Aydın TAĞIYEV

GÖRÜŞ

                                                                    - Sa­lam!
                                                                    - Siz kim­si­niz?
                                                                    - Mən sə­nin vic­da­nı­nam.
                                                                    - Xu­da­ha­fiz!

                                                                            O­xu­du­ğum bir lə­ti­fə

A­ğa­bəy "Cip­"i­ni da­ya­na­ca­ğa çat­ma­mış sax­la­dı. Maq­ni­to­fo­nu sön­dü­rüb av­to­mo­bil­dən düş­dü. Tən­bəl ad­dım­lar­la da­yan­ca­ğa tə­rəf ye­ri­di. Tə­zə ta­nış ol­du­ğu qə­şəng və həm də utan­caq bir qız­la or­da gö­rü­şə­cək, söh­bət­lə­şə-söh­bət­lə­şə gə­lib ma­şi­na mi­nə­cək­lər. Av­to­mo­bi­li işə sa­lan­dan son­ra onu ha­ra sü­rə­cə­yi isə Ağa­bə­yin işi idi, da­ha bəs­di, qız atı­lıb düş­səy­di də, bu də­fə xey­ri ol­ma­ya­caq­dı…
A­ğa­bəy qı­zı ha­ra apa­ra­ca­ğı­nı bi­lir­di, in­di­cə ba­ha­lı bir res­to­ran­dan, gen-bol bir sto­lun ar­xa­sın­dan qalx­mış­dı; bir­gə ye­yib iç­di­yi əh­li­kef, dün­ya­dan ra­zı dost­la­rı­na lov­ğa-loğ­va elan et­miş­di ki, ya­rım­ca saat­dan son­ra bir dün­ya gö­zə­li­ni öz ara­la­rın­da gö­rə­cək­lər, həm də ağıl­la­rı­na baş­qa şey gə­tir­mə­sin­lər, bu dün­ya gö­zə­li on­la­rın fi­kir­ləş­dik­lə­rin­dən, ta­nı­dıq­la­rın­dan de­yil, hə­lə əli in­di­yə­cən ki­şi əli­nə dəy­mə­yib. Və be­lə bir is­mət­li qı­zın in­di res­to­ra­na gə­lə­cə­yi­nə inan­ma­yan dost­la­rı ilə acı­ğa dü­şüb axır­da bö­yük bir qo­naq­lıq­dan mərc çək­miş­di.
A­ğa­bəy isə hə­lə ki, uda-uda gə­lir­di.
Və­zi­fə­li ata­sı, ad­lı-san­lı­,iş ba­şın­da olan qo­hum­la­rı, hə­mi­şə də do­lu ci­bi, ağ­zın­da ila­nı yu­va­sın­dan çı­xa­ran şi­rin di­li, hər möv­sü­mə uy­ğun ge­yin­di­yi son dəb­də əyin-ba­şı - elə bun­lar da çox vaxt onun qə­lə­bə­si­ni tə­min edən şərt­lər­dən olur­du.
Bir­dən ba­şı­nın üs­tün­dən qa­nad ça­la-ça­la bir qar­ğa uçub keç­di. Da­ya­na­caq­da­kı göv­də­li bir ağa­ca qon­du, ora­da ye­ri­ni ra­hat­la­yan qar­ğa son­ra da baş­la­dı qa­rıl­da­ma­ğa. De­yə­sən, nə­nə­sin­dən eşit­miş­di: "A­yı ba­la­sı­na ap­pa­ğım de­yər, kir­pi yup­yum­şa­ğım…"
O­nu gül­mək tut­du. "Hə, yə­qin in­di bu qar­ğa­ya da öz sə­si bül­bü­lün ava­zın­dan xoş gə­lir…"
Qar­ğa Ağa­bə­yin nə fi­kir­ləş­di­yi­ni ve­ci­nə al­ma­yıb qon­du­ğu ağac­da hey aram­sız qa­rıl­da­yır­dı. Onun bu yek­nə­sək sə­si nə­dən­sə bir­dən-bi­rə Ağa­bə­yi qor­xut­du. An­caq onu qor­xu­dan nə idi-bu­nu ayırd edə bil­mə­di. Qəf­lə­tən bey­ni müx­tə­lif fi­kir­lər­lə do­lub-bo­şa­lır və ona elə gə­lir­di ki, bu vax­ta­can elə bil nə­yi isə ba­şa dü­şə bil­mə­yib. An­caq nə­yi? Mə­sə­lə də elə bun­da idi, an­caq bu­ra­sı da var idi ki, hər nə idi­sə onun fi­kir­lə­ri­ni qa­rış­dı­ran qar­ğa­nın bu yek­nə­sək, boz qa­rıl­tı­sı ol­muş­du. Ağa­bə­yin fi­kir­lə­ri isə heç vaxt qa­rış­maz­dı.
Az son­ra Ağa­bəy on-on beş gün qa­baq ila­nı yu­va­sın­dan çı­xa­ran şi­rin di­li­nin gü­cü ilə tə­sa­dü­fən işi­nə ya­ra­yıb ta­nış ol­du­ğu abır­lı-hə­ya­lı bir qız­la gö­rü­şə­cək­di, onu özü ilə ya­rı xoş ya­rı zor hök­mən res­to­ra­na apa­ra­caq, dost­la­rın­dan da bö­yük bir qo­naq­lı­ğın mər­ci­ni uda­caq­dı. Axı, Ağa­bəy hə­mi­şə uda-uda gəl­miş­di.
Ad­dım­la­rı­nı ye­yin­lət­mək is­tə­di. La­kin ayaq­la­rı sö­zü­nə bax­ma­dı. Han­sı bir quv­və isə onu ar­xa­ya, ge­ri­yə çə­kir­di.
… Hə! Axı, de­yə­sən, elə o da bu qa­ra qar­ğa ki­mi hə­mi­şə qa­rıl­da­yıb… İn­di­yə­cən sa­yı­nı-he­sa­bı­nı bil­mə­di­yi ta­nış ol­du­ğu qız­la­ra bol­lu­ca şi­rin söz­lər, tə­rif­lər yağ­dır­mış, hət­ta bə­zi­si­nə "se­vi­rəm" də de­miş­di. An­caq in­di ona elə gəl­di ki, hə­min qız­lar da de­dik­lə­ri­nin ha­mı­sı­nı, bax, be­lə­cə qar­ğa qa­rıl­tı­sı he­sab edib­lər, bəl­kə də bu­nun nə­ti­cə­si­dir ki, tay-tuş­la­rın­dan hə­lə su­bay gə­zən tək­cə odur.
Qar­ğa­nın bu yek­nə­sək, boz, aram­sız qa­rıl­tı­sı Ağa­bə­yin qəl­bin­də bir boş­luq ya­rat­mış­dı, kef­də-da­maq­da ke­çən bü­tün ötən gün­lə­ri­ni Ağa­bəy bir-bir ya­dı­na sa­lır­dı­sa da, o boş­lu­ğu dol­du­ra bil­mir­di.
İn­di o boş­luq dol­ma­say­dı, Ağa­bəy mər­ci udu­za­caq­dı…
Ma­şın­dan dü­şər­kən onu bü­rü­yən coş­qun­luq­dan, xoş əh­val-ru­hiy­yə­dən əsər-əla­mət qal­ma­mış­dı, süst düş­müş­dü.
A­ğa­bəy qar­ğa­nın qon­du­ğu ağa­ca ya­xın­laş­dı. Ne­çə ilin ağa­cı idi. göv­də­si en­li ol­sa da, qup­qu­ru idi. Öm­rü­nün axır çağ­la­rı­nı ya­şa­yan xəs­tə qo­ca­ya bən­zə­yir­di. Bey­nin­də­ki fi­kir­lə­ri qov­maq üçün Ağa­bəy bu ağa­cın fi­dan vaxt­la­rı­nı gö­zü önü­nə gə­tir­mək is­tə­di. Hə, yə­qin bu ağac da bir vaxt­lar ya­şıl-ya­şıl yar­paq­la­yıb ya­zın, gü­nə­şin həs­rə­ti­ni çə­kib ki, qış­da üşü­yən göv­də­si­ni qız­dır­sın, ge­cə­lər isə işıq­lı yar­paq­la­rı­nın ara­sın­dan sü­zü­lən ayı göz­lə­yib. Göz qa­ba­ğın­da, ge­diş-gə­li­şin gur ye­rin­də bit­sə də, bəl­kə də köd­gə­si al­tın­da qız­lar, oğ­lan­lar da olub. An­caq in­di nə gü­nəş, nə də ay bu ağa­cın ve­ci­nə de­yil­di.
A­ğa­bəy ağa­cın hən­də­və­ri­ni gə­zib dörd do­la­nır, çat-çat ol­muş qa­lın qa­bı­ğı­na, qo­ca qol­la­rı ki­mi na­zil­miş bu­daq­la­rı­na ba­xır, elə bil nə isə ax­ta­rır, an­caq ax­tar­dı­ğı­nı ta­pa bil­mir­di. Bir­dən öz-özü­nə acı­ğı tu­tur­du. Ax­maq, gic­bə­sər! Hər də­fə ev­də qa­pı­dan çı­xan­da dəh­liz­də­ki bə­dən­nu­ma güz­gü­də özü­nə bax­maq­dan yo­rul­mur­san? Ma­şın­da da bir gö­zün güz­gü­də qa­lır. Hər də­fə güz­gü­yə ba­xıb axır ki, bir şey ta­pır­san… Bəs in­di göz­lə­ri­ni nə dö­yüb dur­mu­san?..
Bir də­fə sı­ra ilə dü­zül­müş ma­ğa­za­la­rın qa­ba­ğın­dan ke­çir­di. İz­di­ha­mın için­də bir oğ­lan uşa­ğı gör­dü. Uşaq hə­yə­can­la, na­ra­hat-ni­ga­ran ora-bu­ra boy­la­nır­dı. Uşaq elə bil qə­fə­sə sa­lı­nıb çır­pı­nan quş idi, in­di­cə ürə­yi si­nə­sin­dən qo­pub çı­xa­caq­dı, han­dan-ha­na uşa­ğın bu ha­lı­nın sə­bə­bi­ni ba­şa düş­dü; uşaq ana­sı­nı itir­miş­di və in­di də onu bir da­ha ta­pa bil­mə­yə­cə­yin­dən qor­xur­du.
Və bir­dən… elə bil uşa­ğa dün­ya­nı ver­di­lər. Uşa­ğın gö­zü adam­la­rın ara­sın­da ana­sı­nı al­mış­dı. Və uşaq ana­sı­nın üs­tü­nə elə yü­yü­rür­dü ki, elə bil quş idi, qa­nad aç­mış­dı. Ana­sı isə eh­mal­ca onu ya­na itə­lə­yib əlin­də­ki do­nu aşa­ğı-yu­xa­rı tu­tur, ora-bu­ra­sı­na ba­xır­dı.
An­caq in­di o, ki­mi ax­ta­rır­dı, bu­nu ba­şa düş­mür­dü.
Saa­ta bax­dı, qız in­di­cə gəl­mə­li idi. qız heç vaxt onun­la gö­rü­şə bir­cə də­qi­qə də ol­sa ge­cik­mə­miş­di. Qı­zın bu üzü­yo­la­lı­ğı­na da nə­dən­sə in­di Ağa­bə­yin acı­ğı tut­du.
Da­ya­na­caq­da du­rub ma­şın göz­lə­yən adam­la­rın sa­yı ço­xa­lır­dı. Bir­dən əyi­lib yer­dən bir daş gö­tür­dü. Da­şın ye­rə, ki­min­sə ba­şı­na dü­şə­cə­yin­dən eh­ti­yat et­mə­yib qə­zəb­lə qar­ğa­ya at­dı.
Bir oğ­lan uşa­ğı ana­sı­nın ətə­yin­dən dart­dı, hey­rət­lə içi­ni çə­kə-çə­kə:
- Əmi­yə bax, əmi­yə bax, - de­di, -qu­şa daş atır…
Qar­ğa qon­du­ğu bu­daq­dan qa­nad­la­nıb qalx­dı. Ağa­bəy də yal­nız bun­dan son­ra iti ad­dım­lar­la öz ma­şı­nı­na tə­rəf get­di. "Cip" sü­rət­lə ye­rin­dən tər­pən­di
Ye­yib-içib bir az da hal­la­nan həm­xa­nə­lə­ri res­to­ran­da otu­rub onu göz­lə­yir­di­lər. Ağa­bə­yin tək-tən­ha, yal­qız gəl­di­yi­ni dost­la­rı mər­ci ud­duq­la­rı­na əmin olub səs-küy sal­dı­lar. An­caq tə­hər-töv­rün­dən Ağa­bə­yin qı­rı­mı­nı ay­rı gö­rüb dər­hal da su­sa­raq öz­lə­ri­ni yı­ğış­dır­dı­lar.
A­xır ki, dost­la­rın­dan bi­ri höv­sə­lə­si­ni bo­ğa bil­mə­di:
- Nə ol­du, gö­rü­şə bil­din? - de­yə xə­bər al­dı.
­A­ğa­bəy isə:
- Gö­rüş­düm, - de­di, ani sü­kut­dan son­ra: - gö­rüş­dük və ay­rıl­dıq!
Son­ra isə nə fi­kir­ləş­di­sə qə­tiy­yət­lə:
- Özü də hə­mi­şə­lik, bir­də­fə­lik! - de­yib yum­ru­ğu­nu sto­la çır­pa­raq aya­ğa qalx­dı, iti ad­dım­lar­la qa­pı­ya tə­rəf get­di.

PƏRDƏ

- Pən­cə­rə­lə­rə pər­də al­ma­ğı unut­maz­san! - Qa­pı­dan çı­xa-çıx­da ar­va­dı bir da­ha Müs­lü­mün ya­dı­na sal­dı.
Hə­mi­şə­ki sa­kit, çə­kin­gən səs idi.
Qə­sə­bə­yə ba­zar­lı­ğa ge­dən Müs­lü­mün ci­bin­də­ki si­ya­hı­da alı­na­sı çox şe­yin adı var idi, ax­şam ər-ar­vad otu­rub iki­lik­də bu si­ya­hı­nı tər­tib et­miş­di­lər, da­ha doğ­ru­su, hə­mi­şə­ki ki­mi nə­zər­də tut­duq­la­rı­nın ad­la­rı­nı Müs­lüm bir-bir sa­da­la­mış, ar­va­dı isə sa­kit-din­məz ba­şı­nı tər­pət­miş­di. Tək­çə pər­də al­maq onun si­fa­ri­şi idi.
"Pən­cə­rə­lə­rə pər­də al­ma­ğı unut­maz­san!" - Ar­va­dı­nın əv­vəl­ki sa­kit, çə­kin­gən sə­si idi. Ar­va­dı bu evə gə­lin gə­lən gün­dən bə­ri ara­dan ne­çə il keç­sə də, hə­lə də bu gü­nə­cən onun­la be­lə­cə sı­xı­la-sı­xı­la da­nı­şır­dı…
Kənd­dən qə­sə­bə­yə ge­dən şos­se yo­lu­na qə­dər ara­da xey­li mə­sa­fə var idi və in­di Müs­lüm bu qəm­gin pa­yız gü­nün­də yol ge­də-ge­də fi­kir­lə­şir­di ki, şüb­hə­siz, evin xa­nı­mı si­fa­ri­şi­ni-tap­şı­rı­ğı­nı hökm­lə, ami­ra­nə­lik­lə ver­miş ol­say­dı, Müs­lüm də çox gü­man acı­ğa dü­şüb pər­də al­maq haq­da heç fi­kir­ləş­mək be­lə is­tə­məz­di.
Bəl­kə də gen-ge­niş çö­lün-dü­zün ada­mın qəl­bi­ni sı­xan səs­siz­li­yin­dən, sü­ku­tun­dan idi ki, in­di bir­dən-bi­rə Müs­lüm hirs­lən­mişdi: Ay za­lım qı­zı, da­ha bəs­dir də, sə­nin də sə­sin bir bərk­dən çıx­sın da!..
Müs­lüm köks ötür­dü, yox, gü­nah­kar elə özü idi. Elə bil dü­nən idi. Toy­la­rın­dan üç­cə gün qa­baq dün­ya gör­müş, gör­dü­yü hər işi, de­di­yi sö­zü də yüz öl­çüb bir bi­çən ana­sı onu bir qı­ra­ğa çək­miş­di, bir­ba­şa mət­ləb üs­tü­nə gə­lib sö­zü­nü kə­sə söy­lə­miş­di:
- Bax, oğ­lum, - de­miş­di, -rəh­mət­lik ata­nın üzü­nü mən elə toy ge­cə­si gör­düm. Qırx il bir yer­də ol­duq. De ki, ara­mız­da bu ne­çə il­də bir­cə qı­rıq söz-söh­bət, gi­ley-gü­zar, umu-kü­sü ol­du­mu, a töv­bə! Nə o mən­dən in­ci­di, nə mən on­dan. Nə o bir yol sə­si­ni qal­dır­dı, nə də bir kə­rə mə­nim sə­sim uca­dan çıx­dı. -Ana­sı də­rin­dən bir ah çə­kib sö­zü­nə ara ver­di. Son­ra da mə­na­lı-mə­na­lı:
- Nə­dən ki, hər iki­miz ara­da pər­də sax­la­dıq. Pər­də­li gəz­dik, pər­də­li do­lan­dıq…
Müs­lüm də ana­sı­nın söz­lə­ri­ni o gün­dən sır­ğa edib qu­laq­la­rın­dan as­dı.
Gə­lin də fa­ğır idi, de­di­yi­ni də di­li­nin ucun­da çə­ki­nə-çə­ki­nə de­yir­di…
Müs­lüm bu­ra­sı­nı lap yə­qin bi­lir­di ki, iş­dir-şa­yət, onun aya­ğı­na daş atan ol­sa, ar­va­dı o da­şın qa­ba­ğı­na si­nə­si­ni ve­rər. An­caq di gəl, bir gün nə­sə qə­fil bir ağ­rı-acı­dan sə­si, ah-na­lə­si ər­şə bü­lənd ol­sa da, za­lım qı­zı­nın sə­si çıx­maz, su­sub dur­ma­ğı ilə gu­ya ara­da pər­də sax­la­yar­dı…
Müs­lüm yo­lu al­mış­dı əli­nə və lə­nət şey­ta­na, nə iş­di­sə yol bo­yu pər­də fik­ri də heç ba­şın­dan çıx­mır­dı. Müs­lüm ba­şın­da­kı qa­ra-qu­ra fi­kir­lə­ri və­rə-vurd, o yan, bu yan edə-edə öz­lü­yün­də be­lə bir qə­naə­tə gə­lib çı­xır­dı ki, be­lə ba­xan­da elə dün­ya­nın özü də pər­də­li­dir. Gün­düz­lə­rin pər­də­si zil qa­ran­lıq ge­cə­lər­dir. Sər­həd­lər isə öl­kə­lə­rin, məm­lə­kət­lə­rin pər­də­si­dir. Gəl o pər­də­ni qal­dır, sər­həd­lə­ri aç-gör nə­lər gö­rür­sən, nə­lər eşi­dir­sən…
A­ra­da çay var idi və in­di Müs­lüm o ça­yı ad­la­say­dı, şös­se­yə çı­xa­sıy­dı. Müs­lüm gə­lib da­yan­mış­dı ça­yın qı­ra­ğın­da və sa­kit axan ça­ya ta­ma­şa edir­di. Su­lar dum­du­ru idi və o, da ça­yın di­bin­də­ki ağap­paq ba­la­ca çın­qıl­la­ra, quy­ruq­la­rı­nı oy­na­da-oy­na­da be­lə­dən-be­lə şü­tü­yən bap­ba­la­ca ba­lıq­la­ra hey­ran-hey­ran ba­xır­dı.
Ağ­lı­na nə gəl­di­sə yer­dən bir daş gö­tü­rüb ça­ya at­dı. Dum­du­ru su­lar əl­bəəl qa­rış­dı, daş lap də­ri­nə get­di­yin­dən ça­yın di­bi də bu­lan­dı, ba­yaq­ki ağap­paq ba­la­ca çın­qıl­lar quy­ruq­la­rı­nı oy­na­da-oy­na­da be­lə­dən-be­lə şü­tü­yən bap­ba­la­ca ba­lıq­lar gö­rün­məz ol­du. Elə bil ça­yın di­bi­nə pər­də çək­miş­din…
Müs­lü­mün ürə­yi sı­xıl­dı.
Ye­nə də ana­sı gə­lib dur­du göz­lə­ri­nin qa­ba­ğın­da:
- Odur bax, səs­lə­ri kən­di ba­şı­na alıb. - Qon­şu hə­yə­ti gös­tə­rən ana­sı ağ edər­di. - Nə­dən ki, o ev­də pər­də ara­dan gö­tü­rü­lüb…
Do­ğur­dan da, az qa­la Al­la­hın ver gü­nü qon­şu­luq­la­rın­da­kı ai­lə­də hay-küy qal­xar­dı.
Ər-ar­vad bir-bi­ri­lə­ri­nin üs­tü­nə cım­xı­rar, hö­cət­lə­şər, de­yi­şər­di­lər. Ki­şi sa­kit­lə­şən­də ar­vad baş­lar­dı.
An­caq çox çək­məz­di ki, de­yib gü­lər, qəh­qə­hə­lə­ri hə­yət-ba­ca­nı bü­rü­yər­di. Elə bil ba­yaq­dan bir-bi­ri­lə­ri­ni qı­ran heç bun­lar de­yil­miş…
Müs­lüm bir­dən hiss et­di ki, qon­şu ər-ar­va­da nə­sə pa­xıl­lı­ğı tu­tur.
Müs­lüm qə­fil­dən yo­lu­nu də­yiş­di, şos­se­yə çıx­ma­yıb ça­yın qı­ra­ğın­dan ye­yin-ye­yin, yel­li-yel­li kən­də, ev­lə­ri­nə sa­rı dön­dü.
Ar­va­dı onun bu na­ga­han qa­yı­dı­şın­dan təəc­cüb­lən­sə də, su­sub heç nə so­ruş­ma­dı. Bəl­kə heç de­yi­lə­si söz de­yil…
Ar­va­dı­nın hə­mi­şə­ki bu sa­kit-ki­ri­miş du­ru­şun­dan bir az da höv­sə­lə­si da­ra­lan Müs­lüm bu də­fə sə­si­ni qal­dır­dı:
- Qə­sə­bə­yə ba­zar­lı­ğa ge­də­si ol­ma­dım, - de­di, - sa­bah, bi­ri­si gün get­səm də, pər­də-fi­lan alan de­yi­ləm!..
Son­ra da Müs­lüm evin pən­cə­rə­lə­rin­dən sal­la­nan ağır, qa­lın pər­də­lə­rə sa­rı əli­ni uza­dıb hökm­lə:
- On­la­rı da çı­xart, rədd elə get­sin. Qoy içə­ri bir işıq düş­sün!... - Bir­dən sə­si yum­şal­dı. - bəs­dir sı­xıl­dı ürə­yi­miz…
Qa­dın da san­ki bir hi­mə bənd­miş, elə­cə se­vi­nə-se­vi­nə, gü­lüm­sə­yə-gü­lüm­sə­yə, tə­ləm-tə­lə­sik pər­də­lə­ri dart­dı…