|
Mahirə ABDULLA
ƏHVAL
Yağış yağdıqca yağır axır navalçalardan alabəzək çətirlərin düyün tumanbağından saçlarımdan... boynumun kəndir yerindən sinəmdəki əllərindən süzülürdü. Ürəyim üzülürdü... Bu yağış mənə məlhəm deyildi qayğılı qadınlara məhrəm deyildi canını ürpədib bir qız uşağının sinəsinə əl salır arsız divarsız ev olarmı - üşüyür, üşüyür içim biçim bu yağışı əyri qamətimlə bükük qollarımda, uzun barmaqlarımda gücüm gəldikcə dolama yollarına tullayım. Yayım, qışım boşa gedir var bu sevdada bir illət, bir zillət var vağzaldan o yana getməyən qatar - zəncirli canavar dartınar biletsiz sevdaların mənzilinə gölmələnmış ocaq yerlərinə köhnə qəbiristanlığın çatlaq qəbirlərinə otlaq yerlərinə yoldan ötən yada, itə-qurda hürməyi öyrənər yazıq, aciz bəndə. Qar-yağışda, yır-yığışda qamçılanıb, bürmələnib sıxmalanıb arsız-arsız nadanlara ürək açdım aşdım-daşdım gümanlarım evlərin damlarında atlanıb söylənər bu şəhər belə yağış görməyib... küçələrin qarnı qalxıb, daşlanır qapalı quyular çirkab sularını divarlara möhürləyir ötüb-keçənlərin dənizdə üzənlərin, havada uçanların dükanların, bazarların mənim kimi canlarından bezarların göydə qalıb əlləri, dəli qalxıb zilə hələ sellər axır küçələrdən şaqşaraq qaçaraq eyvana qısılmışam quru qalmağa bir qırnıq qırıq ümidim var sular soxulub daşların altına qarışqa yuvasını yuyur uyuyuram az qala. Alabaydaq oldum dağdan ətəklərə basqın edir duman-çən qorxudan böyümüş gözlərim öpüşən yarpaqlarda dən-dən.
VİCDAN
Dağdan üzüaşağı acı bağırsaq kimi dərəyə axışan cığırlar qurdlu yosunların arasında itəcək bitəcək iztirablarım varım - bu dünyada sıtqayıb-sızıldamaq yamaq ömrümün çözələsi yeri qalmayıb daha sabaha sağ çıxmayan yuxular da var dar ürəklərdə basdırma olunub, çatmayacaq vədəsinə. Dədəsinə, nənəsinə yeddi arxdan dönəninə, yadlaşdığı dünəninə varmadığı indisinə yarımadığı külfətinə küt gedən kündəsinə boğulmuş külfəsinə sovrulmuş külünə yox görünən varına yazısız sabahlarına lənət minnət etmə mənə, Allah əzablardan yaradıb insanı qanı qanımdan, canı canımdan olanlar qəlb evimi, qəlbi evimi sökdülər tökdülər görən gözlərimin qarasını balasını sevməyən dünya məni sevərmi görəsən? Öləsən ayağı altında səs verməz lal olarsan dindirməz kar olarsan eşitməz kor olarsan görünməz bölünməz, bütöv dünya mələk dünya, şeytan dünya, div dünya olan oldu ölən öldü, qalan qaldı ömrüm ehtiyacın quyruğuna düyünlənib beləcə çıxır canım cib genişliyi, koma darlığı varlığı yoxda aşkarlanan arxa qapılardan qaçır vicdanım.
AD GÜNÜMƏ
Buracan gözəl gəldim hər gecənin axırı duyğulu səhər hər axşamın axarı bəzəkli uyğular dolama yolların sonu yoxdu demə bir muradın başına dolanmışam. Mən qurbanlıq qoyun oyun bir udum nəfəsin başındaymış nəfəsin olduğu qədər özündən qaçış həvəsin olduğu qədər aldanış. Aldanış ondaydı dolana-dolana dağın başına çıxırdım zirvəydi - axırdı yollar iplənirdi qabarlar qalxırdı arxaya yox dönüş görünüş beləydi, ya həqiqət, ya yalan soruma nöqtə olmalı yönüm - son döngə, son nicat, bir addım bir qiyyə, ya da nə bilim - heç nə! Hec Nə deyilən də nəsə olmalı ümidim var buna, bəlkə arzularımdı dimdiyində balasına su aparan qaranquşun lal nəğməsı məni oyatmaz obaşdan bu yaşda yenə aldanış istəyirəm sınəmdə qəm-qəhər, birtəhər dolanıram dilim beçə verəcək aman güman didir bağrımı, ağlımı alır yenə başınız üstündə dirəksiz tavanam tabım qalmadı ovunam son addım - son taqət qorxutmur aqibət bəlkə bu sonluqdur Həqiqət?
YAS YERİ
Ürəyimdən çox şey keçir, heç nə edə bilmirəm kəndim ellikcə şəhərdə cibimiz boş, görünmürük xeyirdə, şərdə yası da şadlıq evlərində edirlər toya tək-tək, iki-iki yaslara ailəlikcə gedirlər ehsan da hər gün şəhərin ətrafı qəbiristandır büsbütün əvvəl bəhanə vardı, ildə bir dəfə gedərdik kəndə dünyanın bizə tutub qəzəbi indi üzümüzə tuturuq üzüqara cibi camaata hay düşüb, Sumqayıtda Qubadlının yasxanası - bizim görüş yerimiz bir ucdan ölür cavanlar kişilər sərgərdan arvadlar səlləmə qocalar qələmə tifağın dağılsın, fələk, kişilər hava arvadlar halva ustası olub.
XATİRƏ
Dərin zülmət gecə indicə qulağım batacaq gözləri axacaq heyrətin kəhkəşanın ulduzları batıb-çıxacaq bir-bir sərindir kilkə budaqlar dalayır gözlərimi tək qadın, tək qaldın tək palıd, tək səbir torpaq buludu ana döşü kimi gözünə təpir bir azdan ay çıxacaq süd üzü kimi yığılıb gələcək təb xəzəlli dərələr dumanla ləbaləb sirlə dolu yolu o tərəfə düşən quşlar tikanlı bağlarda yuva yeri tapdınızmı uçurda bildinizmi zılğa balaları Vətənsiz Mahirənin pəjmürdə halları göründümü gözünüzə? Əyilmiş çəpərlər - belimız qismət təntik sınıq cəftə tətik əsir qadınların saçları tiftik yumaq-yumaq uçuqlarda, qılçıqlarda əyrilir tikanlarda daranır yolunmuş saçlarda yuva qurmayın ha bizim yerimizə batarsınız günaha.
AQİBƏT
Bütün keçilməyən yollar çətin səthin qabalığı aldanış yalvarış - kinin mamırı çamırlı bataqlıq zanbaqları pırıl-pırıl yanır qırlı damların istisi başında qarşında duran insan mən, yalqız, halsız gözləru duru qüruru barmaqlarında, balı süzülüb suvarır qansız torpaqları barı biləydi aqibətini. Dəniz sahilə atdığı daşları şüpürüb qaytarır narın-narın hikkəylə hələ sahilə sarmananlar olur əlbət xəlvət sirlər ürəyimdə dustaq o daşlar da dənizə qayıdacaq ilmələnəcək dənizə dağlar dönəcək dəhlizə qəlb dustağı mənəm qurumuş çıraq kimi sızıldayır sinəm.
SEVGİ ŞEİRİ
Mənə sevgı şeiri yaza bilmirsən deyən sevə bilmirəm məğlub kişiləri düşmən saçlarından tutub sürüyür el qızlarını quşlar yuva qurur yolunmuş saçlarda pərişan tellərə sarınan zılğa balalar - barama qurdları bəyaz-bəyaz bu yaz yuvalar ağzıgünə meşələr nəğməsiz quşlar qanadsız yurdlar adsız mən ümidsiz.
FİKİR
Qara daşın altından lal sular qaynayıb dikəldilər bəlli deyil axarı bətndə bu toxuma işıq düşməyib fağır, solğun, yorğun-arğın hənirtiyə gəlir ümid, köhnə toxumlar cücərir İlahi, nə olacaq qara daşın doğduğu zülmətin qulağına oxuduğu? Sümürür işığı pusqular yanıb-şaxıyan çəməndə sarmaşıqsayağı biçilir mürgülü çiçəklər canım özgə qapılarda kirayənişin nişangaham, mənə gənəşin qara daşlar cücərib bu yerdə dili dillərdən uzun payı paylardan ağır olacaq qara fikirlər gəlir eynimə qazlar uçub qarğalar qonur çiynimə. Əli ƏKBƏR
Vətən hey!
Nə vaxtdır ki, görəmmirəm üzünü, Gəzəmmirəm yaylaqların düzünü. Söndürən yox ürəyimin közünü, Mən qalmışam yana-yana, Vətən, hey!
Xəyal gəzib qucağında dolanır, Varlığımız əldən gedib talanır. Köksümüzdə od-ocaqlar qalanır, Nə pis gəldi bu zamana, Vətən, hey!
Axtarıram, tapammıram tayını, İtirmişəm ayın, günün sayını. Eşidən yox harayımı, hayımı, Səsim çatmır heç bir yana, Vətən, hey!
Qoynunda var min cür dərdin davası, Dərman idi, gül-çiçəyi, havası, Qovuldumu yurdun eli, obası? Bağrım dönüb indi qana, Vətən, hey!
Tarix yazsın qoy bunları adına, Saldı bizi fələklərin oduna, Yetən yoxdu imdadıma, dadıma, Naləm qalxıb asimana, Vətən, hey!
Əli Əkbər dərdə, qəmə batıbdı, Şənliyini, sevincini atıbdı, Qocalıbdı, ömrü başa çatıbdı, Qismət olmaz torpağına, Vətən hey! O mehriban qucağına, Vətən, hey!
Dostuma
Eşitdim Vətənə gedib gəlmisən, Buludlar yaş töküb ağlayırmı, de? Laçın qayalardan gur şəlalələr, Durnagöz bulaqlar çağlayırmı, de?
Yadına düşdümü o keçən çağlar? Qəmə batmışdımı bağçalar, bağlar? O elin, obasın itirən dağlar, Başına qaralar bağlayırmı, de?
Dəydimi üzünə dağlar küləyi? Cana gətirdimi dalğın ürəyi? Doğma yurdumuzun gülü, çiçəyi, Köksünü yandırıb dağlayırmı, de?
Gəzdinmi füsunkar Hava meşəsin? Dərdinmi qoynundan tər bənövşəsin? Salan varmı yolotunun kətəsin? Onu isti-isti yağlayırmı, de?
Viranə qalaydı elə illəri, Axıtdı qəlbimdən qanlı selləri, Bağçada əkdiyim qızılgülləri, Dığalar qoparıb qoxlayırmı, de?
Nə edək, ayrıldıq doğma Vətəndən, Bir kömək görmədik dada yetəndən, Əlini kim gəlib soruşsa səndən, Hicran sinəsini oxlayırmı, de?
Xırdalan
Dinarə GƏRƏKMƏZLI
Tərcümə prosesi hər dəfə mənim qarşımda eyni bir sualı təkrar-təkrar doğurur: "şeir nədir?" Bəlkə ona görə ki, hər dəfə çevirmək istədiyin mahiyyəti eyni, lap düzü oxşar sırada və orijinala münasibətdə yad fonetikada eşitmək, eşitməyə cəhd etmək "bu həmin şeirdimi?" təbəddülatını yaradır. Tərcümə boyu içəridəki zümzümə faş edir bu təbəddülatı. Cümlə (=olsun ki, sual cümləsi) bitməyincə mahiyyətini bəlirtməz, oxunmaz; amma bəzən gözümüzün soldan sağa hərəkəti məhz son sözün elə mahiyyət demək olduğunu başa salır. "Bu həmin şeirdimi?" sualı çox asanca "bu" və "həmin" kəlmələrini ataraq daha ciddi xarakter alır: "Şeirdimi?", "Hə" və "Yox" cavabları daha bir-əvvəldəki sualı doğurur: "Şeir nədir?" Şeir-indi aşağıda oxuyacaqlarınızdır- "Yurd" Nəşriyyat-Poliqrafiya Birliyində Rəsul Rza Fondunun vəsaiti ilə böyük zövqlə nəşr olunan "Vkus injira" kitabından seçilmiş şeirləri nəzərdə tuturam. Müəllifi Dinarə Gərəkməzlidir.
Tərcüməçidən
***
Günəşli və mavi bir gündü, kitab oxuyurdum, birdən açıq pəncərədən süzülən səs-küyün içindən boş güllə səsləri eşidilməyə başladı. Qarabağda şəhid olan əsgəri basdırırdılar, mavi və günəşli bir gününü basdırırdılar kiminsə... O ağıllı kitab əlimdən düşdü və mənasını itirdi.
***
O öldü, yaşlı qadın ahını yerə saldı. O öldü, gənc qadın hönkürdü. Uşaq küsgün nəzərlərini yerə dikdi: - Bəs o, nə vaxt qayıdacaq?
***
Evlərindən qovulmuş qaçqınların yanından keçəndə nəzərlərimi yerə dikirəm. Yalnız baxmaq üçün olan, zənginlikdən az qala partlayacaq vitrinlərin yanından ötəndə nəzərlərimi yerə dikirəm. Məktəb yaşlarında ayaqyalın oğlan uşaqlarının tozunu silmək üçün bahalı maşınlara doğru qaçdığını görəndə nəzərlərimi yerə dikirəm. Bu gün küçədə getdiyi yerdə birinin yıxılıb öldüyünü gördüm, arxadakı ona qibtə elədi, kor olmaq istədim. Halbuki dünyanın gözünün içinə dik baxmaq istəyirəm
***
Sən demə, sevgisiz də yaşamaq olarmış, yuxudan sapsağlam durmaq və eləcə günəşə gülümsəmək olarmış. Sevinmək olarmış ki, ot-ələf kimi təmtəraqsız yaşayırsan.
***
Kim deyir ki, qovaq bar vermir, odur e, başı göylərdədi, ulduzlar da sayrışır...
***
Sənin damının üstdə, ata, zülmət gecədi. On uşağın var sənin, biri də ocağını qalamayacaq. Bizi bağışla, ata. Quşlar cənuba qayıdırsa da, uşaqlar qayıtmır. Torpaq da bizdə sönür.
***
Çirkin və palçığın olduğu yerdə təmiz qarçiçəyi də bitir.
***
Eskalatorla enərkən nəsildaşlarımın sifətlərinin kitabını vərəqləyirəm tələm-tələsik. Qəribədi: əlli-altmış il keçəcək, Onların heç biri daha bu eskalatorla enməyəcək. Hərəkət edən kütlənin özündə qalan və öz içinə uzanan kədərli, qara gözləri var.
***
- Mənə öz uşaqlığından danış, ana,- deyə beton evdə böyümüş uşaq anasından xahiş edir. - Bizim bülbüllər oxuyan bağçamız vardı, gözəl nəğmələr oxuyurdular, cani-dildən.
***
Gözəgörünməz aynalarda sənin və mənim əksim öpüşürdülər.
***
Həyat gözəldi, dostum, həm də ona görə ki, bu dünyada nəcib bağlılıq var. Səmada parlaq bir ulduz görəndə bil ki, mən sənin haqqında düşünürəm.
***
Məhəbbət birdi, dəyişməzdi, xəyanət də yoxdu, o, öz başlanğıcını çiçəkli yamaclardan götürür, axır, bütün maneələri dəf edir, axır, adamdan adama doğru. ruscadan tərcümə Səlim Babullaoğlunundur.
|
|