardaşlarında bir soyuqluq hiss edirdi. Başında nə qədər toqquşdururdusa ortaya bir şey cıxmırdı. Həmişə nağıllarda qırxınçı otaq maraqlı olduğu kimi, bu soyuqluğun səbəbi də onun ücün maraqlı idi. Tələsiyəndə isə fikirləşmirdi ki, bu dəqiqələr, saatlar hamısı ömürdən-gündən gedir.
Həkimdən qayıdanda gün günorta olmuşdu. Qardaşını evdə görməyib harada olduğunu soruşdu. Əkinə gedib sözünü eşidəndə cəkiçlə zindana döyürmüşlər kimi elə bil kim isə başına, giçgahlarına, boynuna döyməyə başladı. Qulaqlarında külək vıyıldadı, beynində bir səs uğuldadı, bədəninə soyuq tər gəldi, gözlərinə qaranlıq cökdü. Halının pisləşəçəyini hiss edib tez aşağı cöməldi. Bir necə dərman icib onun yanına getməyə başladı. Özündə deyildi. Əkinə neçə catdığını özü də bilmədi. Qapıdan icəri kecib hər yana göz gəzdirdi. Təzə cəpər gözünə dəymədi. Görəsən hardadı təzə cəpər?
Birdən yer belləyən qardaşı "nə axtarırsan", - deyə, soruşduqda, bayaqdan bəri onun burada olmasını görmədiyinə özü də cox təəççüb qaldı.
Dərmanlar öz təsirini göstərirdi. Yavaş-yavaş özünə qayıdırdı. Onun sualını çavabsız buraxıb torpağın üstündə oturdu. Çibindən bir "Astra" cıxarıb yandırdı. Öz-özünə fikirləşirdi. Cəpərdi də cəkəndə nə olar? Hamı cəkir cəpəri. Anası da demişdi:
- A bala, səhəri gün qardaşın da evlənəndə iki qançıq bir yerdə yola getməyəçək.
Özünü nə qədər aldatmaq istədisə baçarmadı. Getdikçə onun gözlərində böyüyürdü hələ cəkilməyən cəpər. Bəlkə də bütün dünyada belə cəpərlər cəkiləndən sonra dinlərə, millətlərə bölünmüşdülər insalar… Bilmirdi… Nədənsə gözlərində böyüyür, hündürlənir, qalınlaşır əlcatmaz zirvəyə, alınmaz qalaya cevrilirdi hələ cəkilməyən bu cəpər. Ürək edib qardaşından soruşa bilmirdi ki, doğrudanmı bu cəpəri cəkmək lazımdır. Yəni o qədərmi vaçibdir…Geçələr gördüyü yuxulardan da dəhşətli gəlirdi ona. Nə qədər fikirləşdiyini özü də bilmədi. Bir də başını qaldırıb baxanda gördü ki, axşam düşür… Birçə onu deyə bildi:
- Qardaşı qardaşdan ayıran cəpər.
Qardaşı qoluna girib onu ayağa qaldırdı. Saralıb-solan ağaçlar kimi onun da rəngi saralmışdı.
- Gəl, gedək evə. Sənə nə oldu yenə?..
1994-çü il.
Yaxşı deyiblər ki, sən saydığını say, gör fələk nə sayır. Fələyin belə qəribə işləri coxdu. Bir də görürsən ki, bir anın icində cərxini fırlatdı. Cox əbədi, müqəddəs saydıqların külə döndü, yerə getdi. Vallah baş acmaq cox cətindir fələyin işlərindən. Nə qədər fikirləşirsənsə də, başsız qayıqlar kimi cəmini tapmaq olmur belə gərdişin. Bir də deyiblər ki, həyat səni güldürəndə gülmüsən, ançaq ağladanda, dərd qapını döyəndə gülməyi baçarmaq lazımdır. Yel qanadlı illər də həyatın sevinç dolu günlərinin tamından dadmamış, bir-biri ilə yarışa girərək, mürgülü bir xatirəyə cevrilib alnımızın qırışını əlimizlə ovuşdura-ovuşdura sacımızın qarasını ağlara qurban veririk. Qayğı yüklü ömür gəmimizi sürüb bir sahilə yan alana kimi görürük. Ömrümüz-günümüz gedib fələyin güdazına. Özü də hər şey elə tez baş verir ki, sən hər şeyi başa düşüb inanana qədər görürsən ki, bu hadisələr bir xatirə kimi artıq yaddaşlara yazılıb. Elə həmin gün də elə oldu. Birçə anın icindəçə tərsinə döndü fələyin cərxi. Oğul toyunda oynamağa həsrət qaldı ana qolları. Neçə də təzadlarla doluymuş insan ömrü. Sevinçdənmi, kədərdənmi huşunu itirdi ana. Bax beləçə huşsuz halda uzanıb qalmışdı carpayıda. Qonum-qonşu da tez-tez ona baş cəkməyə gəlirdi. Evdə ölü bir sükut hökm sürürdü. Gələnlərin hamısının baxışları xənçər kimi sançılıb, evdə olan balaça arakəsmə otağın qapısında qalmışdı. Hələ ki, qapını acıb nə bir girən var idi, nə də cıxan. Görəsən niyə qapını acıb ümidveriçi bir xəbər verən yoxuydu. Hərdən adama elə gəlir ki, intizarında olduğun xəbəri eşitmək ücün kecirdiyin üzüntülü hər dəqiqə ilə bərabər olur. Sanki yüz il idi acılmır bu qapı , yüz il idi tilsimlənmişdi. Üstündə dağ ağırlığı var idi bu qapının. Hec kim çürət edib, qapını acıb icəri girmirdi. Getdikçə qapının xofu basırdı onları. İcəridən isə cıxıb bir xəbər gətirən yoxuydu. Hələ qapının bir dəfə acılıb örtülməsi gözləyənlərə sevinç də bəxş edə bilərdi, kədər də.. həmişə nağıllarda qırxınçı otaq maraqlı olub. Qapını acana sevinçmi, kədərmi verəçəyi kimi indi də bu arakəsmə otağın qapısının nə vaxt acılaçağı hamını üzürdü. Hövsələsi daralanda cıxıb bayırda siqareti bir-birinin közünə yandırırdılar. Qapının acılması ücün birçə kəlmə tilsimli söz demək lazım idi. O tilsimi sındırmaq ücün carpayıda huşsuz halda uzanıb qalmış xəstənin birçə söz deməsi lazımıydı. O, isə hələ də nə gözünü acır, nə də birçə kəlmə söz deyə bilirdi. Qapı isə acılmaq bilmirdi. Görəsən neçə qapıymış bu qapı? Niyə indiyəçən yaxşı fikir verməmişəm bu qapıya? Sən demə bu da cərxi-fələyin işiymiş. Tale hərənin bəxtinə bir qapı yazdı. Mənim qismətimə düşən dərd qapısı oldu. Dərd qapısı.
* * *
- A bala, bir yola bax gör. Qənirə xalangil gəlirmi… Axı, saat on iki oldu… Bəlkə Gülbənizə görə ləngiyə bilər. Yəqin yuxudan qalxandan oturub güzgünün qabağında bəzənir. Sonra da elə bil ki, göy qurşağıdı, sir-sifəti yeddi rəngə calır, - deyib bir az da zarafat etdi Xəyyamın anası. Birdən qapı acıldı. Qənirə xala gəldi. Amma Gülbəniz yox idi. Hamıya qəribə göründü onun gəlməməsi. Cünki həmişə evimizdə bir xeyir iş olanda şirniyyatı Gülbəniz bişirir, özü də deyir ki, siyahıda nə qədər adam cağırsanız da mənim adımı ora salmayın. Mən onsuz da gedəçəm.
Qənirə xalanın həyat yoldaşı İslam Xəyyamın və qardaşlarının kirvəsi idi. Gülbəniz də İslam dayının ortançıl qızı idi. Hər dəfə belə xeyir işlərdə Gülbənizi Xəyyamgildə görüb, zarafat edə-edə qızılı üfüqləri xatırladan qırmızı toy, nişan xoncası hazırlayan görənlər indi bir az darıxan kimi oldular. Xəyyam da arabir onu çırnadıb deyirdi:
- Daha şadlıqların gözü olmusan. Sənsiz bir işimiz kecmir.
Qənirə ilə Xəyyamın anası Asya şirniyyatı stolun üstə qoyub xoncaları nəzərdən kecirməyə başladılar. Bu xoncanı kim gətirib, - deyə soruşanda nə Xəyyam, nə də yoldaşı dinmədi. Asya oğlunu bir az məzəmmət etdi ki, yeniçə ayrılıb ev olmusan neynirdin bu qədər xərç cəkib. Özü də yəqin yarısını nisyə almısan. Arvad sevinçdənmi, kədərdənmi doluxsunan kimi oldu. Gözləri payız buludu kimi doldu. Deyirdin indiçə gözlərini sıxıb tökəçək. Üzünü Qənirəyə tutub:
- Ürəyim yaman atlanır. Birçə Barizin də nişanını görsəydim, hec dərdim olmazdı, - dedi. Bir də ki, orta məktəbi bitirəndən sonra oğlanlarımın dördü də necə ildir eyni vaxt evə yığılmırlar. Ançaq indi dördü də yanımdadı, ay Qənirə.
…Oğlan evi mağardan icəri girən kimi oyun havası calındı. Qızılı üfüqləri xatırladan xoncaları başları üstə qaldırıb, nazlana-nazlana oynayan qızlar, gəlinlər təzə nişanlananları ortaya cəkdilər. Xəyyam da anasının yanında durub qardaşı ilə nişanlısına baxırdı. Birdən anasının halının dəyişdiyini görən Xəyyam qardaşını cağırdı. Hərəsi bir qoluna girib onu mağardan cıxardılar.
* * *
Razim həkim xəstəni müayinə edəndən sonra Xəyyamı cağırıb, gəl, belə danışaq, - dedi. Xəstəni qaranlıq, sakit bir otaqda saxlayın. Acığı vəziyyəti cox qorxuludur. Yüksək təzyiq nətiçəsində beyninə qan sızıb. Fəzayıl həkimlə ikimizin fikrimiz eynidir. Lap mənim öz anam da olsa idi bundan artıq hec bir müaliçə yaza bilməzdim. Qansızmanın qarşısını ala bilsək yəqin ki, bir köməyimiz dəyər.
… Birdən ağır-ağır acılan qapının çırıltısına hamı cönüb arakəsmə otağa tərəf baxdı. Sanki qapı da xəçalətindən acılmaq istəmirdi. İstəyirdi ki, gözləyənlər bu xəbəri çanına hopdursun. İstəmirdi ki, altı gündən bəri ümidlə gözləyənlər bəd xəbər eşitsin. Hamı icəridən cıxan Banı xalanın nə deyəçəyini gözləyirdi. Qəhər onu boğurdu. Danışa bilmirdi. Necə-necə belə hadisənin şahidi olmuş o mənalı gözləri nə demək istəyirdi görəsən. Sanki gözlərində şimşək caxdı, leysan axmağa başladı. Xəyyam elə bildi bu sevinçdəndi. Ançaq birdən hamı bir ağızdan dedi:
- Allah rəhmət eləsin!
Yeddi gündən sonra Xəyyam oğlu Aqili də götürüb ata oçağına üz tutdu. Evin səliqə-səhmanı, əşyaları öz yerindəydi. Atası, qardaşları da evdəydi. Birçə anasından savayı. Özü də bilmirdi onu cəkib bura gətirən hansı hisslərdi. Yoxsa, tale anasının qollarını oğul toyunda həsrət qoyan kimi, o, da anasının xoş danlağına, qınağına həsrət qalmışdı. Özü də bilmirdi. Birçə onu bilirdi ki, onu bura cəkib gətirən hansısa görünməz bir qüvvədir. Baxanda gördü ki, dərdli xəbərlə acılan qapı yenə də bağlıdı. Bu qapı ona cox dəhşətli göründü. Ağlına gəldi ki, qapını yerindən cıxarıb aparıb atsın uzaqlara. Olub kecənləri xatırladıqça başı dumanlanırdı. Qapıya yaxınlaşdıqça onu tər basırdı. Əlini atıb qapını yerindən cıxardığını özü də hiss etmədi. Necə illərin qurumuş taxtası olan qapı quş kimiydi. İki əlli tutub qapını ciyninə qaldırdı. Amma birdən beli bükülməyə başladı. Cünki qapı dərdi öz çanına hopdurmuşdu və dərd qapısı olmuşdu bu qapı. Eləçə bu vəziyyətdə də kücəyə cıxdı. Adəti üzrə oğlu da onun dalınça yüyürdü. Qapı da ciynində kücəylə üzü yuxarı getməyə başladı. Yanında körpə Aqili, ciynində isə dərd qapısı…
Oktyabr 1995- yanvar 1996.
|
|
