|
1935-ci ildə Tehranda doğulub, 1967-ci ildə avtomobil qəzasında faciəli şəkildə həlak olan Foruğ Fərruxzad 32 illik ömründə beş kitablıq şeir yazıb. Onlardan dördü – “Məhbus” (1955), “Divar” (1956), “Üsyan” (1957), “Yeni təvəllüd” (1963) şairənin sağlığında, beşincisi – “İnanaq soyuq mövsümün başlanğıcına” (1974) ölümündən sonra nəşr edilib. Bu kitablar klassik şeirin bu günədək aktuallığını saxlayan poetoloji və texniki təcrübəsinin modernist ədəbiyyatla sintezi üzərində qurulmuş yeni fars poeziyasının ən uğurlu nümunələrdən sayılırdı və bu gün də sayılmaqdadır. Foruğ Fərruxzad çox qısa ömür yaşasa da, onun “Məhbus” -dan “Yeni təvəllüd”ə qədər keçdiyi yol bütöv bir ədəbi epoxanın təkamülünün xarakterik cizgilərini izləmək baxımından maraq doğurur. Əgər “Məhbus”dakı şeirlərin əksəriyyəti ölçü, ritm baxımından ənənəvi şeir formalarına çox yaxın idisə, şairənin son kitabında toplanan əsərlər bütün çərçivələri dağıdaraq tam “sərbəstləşmişdi” (“ağ şeirlər” idi). Bununla yanaşı, mərhələlər arasındakı fərq obyektiv gerçəkliyin poetik təcəssümündə də özünü göstərirdi; əgər ilk kitablarda hər şey lirik qəhrəmanın yaşantıları kimi təqdim olunurdusa, “Yeni təvəllüd”də həyatın, gerçəkliyin, hətta hisslərin obyektiv mənzərəsi yaradılır və oxucu onlarla baş-başa buraxılırdı. Təqdim etdiyimiz şeirlərin hamısı şairənin “Məhbus” kitabından götürülüb. Foruğ Fərruxzadın yaradıcılığı ilə maraqlananlar və ümumiyyətlə, yeni fars poeziyası ilə yaxından tanış olmaq istəyənlər üçün bu tərcümələrin maraqlı olacağını güman edirik.
İbrahim Quliyev, AMEA-nın Şərqşünaslıq İnstitutunun əməkda
ÜSYAN
Mənim dodağıma qıfıl vurma sən, Çünki deyilməmiş çox dastanım var. Ağır qandalları aç ayağımdan Qəlbdə bu sevdadan həyəcanım var.
Gəl ey dost-özündən müştəbeh vücud, Gəl aç bu qəfəsin nəfəsliyini. Ömrümü zindana çevirdin yetər, Gəl barı bir anlıq azad et məni.
Mən həmin quşam ki, xeyli zamandır, Beynimdə bir uçuş əndişəsi var. Nəğməm dar köksümdə naləyə dönüb, Məni həsrətlərə tuş edib ruzgar.
Vurma dodağıma qıfıl, vurma sən Sirrimi mən dilə gətirməliyəm. Odlu nəfəsimlə nəğmələrimi Bütün insanlara yetirməliyəm.
Gəl aç qapıları, qoy qanad çalım Şeirin bu nurlu asimanında. Əgər siz qoysanız pərvazlanmağa, Bir gül olacağam söz bostanında.
Bu ətir qoxuyan bədənim sənin, Bu şirin busəli ləblərim sənin. Gizli atəşlərdə yanan baxışım, Naləsi qan daman bu qəlbim sənin.
Lakin sən ey insan, ey xudbin vücud, Demə sözüm çılpaq, şeirim xəcalət! Coşğun duyğularçün özün bilirsən Bir qəfəs fəzası dardır, dar, fəqət.
Demə günahlardan yoğrulub şeirin – Doldur o günahla mənim badəmi. Behişt, kövsər suyu, hurilər sənin Cəhənnəm küncünə atarsan məni.
Bir kitab, bir xəlvət, bir söz, bir sükut Mənimki məstlikdir, sərsəm bir həyat. Nə qəm, behiştə də gedə bilməsəm, Qəlbimdə behiştə bənzər bir büsat.
Sükuta qərq olmuş göyün üzündə Gecələr rəqs edir ay aram-aram. Bu vaxt sən yatırsan, mən isə sərxoş Ayı ehtirasla qucaqlayıram.
Məndən min-min busə alır küləklər Günəşə min öpüş bağışlayan mən. Gecə sən qoruyan məhbəsdə fəqət Bədənim titrəyir bircə busəndən.
Dedi-qodulara fikir vermə, dost, Guya, rüsvay olmaq həzz verir mənə. Məni bağışlayar o pərvərdigar Şairi yaradıb dəli-divanə.
Gəl aç bu qapını, qoy qanad çalım Şeirin işıqlı asimanında. … Eh, sizlər qoysanız pərvazlanmağa Bir gül olacağam söz bostanında.
SONRALAR
Bir gün ölüm qapayacaq gözümü – Nur selində cilvələnən baharda, Ya kədərli-qüssəli bir qış günü, Ya da payız bihal olan diyarda.
Bir gün ölüm qapayacaq gözümü – Bu günlərdən boylanmaqda o səhər. O gün başqa günlər kimi üzücü Bu günlərin kölgəsinə bənzəyər.
Gözlərimdə dalanların zülməti, Yanaqlarım mərmər kimi soyuq, sərt. Qəfil yuxu məni alıb aparar O boşluğa çatmaz daha nalə, dərd.
Söz sehrindən çıxan kimi əllərim Enib düşər dəftər üstə səssizcə. Yadımdadır, şeirimin qanından Od qalxardı bir ruzigar əsincə.
Torpaq hər an pıçıldayar nəğməmi Bu yerlərdən keçsə hər kim, eşidər. Ah, bəlkə də gecəyarı qəbrimə Gül gətirən aşiqlərim eşidər.
Məndən sonra bir gün mənim dünyamın Üzərindən qara pərdə çəkilər. Dəftərimin, kağızımın üstünə Təəccüb dolu yad baxışlar dikilər.
Mənim kiçik otağıma gələrlər Məndən sonra biganələr, özgələr. Saçlarımın, əllərimin yerini Saxlayacaq illər boyu güzgülər.
Mən özümdən ayrılaram, gedərəm Məndən sonra hər nə varsa dağılar. Ruhum qayıq yelkənitək bir zaman Üfüqlərdə gözdən itər, yox olar.
Məndən sonra günlər, həftələr, aylar Gəlib keçər hövsələsiz, çaparaq. Bir məktubun sorağıyla gözlərin O yollara dikiləcək, baxacaq.
Mənim soyuq bədənimi o anlar Bu ac torpaq sıxar, sıxar, bürüyər. Sənin qəlbin döyünəndə uzaqda Mənim qəlbim torpaq altda çürüyər.
Lap sonralar yağış, külək adımı Daş üstündə ovxarlayıb, toz elər. Yol üstündə adsız qalar məzarım, Unudular büsbütün əfsanələr.
SINIQ GÜZGÜ
Dünən sənin o sevginin şərəfinə, Geydim yaşıl paltarımı mən əynimə. Durub baxdım o aynada öz əksimə Saçlarımı açıb tökdüm ağ çiynimə.
Üst-başıma və sinəmə ətir səpdim, Gözlərimi süzüb, sürmə-sığal çəkdim. Saçlarımı çiynim üstə həşəm etdim Dodağımın lap küncünə bir xal çəkdim.
Öz-özümə təəssüf etdim ki, o yoxdur, Ki mat qala bu əfsuna, bu qəmzəyə. Əynimdəki yaşıl dona baxıb-baxıb “Ah, nə yaman gözəlləşdin yenə” - deyə.
O, yoxdur ki, gözlərimin qarasında Baxıb görə öz əksini, öz şəklini. Eh, bu gecə həşəm saçın nə faydası? Hanı onun barmaqları, çala məni.
O, yoxdur ki, ağuşuna girən anda Bədənimin ətrin çəkə dəli kimi. Sən ey güzgü, bu həsrətdən öldüm daha O, yoxdur ki, sinəsinə sıxa məni.
Mən baxmaqda, güzgü məni dinləməkdə Dedim: “Güzgü, bu müşküldən qurtar bizi”. Güzgü sınıb fəryad çəkdi ki, ey qadın, Öz qəminlə sən sındırdın qəlbimizi”.
PAYIZ
Bu füsunkar təbiətin üzündən Qapamışam kədər dolu gözümü. İstəmirəm baxışıma köçürüm Önümdəki bu matəmi, bu hüznü.
Payız, sən ey toz-torpaqlı müsafir, Ürəyində hansı mübhəm düyün var. Solğun, quru yarpaqlardan uzaqda Axı sənin bu dünyada nəyin var.
Qəmdən başqa de, nə verər şairə Səs-səmirsiz, vahiməli qürublar? Bu sazaqdan, dərd-nalədən özgə nə Mənim dərdli ürəyimə yol tapar.
Artırırsan bu sükutda qəmi sən – Yatmış həsrət qövr eləyir dərində. İtkin düşən həmin arzu canlanır Xəyalımın gizli pərdələrində.
Payız, sən ey xəyal dolu zümzümə – Məhəbbətin nəğməsisən büsbütün. Bu füsunkar təbiətin üzündə Payız, sənsən təəssüf dolu təbəssüm.
VİDA
Yenə viranə qalan mənzilimə, Xəstə, üzgün və gözü nəm gedirəm. Sizə məxsus bu şəhərdən, vallah, Dəli-divanə ürəynən gedirəm.
Götürüb qəlbimi ta orda yuyam, Yuyam üstündəki suç rəngini də. Yuyam eşqin ləkəsin, Xahişin, minnətin ahəngini də.
Ey əbəs, solğun ümidlər diyarı, Götürüb qəlbimi sizdən gedirəm. Ki, unutsun deyə keçmişlərimi Mən diriykən onu da dəfn edirəm.
Yenə fəryad qoparıb göz yaşım oynar… oynar Buraxın… ah, gedirəm mən çaparaq. Ey günah çeşməsi, sizlərdən uzaq Yaxşıdır bəlkə də tənha yaşamaq.
Bir sevinc qönçəsitək açmış idim Eşq əliylə qoparıldım budağımdan. İndi “ah” söyləyirəm, səd əfsus, Öpə bilməm daha sevda dodağından.
Ayağım düşdü səfər zəncirinə, Üzü xəndan, ürəyi qan gedirəm. Ürəyimdən əlini çək, ey ümid, Baş alıb mən bu diyardan gedirəm.
ACI ƏFSANƏ
Nə könül oxşayan bir ümid qalıb, Nə bir xəbər gəlir, nə tanış üz var. Nə həmin fitnəkar baxışlar qalıb, Nə dalğa sədalı o pıçıltılar.
Dərd, sevgi, zülmət və nur şəhərindən Bir qadın ətəyin çəkib gedirdi. Sanki yol azmışdı qu quşu kimi Göz yaşın çöllərə töküb gedirdi.
Harda, kim ardınca göz yaşı tökdü? Dərdinə, halına yanan kim idi? Biganə insanlar bilmədilər ki, Onun nəğmələri nalə səsidi.
“Bəlkə tapdım” dedi, dərdli gözləri Gəzdi ümidini və arzusunu, Fəqət alov saçan o gözlər yenə Atdı günahların qoynuna onu.
Bir söz eşitmədi şəhvətdən özgə – Zahiri gözəllik hər şeydən üstün. Hara üz tutdusa, dedilər ancaq Qadın yaranıbdı əyləncə üçün.
Bir gecə diz çöküb yalvardı fəqət: “Getmə, qoy uzansın bu qəmlər” - dedi. “Məni didarınla məst et” - söylədi.
O, getdi özüylə qaldı üz-üzə; “Niyə bel bağladın bu eşqə?” - dedi. “Onun ağuşuna atıldın niyə? Divanə ürəyin sirrini axı, Niyə faş eylədin o biganəyə?”
Niyə?.. O, pak idi şeh damlasıtək, Sanki günəş düşdü gülün toruna. Sübh vaxtı geriyə döndü o günəş Kamına çatdırdı, can verdi ona. Ah, o camdakı mey şor daddığından O təşnə dodaqlar eşqdə yanırdı. O, vüsal dadmağa gəldiyi zaman Cam özü sevgidən alovlanırdı.
Bir gecə uzandı intizar yaman Yanar dodaqların öz arzu, kamı… Nə üçün canına qıydı bu adam? Niyə çilik-çilik eylədi camı?
İndi bir o qalıb, bir soyuq sükut Nə bir xəbər gəlir, nə tanış üz var. Nə həmin fitnəkar baxışlar qalıb, Nə dalğaya bənzər o pıçıltılar.
TƏRK EDİLMİŞ EV
Bilirəm mən indi o uzaq evdən Pərən-pərən düşüb həyat sevinci. Bilirəm, bir uşaq ağlayır orda Ana həsrətinə yas tutub indi.
Mənim xəyalımdan keçir hər zaman Bir cansız və soyuq xəstənin əksi. O dərdli, qüssəli vücudun üstə Dolaşan ümidsiz əlin kölgəsi.
Orda – o ocağın kənarındasa Bir kölgə görürəm titrək, yuxulu. Həyatı asanca əlindən vermiş Zəif biləklərin kölgəsidir bu.
Bir körpə uyuyur uzaqda qəmli Qoca bir dayənin qolları üstə. Süd dolu fincan da çevrilib orda Xalçaya rəsm olmuş güllərin üstə.
Açıq pəncərənin kölgəsindəsə, Güllərin al rəngi sarıya çalır. Qapı darağına ilişir pərdə Güldanın suyu da quruyub qalır.
Soyuq, sönük gözlü pişik də bu dəm Gəzir ağır-ağır və ehtiyatla. Şam da şölələnir sonuncu dəfə O da vidalaşır sanki həyatla.
Bilirəm, mən indi o uzaq evdən Pərən-pərən düşüb həyat sevinci, Bilirəm, bir uşaq ağlayır orda Ana həsrətinə yas tutub indi.
|
|