Ana səhifə Repressiya Qurbanları Qurultayların materialları Nəşrlər Fotoalbom

Təyyar SALAMOĞLU (CAVADOV)
İSMAYIL ŞIXLI VƏ MİLLİ - TARİXİ VARLIĞIMIZ


Südabə AĞABALAYEVA
KÜR MEYDANI RAM ELƏMƏK


Vaqif YUSİFLİ
SƏMƏNDƏR QUŞU
MEHDİ HÜ­SEYN - NASİR VƏ DRA­MA­TURQ


Nisə BƏYIM


MAHCAMAL
QƏZƏLLƏR


Yeremey AYPIN
ÇAY YANVAR AYINDA
VƏ YA RIO-DE-CANEYRODA


TƏRLAN


Xatirə FƏRƏCLİ


Ə­bül­fət QA­SI­MOV
GÜNDƏLIKDƏN SƏTIRLƏR


Şövkət Zərin HOROVLU


Nərmin Nəbiyeva
TÖVBƏ


İbadət MÖVLƏLI
«ƏSLİ VƏ KƏ­RƏM» DASTANI:
TARİXİ REALLIQLAR TƏ­SƏV­VÜF KONTEKSTİNDƏ


Pa­şa KƏRİ­MOV
XVII ƏSRDƏ AZƏRBAYÇAN-ÖZBƏK ƏDƏBİ ƏLAQƏLƏRİ


İrina NIKITINA
POSTMODERNİST SƏNƏT


Fər­man XƏLİLOV
MİRZƏ ƏLİ MÖ­CÜ­ZÜN VƏFA­TI TARİXİ VƏ MƏZA­RI HAQQINDA BƏZİ QEYDLƏR


Aydın TAĞIYEV
SÜLEYMANA QALMAYAN DÜNYA


YENİ TƏRCÜMƏLƏR
 

Yeremey AYPIN
ÇAY YANVAR AYINDA
VƏ YA RIO-DE-CANEYRODA


 

Çağdaş rus nəsri

Gənjlik yaşlarından taleyini Sibirlə bağlayan, Uzaq Şimalda ədəbiyyatımızı təmsil və təbliğ eləyən şair dostumuz Knyaz Qoçağın poçtla göndərdiyi banderoldan məktubla yanaşı, kitab da çıxdı. Və məlum oldu ki, bu, Sovet dönəmində bir neçə yaradıjılıq evində görüşdüyüm, ünsiyyət bağladığım, ədəbi gələjəyinə inandığım Yeremey Aypinin təzə çapdan çıxmış "Reka v Yanvare" ("Çay Yanvar ayında") adlı hekayələr toplusudur. Hələ o zamanlar bilirdim ki, yaşıdım Yeremey milliyyətjə xantıdır, "xantı" sözü də xantı dilində "adam" mənasındadır. Özündən eşitmişdim ki, ovçu ailəsində doğulub və əsasən, Sibirdə yaşayan azsaylı xalqların, o jümlədən türk toplumlarının həyatından yazır. Knyaz Qoçağın məktubundan bəlli oldu ki, hazırda "Slova narodov Severa" curnalının baş redaktoru kimi fəaliyyət göstərən Yeremey Aypinin Sovetlər dağılandan sonra ABŞ-da, Majarıstanda, İspaniyada, İtaliyada, Fransada, Kubada, Moldovada, Almaniyada, Ukraynada, Finlandiyada, Estoniyada kitabları çap olunub. Yekaterinburqda işıq üzü görmüş "Allah Anası qanlı qar içində" ("Bocya Materi v krovavıx sneqax") romanı isə Nobel mükafatına təqdim edilib. Qələm dostumun haqqındakı bu şad xəbərlər məni bir qədər düşündürdü: dünyanın əyalət yazıçısına göstərdiyi bu böyük marağa səbəb nədir görəsən? Hekayələr toplusunu oxuyandan sonra bu suala javab tapdım: o, sadəjə gözəl yazır, çağdaş rus nəsrinin yaddaqalan nümunələrini yaradır. Necə yazmağın o qədər də fərqində deyil, amma nədən yazmağın ustasıdır. Və böyük həvəslə o hekayələrdən birini ana dilimizə çevirdim.

                                                                                                                                 Məmməd ORUC


Çay Yan­var ayın­da, sa­də­cə, gö­zəl gö­rü­nür­dü...
Sübh tez­dən, ote­lin qar­şı­sın­da av­to­bus göz­lə­yər­kən hiss elə­dim ki, ha­va bir­dən-bi­rə işıq­lan­dı. Sa­ğa, so­la göz gəz­dir­dim. Və onu gör­düm. Qız qa­mış ki­mi in­cə, zə­rif­di. Bü­tün var­lı­ğı ilə işıq sa­çır­dı. San­ki okea­nın qum­sal çi­mər­li­yə çır­pı­lan su­la­rı da onun işı­ğın­dan bərq vu­rur­du. Və ola bil­sin, be­lə ca­zi­bə­dar gö­rün­mə­si həm də əyin-ba­şı ilə bağ­lı idi, ağ ge­yin­miş­di. Saç­la­rı da işıq sa­çır­dı. Si­fə­ti bəm­bə­yaz­dı. Elə bil əl­lə­ri­nə, ayaq­la­rı­na heç gü­nəş işı­ğı düş­mə­miş­di. Bir söz­lə, mə­nə elə gəl­di ki... hə­lə hə­yat... onu bər­kə-bo­şa sal­ma­yıb, fi­kir­ləş­dim ki, yə­qin şi­mal­lı­dır.
Bi­zim av­to­bus ge­ci­kir­di. Mən gö­zal­tı ona ta­ma­şa elə­yir­dim. O, dər­hal bu­nu hiss elə­di. Və göz­lə­ri­ni mə­nə zil­lə­di. Am­ma bir an­lı­ğa yox, bir xey­li mə­ni süz­dü. Son­ra okea­na sa­rı çev­ril­di, çan­ta­sın­dan gün ey­nə­yi çı­xart­dı və gö­zü­nə ta­xan­dan son­ra ote­lin qar­şı­sın­da­kı mey­dan­ça­da av­to­bus göz­lə­yən konf­rans iş­ti­rak­çı­la­rı­na fi­kir ver­mə­dən irə­li-ge­ri ad­dım­la­ma­ğa baş­la­dı. Am­ma o elə ad­dım­la­yır­dı ki, heç elə bil ayaq­la­rı ye­rə to­xun­mur­du, uçur­du, o də­rə­cə­də zə­rif və yün­gül­dü. Gü­nə­şin an­baan par­laq­laş­ma­sı­na bax­ma­ya­raq, hiss olu­nur­du ki, o, ey­nək­siz də ke­çi­nə bi­lər. Mən ye­ni­dən ona nə­zər sa­lan­da gör­düm ki, ey­nə­yi al­nın­da­dı. Ba­şı­nı da elə bir hal­da yu­xa­rı qal­dı­rıb ki, san­ki uçu­şa ha­zır­la­şan dur­na­dı, fi­kir-xə­yal için­də okea­nın kük­rə­yən dal­ğa­la­rı ara­sın­dan uzaq­la­ra ba­xır.
Nə­ha­yət ki, göz­lə­di­yi­miz av­to­bus gəl­di. O, mən­dən bir otu­ra­caq qa­baq­da, sol­da əy­ləş­di. Yö­nü­nü mə­nə sa­rı çe­vi­rib qı­çı­nı qı­çı­nın üs­tü­nə aşır­dı. Biz dörd nə­fər -tər­cü­mə­çi Ye­va, kos­ta­ri­ka­lı Beat­ri­sa, nor­veç­li Leyf av­to­bus­da qa­baq-qən­şər otur­duq. Ara­da­kı otu­ra­caq­lar­da ar­gen­ti­na­lı Xor­xe ilə hon­du­ras­lı Roy əy­ləş­di­lər. On­la­rın ar­xa­sın­da Ya­po­ni­ya­nın Sap­po­ro əya­lə­tin­dən gəl­miş fa­ğır, bəm­bə­yaz Koa­ri otur­du. Bu sa­da­la­dıq­la­rım kök­lü xalq­la­rın nü­ma­yən­də­lə­ri­ni bir­ləş­di­rən bi­zim "ki­çik dai­rə­miz­"ə aid in­san­lar­dı. Da­ha son­ra "or­ta dai­rə" də mey­da­na gəl­di, "bö­yük dai­rə" də.
Ya­nım­da otu­ran­lar in­gi­lis di­lin­də qız­ğın söh­bə­tə baş­la­dı­lar. "Ri­o+5" konf­ran­sı­nın mü­za­ki­rə­si ge­dir­di. Qar­şı­da­kı yı­ğın­caq­da Tor­paq Xar­ti­ya­sı gün­də­mə gə­ti­ri­lə­cək­di. Söh­bət on­dan ge­dir­di ki, biz XXI əs­rin bə­la­la­rı­na tab gə­ti­rə bi­lə­cə­yik, ya yox? Son­ra Beat­ri­sa da söh­bə­tə qo­şul­du. O, Kos­ta-Ri­ka Tor­paq So­ve­ti­nin koor­di­na­to­ru və fo­ru­mun təş­ki­lat­çı­la­rın­dan bi­ri idi. Və in­di də iki kəl­mə ilə bil­dir­di ki, qar­şı­da­kı iki həf­tə ər­zin­də və­zi­fə­miz nə­dir və biz nə et­mə­li­yik?
İşıq sa­çan şi­mal­lı qız ma­raq­la bu söh­bət­lə­rə qu­laq asır­dı.
Sa­hil­bo­yu do­la­ma yol­la­rı qət edən­də hər­dən mə­nə elə gə­lir­di ki, in­di­cə okea­nın az­man dal­ğa­la­rı bi­zi ala­caq al­tı­na. Heç on­beş-iyir­mi də­qi­qə keç­mə­miş çox­mər­tə­bə­li göy­də­lə­nə -"Şe­ra­ton" ote­li­nə ya­xın­laş­dıq. Av­to­bus­dan tö­kü­lü­şən ki­mi otel mə­nə müx­tə­lif dil­lər­də uğul­da­yan bir qa­rış­qa yu­va­sı­nı xa­tır­lat­dı və bu yu­va bi­zi də öz ağu­şu­na al­dı.
Mən onu ye­ni­dən fa­si­lə za­ma­nı gör­düm. Mosk­va­ya zəng vur­ma­lı idim. Av­to­mat te­le­fon qo­yul­muş da­nı­şıq mən­tə­qə­si ara­kəs­mə­nin o ta­yın­da, konf­ran­sın mət­buat mər­kə­zi­nin bir kün­cün­də yer­lə­şir­di. Və elə bur­da da gö­züm onu al­dı. Qu­laq­la­rın­da səs­güc­lən­di­ri­ci qur­ğu, ma­sa­nın ar­xa­sın­da otu­rub aram­la nə isə çap elə­yir­di.
"Şe­ra­ton­"un Rio-de-Ja­ney­ro­nun ən yax­şı ote­li ol­ma­sı şək­siz­di. Qa­ya­nın üs­tün­də uca­lan, pən­cə­rə­lə­ri kör­fə­zə açı­lan, çi­mər­li­yi -bu çi­mər­lik­də­ki ho­vuz­la­rı ilə yad­da qa­lan, ko­kos pal­ma­la­rı­nın və cür­bə­cür mə­dar kol­la­rın ara­sın­da, açıq ha­va­da yer­lə­şən res­to­ran dər­hal diq­qə­ti­mi çək­di. Bur­da na­har elə­yən­dən son­ra bir fin­can qəh­və gö­tü­rüb ho­vu­zun ya­xın­lı­ğın­da­kı gö­bə­lək-ça­dı­rın al­tın­da­kı ağ mər­mər ma­sa­nın ar­xa­sın­da yer tut­dum. Küt­lə Rio­nun bu cən­nət gu­şə­si­nə axış­maq­da idi. Ki­mi qəh­və içir­di, ki­mi ha­va dö­şək­cə­lə­ri­nin üs­tü­nə uza­nıb özü­nü gü­nə ve­rir­di, ki­mi okean­da çi­mir­di, ki­mi də ho­vuz­da üz­gü vu­rur, su­da ma­yal­laq aşır­dı.
Göm-göy okean... Mas-ma­vi sə­ma... Qı­zı­lı gü­nəş... Sə­rin meh... Pal­ma yar­paq­la­rı­nın pı­çıl­tı­sı...
O­kea­na ba­xır­dım və mə­nə elə gə­lir­di ki, məf­tu­nu ol­du­ğum bu mən­zə­rə­dən, su­la­rın can­lı ki­mi sa­hi­lə yü­rü­şün­dən doy­maq müm­kün de­yil. Xü­su­sən də okean və ya də­niz sa­hi­lin­də. Əl­bət­tə, çay sa­hi­lin­də də həm­çi­nin...
O­kea­nın sə­sin­dən sər­məst olub, ho­vu­zun ət­ra­fı­na nə­zər sal­ma­ğa baş­la­dım. Və elə bu an­da da şi­mal­lı qı­zı gör­düm. O, əlin­də bir fin­can qəh­və, mə­nim otur­du­ğum daş ma­sa­ya səmt gə­lir­di. Gö­rü­nür, otur­ma­ğa yer ax­ta­rır­dı. Ye­rim­dən qal­xıb ona əl elə­dim. O, əl elə­di­yi­mi gör­dü və dər­hal da üzün­də ame­ri­kan qız­la­rı­na məx­sus tə­bəs­süm do­ğul­du.
- Xoş gör­dük! - de­dim.
O, ye­nə gü­lüm­sün­dü və ca­vab ver­di:
- Xoş gör­dük!
Mən öz ma­sa­mın ar­xa­sın­da­kı boş ye­ri ni­şan ve­rib de­dim:
-Bu­yu­run, əy­lə­şin!
O, ra­zı­lı­ğı­nı bil­dir­di:
- Min­nət­da­ram!
O, əlin­də­ki qəh­və fin­ca­nı­nı daş ma­sa­nın üs­tü­nə qoy­du. Mən ağ plast­mas kres­lo­nu ona sa­rı itə­lə­dim və o, otur­du.
­A­ra­da­kı sü­ku­tu dər­hal poz­dum:
- Konf­rans si­zə ne­cə tə­sir ba­ğış­la­yır?
O, qı­sa ca­vab ver­di:
-Xo­şu­ma gə­lir.
Ye­nə də ara­ya sü­kut çök­dü. Ye­nə də bu sü­ku­tu mən po­za­sı ol­dum:
-Ba­ğış­la­yın, Si­zin...
Am­ma o, mə­nə sö­zü­mün ar­dı­nı gə­tir­mə­yə ma­cal ver­mə­di. Adı­nı de­di:
-Se­les­te!.. Mə­nim adım Se­les­te­dir.
-Hardansınız?
-Kanadadan.
-Ka­na­da bö­yük öl­kə­dir...
-Ed­mon­ton eşit­mi­siz? - o, de­di, - mən Ed­mon­ton­da­nam.
Mən hey­rət­lə so­ruş­dum:
-Ed­mon­ton­dan? Nə gö­zəl...
-Siz Ed­mon­to­na bə­ləd­si­niz?
-Hə, mən or­da ol­mu­şam.
Al­tı il öncə Ka­na­da­ya ilk sə­fə­ri­mi xa­tır­la­dım. O za­man mən Ed­mon­ton­da düz bir həf­tə ya­şa­mış­dım. Ya­dım­da­dır, o za­man mə­ni iki şey məf­tun elə­di. Bi­rin­ci­si, şə­hər mə­nə çox ba­la­ca gö­rün­dü. Bü­tün mər­kəz iyir­mi-otuz göy­də­lən­dən və otel­dən iba­rət idi. Ət­raf pre­ri­ya­di - çöl­dü, dü­zən­lik­di. Göz iş­lə­dik­cə yam­ya­şıl çə­mən­lər­di, hər­dən kol-kos da gö­zə də­yir, xır­da çay­la­rın sa­hil­lə­rin­də ad­da-bud­da ağac­lar da bi­tib, yol qı­raq­la­rın­da qar­şı­na bir-iki mər­tə­bə­li ev­lər də çı­xır. İstər-is­tə­məz dü­şü­nür­sən: bəs, Al­bert əya­lə­ti­nin bu ad­lı-san­lı pay­tax­tı­nın 600 min əha­li­si har­da ya­şa­yır gö­rə­sən? Bu su­al hə­lə də mə­nim üçün tap­ma­ca­dır. Doğ­ru­dan­mı, Ed­mon­to­nun iyir­mi-otuz bi­na­sın­da və bu yol kə­na­rın­da­kı xır­da ev­lər­də?
­Ed­mon­ton­da nə­həng­li­yi­nə gö­rə mə­ni hey­rət­lən­di­rən ikin­ci şey qa­pa­lı ti­ca­rət mər­kə­zi ol­du. Ya­xın­la­şır­san, ma­şı­nı ye­ral­tı da­ya­na­caq­da qo­yub, lift­lə qal­xır­san yu­xa­rı. Və gə­lib çı­xır­san dum­du­ru də­niz su­yu ilə dol­du­rul­muş gi­rin­ti­li-çı­xın­tı­lı ho­vu­zun sa­hi­li­nə. Bur­da hər şey var. Sü­ni Gü­nə­şə ma­lik mə­dar çi­mər­li­yin sa­hil­lə­ri­ni sü­ni dal­ğa­lar dö­yəc­lə­yir. Sü­ni gü­nə­şin şüa­la­rı al­tın­da özü­nü qa­ral­da da bi­lər­sən. Su o qə­dər şəf­faf­dır ki, del­fin­lər ho­vu­zun di­bi­nə enən­də də gö­rü­nür­lər. Am­ma ho­vu­zun di­bin­də da­ha çox diq­qə­ti çə­kən - kə­nar­dan pult­la ida­rə edi­lən sual­tı qa­yıq­lar­dı. Sa­hil­də­ki di­rək­lə­rə zən­cir­lən­miş yel­kən­li, tax­ta gə­mi­lər də ta­ma­şa üçün­dü; bir za­man­lar por­tu­qa­li­ya­lı­lar məhz be­lə gə­mi­lər­lə At­lan­tik okea­nı­nı üzüb ke­çib­lər ki, Ame­ri­ka qi­tə­si­ni fəth et­sin­lər. Bu sü­ni dər­ya­ça­nın hər iki sa­hi­lin­də­ki çe­şid­li dü­kan­la­ra, ka­fe­lə­rə, res­to­ran­la­ra, sau­na­la­ra, əy­lən­cə mər­kəz­lə­ri­nə bir gün­də baş vur­maq müm­kün de­yil.
Or­da mə­nim bə­ləd­çim fin əsil­li ka­na­da­lı Pat­rit­si­ya idi. O, mə­nə söy­lə­miş­di ki, bu dər­ya­ça­da­kı sual­tı qa­yıq­la­rın sa­yı Ka­na­da or­du­su­nun sual­tı qa­yıq­la­rın­dan iki də­fə ar­tıq­dı. O za­man mən bu qə­naə­tə gəl­dim ki, de­mək, bu öl­kə­də hər­bi sirr yox­dur. Bur­da hər şey ha­mı­ya mə­lum­du. Son­ra mə­nə bəl­li ol­du ki, bu ti­ca­rət mər­kə­zi­nin sa­hi­bi olan ai­lə ABŞ-ın Flo­ri­da şta­tın­da bu­na bən­zər, am­ma bun­dan bö­yük bir ti­ca­rət mər­kə­zi­nin in­şa­sı­na baş­la­yıb. Pat­rit­si­ya bu xə­bə­ri mə­nə ve­rən­də təəs­süf­lə bil­dir­di ki, Flo­ri­da şta­tın­da­kı ti­ca­rət mər­kə­zi ha­zır olan­dan son­ra on­lar da­ha bu qur­ğu ilə dün­ya­nın ən bö­yük, qa­pa­lı ti­ca­rət mər­kə­zi ki­mi öyü­nə bil­mə­yə­cək­lər.
İndi isə Se­les­te ilə üz-üzə əy­ləş­miş­dim, qəh­və içir­dik, Ed­mon­ton və Ka­na­da haq­qın­da da­nı­şır­dıq. Be­lə mə­lum ol­du ki, o, bu konf­rans­da oxu­cu küt­lə­si üçün nə­zər­də tu­tu­lan bir jur­na­lı təm­sil elə­yir. Təx­mi­nən, bi­zim "Knij­no­ye oboz­re­ni­ye" ("Ki­tab ic­ma­lı") ki­mi. Üs­tə­lik də han­sı­sa xə­bər agent­li­yin­də ça­lı­şır. Əsa­sən, iki möv­zu­da ya­zır: XXI əsrdə in­san cə­miy­yə­ti­nin hə­ya­tı və müx­tə­lif qi­tə­lər­də nəşr olu­nan ye­ni ki­tab­lar haq­qın­da.
Biz söh­bə­ti­mi­zə ara ver­mə­dən qəh­və­lə­ri­mi­zi axı­ra­can iç­dik və ic­las za­lı­na keç­dik, çün­ki na­har fa­si­lə­si ba­şa çat­mış­dı.
­Er­tə­si gün sə­hər tez­dən ote­lin dəh­li­zi­nə ayaq ba­san­da ye­nə mə­nə elə gəl­di ki, ət­raf bir qə­dər işıq­la­nıb. Sa­ğa, so­la göz gəz­dir­dim və mət­buat iş­çi­lə­ri­nin, jur­na­list­lə­rin ara­sın­da -yum­şaq də­ri kres­lo­da otur­muş Se­les­te­ni dər­hal gö­züm al­dı. O, mə­ni gö­rən ki­mi ye­rin­dən qalx­dı, gü­lüm­sə­di və bir işıq par­ça­sı ki­mi mə­nə əl elə­di. Ca­vab ola­raq mən də əli­mi yu­xa­rı qal­dır­dım. Bu gün o, da­ha gö­zəl­di, li­ba­sı­nı də­yiş­miş­di, da­ba­nı­na qə­dər uza­nan al­lı-gül­lü yub­ka və yub­ka­sı­na uy­ğun al-əl­van kof­ta ge­yin­miş­di. Mən ona ya­xın­laş­ma­dım, am­ma ürə­yim­dən keç­di ki, onu həm­kar­la­rı­nın qız­ğın söh­bə­tin­dən ayı­rım.
O gün bir da­ha o, gö­zü­mə dəy­mə­di.
­Ax­şam bi­zi gəz­mə­yə apar­dı­lar. Av­to­bus­la, təx­mi­nən qırx də­qi­qə yol ge­dən­dən son­ra, nə­ha­yət ki, mən­zil ba­şı­na çat­dıq. Gəl­di­yi­miz yer şə­hə­rə də ox­şa­yır­dı, şə­hər kə­na­rı­na da. Ha­va qa­ral­mış­dı. Qa­pı­lar tay­ba­tay açıq­dı. Tər­tə­miz xi­ya­ban­la­rı fa­nar­lar işıq­lan­dı­rır­dı. Ba­ğın də­rin­li­yin­də­ki üç­mər­tə­bə­li ma­li­ka­nə də işıq için­də üzür­dü. Xır­da ça­yın və ba­la­ca ho­vu­zun ət­ra­fı­nı mə­dar ağac­lar bə­zə­yir­di. Qo­naq­lar ba­har həs­rə­ti ilə ba­ğa-bax­ça­ya sə­pə­lən­di­lər, am­ma ma­li­ka­nə­nin bi­rin­ci mər­tə­bə­si­nə gi­rən­lər də ol­du. Bay­ram­sa­ya­ğı bə­zə­dil­miş ma­li­ka­nə­də ən çox nə­zə­rə çar­pan xid­mət­çi­lər­di.
Bu tən­tə­nə­də Se­les­te gö­rün­mür­dü. O, an­caq məc­li­sin so­nun­da gə­lib çıx­dı, am­ma tam bay­ram ov­qa­tın­da. Hiss olu­nur­du ki, saç­la­rın­da əsl bər­bər əli gə­zib; saç dü­zü­mü onu bir qə­dər də hün­dür gös­tə­rir­di. Tünd qır­mı­zı don ge­yin­miş­di. Do­nun qır­çın­lı ətə­yi da­ban­la­rı­na də­yir­di və bu li­bas onu bir qə­dər də qa­mət­li və cid­di gös­tə­rir­di. Düz­dür, do­nun ya­rı­ğı kə­mər ye­ri­nə qə­dər uza­nır­dı. Am­ma bu ya­rıq, o, yal­nız iri ad­dım­lar atan za­man nə­zə­rə çar­pır­dı.
Mən za­ra­fat­la de­dim:
-Bu gün siz lap kom­mu­nist­cə­si­nə ge­yin­mi­si­niz.
So­ruş­du:
-Nə­dən bu qə­naə­tə gəl­di­niz?
De­dim:
-Do­nu­nu­zun rən­gi­nə gö­rə, al qır­mı­zı­dı.
Se­les­te gü­lüm­sə­di:
-Mə­nim va­li­deyn­lə­rim kom­mu­nist Ru­si­ya­sı­nı se­vir­lər.
-On­lar rus əsil­li­di?
-Yox, sa­də­cə Ru­si­ya­nı se­vir­lər. Ba­cı­ma da rus adı qo­yub­lar: Ni­na. An­caq mə­nə rus adı qoy­maq ağıl­la­rı­na gəl­mə­yib.
-Siz gə­rək San-Pau­lo­ya ge­də­si­niz.
-Nə üçün?
-Mə­nə de­yib­lər ki, or­da rus ic­ma­sı var. On­lar çar­va­dar­lıq­la məş­ğul olur­lar, at ara­ba­la­rı­nı tak­si ki­mi iş­lə­dir­lər, öz­lə­ri üçün pra­vos­lav kil­sə­si də ti­kib­lər.
-De­mək, Bra­zi­li­ya­da rus­lar ya­şa­yır? Çox ma­raq­lı­dı.
Biz pil­lə­kən­lər­lə ça­yın qı­ra­ğı­na en­dik və kres­lo­da əy­ləş­dik. Xid­mət­çi­lər­dən bi­ri bi­zə si­ni­də qə­dəh, di­gə­ri isə bu­terb­rod gə­tir­di. Biz qə­dəh­lə­ri­mi­zi toq­quş­du­rub sağ­lıq de­dik: "Yan­var ayın­da çay­la­rın gö­zəl­ləş­mə­si şə­rə­fi­nə". Rio-de-Ja­ney­ro­nun fran­sız mən­şə­li adı məhz be­lə tər­cü­mə olu­nur.
A­yaq­la­rı­mı­zın al­tın­dan ke­çən ça­yın su­yu elə bil daş­dan sü­zü­lür­dü. Har­da­sa qa­ran­lıq­da ör­dək­lər üzür­dü. Ma­li­ka­nə­dən tez-tez qu­laq­ba­tı­ran səs­lə­ri uca­lır­dı. Biz su­sur­duq. Son­ra mən so­ruş­dum:
-Bu vax­ta­can har­da idin, Se­les­te?
-İşim çox idi.
Mən ona işi ilə bağ­lı sual­lar ver­mə­yə baş­la­dım.
-Eh, mə­nim işim çox­dur, -de­di, - konf­ran­sın ge­di­şi­ni iz­lə­mək, mət­buat konf­ran­sı­na çat­maq, məş­hur adam­lar­dan, si­ya­sət­çi­lər­dən mü­sa­hi­bə al­maq, xə­bər­lər ha­zır­la­maq və bü­tün öl­kə­yə yay­maq si­zə asan gəl­mə­sin. Bir söz­lə, iş çox­dur, da­rıx­ma­ğa vaxt yox­dur.
Biz ye­nə şə­rab iç­dik. Bu şə­rab çox məş­hur kol­lek­si­ya­dan­dı.
Bu ara­da mə­nim tər­cü­mə­çim Ye­va pey­da ol­du. O, mil­liy­yət­cə çex­di, bir ne­çə dil bi­lir­di və pis tər­cü­mə elə­mir­di. Am­ma də­fə­lər­lə sı­na­mış­dım; o, mə­nə ar­zu et­mə­di­yim an­lar­da ya­na­şır­dı. Elə in­di də xə­bər gə­tir­di ki, ma­li­ka­nə­nin sa­hi­bi mə­nim­lə gö­rüş­mək is­tə­yir. Bir çox baş­qa­la­rı ki­mi onu da Ru­si­ya, Si­bir, bi­zim xalq­la­rın - ost­yak­la­rın və vo­qul­la­rın hə­yat tər­zi ma­raq­lan­dı­rır. Mə­lum ol­du ki, o, mə­ni ma­li­ka­nə­nin bi­rin­ci mər­tə­bə­sin­də ömür yol­da­şı ilə göz­lə­yir. Or­da qə­bul ota­ğı var.
Mən ye­rim­dən qal­xıb Se­les­te­dən üzr is­tə­dim və tər­cü­mə­çi­nin ar­xa­sın­ca üz tut­dum ma­li­ka­nə­yə.
­Er­tə­si gün mən "Şe­ra­ton" ote­lin­də xey­li lən­gi­dim. İşlə­ri­mi ye­kun­laş­dı­rıb av­to­bus da­ya­na­ca­ğı­na düş­düm ki, konf­rans iş­ti­rak­çı­la­rı yer­lə­şən ote­lə gə­lim. Yer­ləş­di­yim "Eve­rest Ri­o" ote­li­ni ta­pıb tə­zə­cə sa­lo­na da­xil ol­muş­dum ki, qə­fil­dən Se­les­te ilə toq­quş­dum. Mən nə isə so­ruş­maq is­tə­dim. Am­ma onun din­məz­cə ya­nı­ma düş­dü­yü­nü gö­rün­cə din­mə­dim. Bir yer­də av­to­bu­sa min­dik və İpa­ne­ma­ya - ote­li­miz yer­lə­şən ra­yo­na gəl­dik. Ma­şın­dan dü­şən­də nout­bu­ku­nu gö­tür­düm, üs­tə­lik də eh­mal­ca əlin­dən tut­dum. Ote­lin ba­rın­da bir qə­dər əy­ləş­dik və nə isə iç­dik. Son­ra şam et­mək üçün şə­hə­rə çıx­dıq. Bir ne­çə mə­həl­lə­ni do­la­şan­dan son­ra, nə­ha­yət ki, səs-kü­yü az olan xud­ma­ni bir ka­fe tap­dıq. Açıq ha­va­da, ey­van­da otu­rub şam ye­mə­yi si­fa­riş ver­dik. Xö­rək ha­zır ola­na qə­dər as­ta-as­ta por­tə­giz ça­xı­rın­dan nuş elə­dik.
Se­les­te Si­bir­lə ma­raq­la­nır­dı, o tor­paq­la ki, or­da mən ya­şa­yı­ram.
-Qar­dan və buz­dan sa­va­yı,-mən de­dim, - or­da heç nə yox­dur. Yay qı­sa­dı, am­ma Rio­da­kı ki­mi is­ti ke­çir. O ki qal­dı evi­mə, çox sa­də­di. Çi­mər­lik­də otu­rub üzü okea­na bax­maq la­zım­dı. Or­da da çi­mər­li­yin qum­la­rı bəm­bə­yaz­dı. At­lan­ti­kin əvə­zin­də göy su­lu çay axır. Ar­xa yam­ya­şıl şam me­şə­lə­ri ilə ör­tül­müş tə­pə­lər­di. Bu şam ağac­la­rı­nın ara­sın­da da mə­nim evim yer­lə­şir.
Se­les­te gü­lüm­sə­di:
-Be­lə çı­xır ki, Si­zin ya­şa­dı­ğı­nız yer Rio­dan da yax­şı­dır.
-Elə­dir ki, var. -Onun­la ra­zı­laş­dı­ğı­mı bil­dir­dim, - hər ada­ma öz tor­pa­ğı cən­nə­tin ən dil­bər gu­şə­si qə­dər əziz­dir.
Son­ra ayı­lar­dan da­nış­ma­ğa baş­la­dıq.
-On­lar gə­lib pən­cə­rə­mi­zin al­tın­dan bi­zə ta­ma­şa edir­lər, - de­dim, - heç nə­dən qorx­mur­lar.
-Ola bil­məz, - Se­les­te gü­ma­na-şəkk, de­di - ola bil­məz!
Söh­bə­tin bu ye­rin­də, ke­çən ay qış­la­dı­ğı­mız evin hən­də­və­rin­də pey­da olan ayı ai­lə­si­ni xa­tır­la­dım. Ana ayı­nın ya­nın­da iki ba­la­sı var­dı. Ba­la­ca­lar hər ye­rə bu­run­la­rı­nı so­xur­du­lar. Hət­ta da­ma dır­ma­şıb dam ör­tü­yü­nü də zə­də­lə­miş­di­lər. Son­ra da, gö­rü­nür, or­dan pən­cə­rə­yə boy­la­nıb şü­şə­də öz şə­kil­lə­ri­ni gör­müş­dü­lər. Və yə­qin be­lə gü­man et­miş­di­lər ki, içə­ri­də kim­sə on­la­rı cin­lən­di­rir, pən­cə­lə­ri ilə pən­cə­rə­yə ne­cə vur­muş­du­lar­sa, ay­na çi­lik-çi­lik ol­muş­du. Be­lə ayı­lar haq­qın­da nə qə­dər is­tə­sən da­nış­maq müm­kün­dü.
Si­fa­riş ver­di­yi­miz da­ha bir xö­rə­yi də ye­yən­dən son­ra baş­la­dıq qəh­və iç­mə­yə. Və elə bu za­man da Se­les­te so­ruş­du:
-Bəs Şa­man­lar ne­cə, siz­də var­mı?
-Əl­bət­tə, var.
-Bir az da on­lar­dan da­nı­şın.
-On­lar­dan da­nış­maq qor­xu­lu de­yil. Mən sa­də­cə bu möv­zu­dan qa­çı­ram.
-Nə üçün?
-Ola bi­lər ki, nə isə fi­kir­lə­şim, ya söy­lə­yim - son­ra da hə­min ha­di­sə ger­çək ol­sun. Yə­qin ki, tə­sa­dü­fən...
-Si­zin hə­ya­tı­nız­da be­lə şey­lər olub?
-Olub. Am­ma hə­mi­şə yox. Mə­nim gö­rü­cü­lü­yü­mün iki­sin­dən, üçün­dən biri düz çı­xır...
Se­les­te nə fi­kir­ləş­di­sə:
-On­da bu ba­rə­də da­nış­ma­yaq, - de­di.
İçə­ri­də səs­lə­nən xə­fif mu­si­qi ey­van­da da ay­dın­ca eşi­di­lir­di.
Kü­çə­dən ke­çən xır­da al­ver­çi­lər - qa­ra də­ri­li bra­zi­li­ya­lı­lar bi­zim sto­la yan alır­dı­lar və qır­saq­qız olub ya­pı­şır­dı­lar ki, on­la­rın sat­dıq­la­rı şey­lə­ri alaq. Yal­nız mə­lum olan­da ki, biz por­tə­giz di­lin­də da­nış­mı­rıq, əl çə­kir­di­lər.
Bir də gö­rür­dün ki, sər­gər­dan mu­si­qi­çi­lər heç nə so­ruş­ma­dan ağ də­ri­li qı­zı ara­ya al­dı­lar və dər­hal da baş­la­dı­lar öz mah­nı­la­rı­nı çal­ma­ğa. Bu za­man qı­zın ya­nın­da olan ki­şi əli­ni ci­bi­nə sal­ma­lı­dır və mu­si­qi­çi­lə­rə bir ne­çə ri­al ver­mə­li­dir.
Mən Se­les­te­nin sol əlin­dən tut­dum, eh­mal­ca bar­maq­la­rı­nı ara­la­dım və ba­şı­mı onun açıq ov­cu­na sa­rı əy­dim. Mə­nim ələ bax­maq­la fal­çı­lıq an­la­yı­şı haq­qın­da heç bir an­la­yı­şım yox­dur. Ovuc içi­nin ciz­gi­lə­rin­dən yal­nız bir xətt ta­nı­yı­ram -ömür xət­ti­ni. Onun ömür xət­ti ay­dın­ca se­çi­lir­di və fə­rəh­lən­di­ri­ci idi. O, nə­za­kət­lə dil­lən­di:
-Siz or­da nə gö­rür­sü­nüz?
Mən ca­vab ver­dim:
-Ömür xət­ti­ni.
-Bu xətt nə de­yir ki?
-Siz uzun bir ömür ya­şa­ya­caq­sı­nız, -söy­lə­dim və bir qə­dər su­san­dan son­ra əla­və elə­dim, -və xoş­bəxt bir ömür.
-Çox sağ olun, - o, de­di.
Bir qə­dər ara ve­rən­dən son­ra dil­lən­dim:
-Ola bil­sin ki, Si­bir­də.
­O, qaş­la­rı­nı su­al ifa­də­si­lə ça­tıb so­ruş­du.
-Bu tə­səv­vüf­dü?
Mə­nə elə gəl­di, onun göz­lə­rin­də hə­yə­can köl­gə­lə­ri do­laş­dı. Və mən gü­lüm­sə­yib gü­lə-gü­lə onu inan­dır­maq qə­ra­rı­na gəl­dim.
-Bu, za­ra­fat­dı. Sa­də­cə ola­raq, za­ra­fat.
-Or­da - Si­bir­də si­ya­si məh­bus­la­ra iş­gən­cə ve­rib­lər. Si­zin Sol­je­nit­si­nin əsər­lə­rin­də oxu­mu­şam.
-QULAQ-da?
-Hə.
-Am­ma in­di or­da elə şey­lər yox­dur.
-Gö­rür­sü­nüz, biz Si­bi­ri çox pis ta­nı­yı­rıq.
-Gə­lib gör­mək la­zım­dır.
Mən tək­lif et­dim ki, o, Ot­ta­va­da ya­şa­yan -çe­şid­li Si­bir la­yi­hə­lə­ri ilə məş­ğul olan dos­tum­la ta­nış ol­sun. Və bu əla­qə nə­ti­cə­sin­də də onun Si­bi­rə yo­lu açı­lar. Bil­dir­dim ki, onun koor­di­nat­la­rı­nı ve­rə bi­lə­rəm. Qız ra­zı­lıq­la ba­şı­nı tər­pət­di. Və son­ra da eh­mal­ca əli­ni ov­cum­dan çək­di. Mən onun na­zik bar­maq­la­rı­nı bu­rax­dım. O, ge­cə­nin qa­ran­lı­ğı­na göz gəz­di­rib so­ruş­du:
-Gedəkmi?
-Bir də­qi­qə... in­di ge­də­rik.
Biz mart ayı­nın bir gü­nü­nü də be­lə ya­şa­dıq. Cə­nub ya­rım­kü­rə­sin­də hər şey tər­si­nə­di -bur­da mart yay ayı­dır. Və At­lan­tik okea­nı­nın sa­hil­lə­rin­də bu fə­sil çox gö­zəl­di. Ma­vi­li­yi, ya­şıl­lıq­la­rı və gö­zəl qo­xu­la­rı ilə ətir sa­çan ek­zo­tik mə­dar­lar tor­pa­ğı, sə­ni hər tə­rəf­dən öz hə­ra­rə­ti ilə çul­ğa­la­yır. Mən qə­də­hi­mi qal­dı­rıb de­dim:
-İçək mart ayın­da­kı Se­les­te­nin sağ­lı­ğı­na!..
O, gü­lüm­sə­di və uca­dan de­di:
-Sağ olun!
Biz iç­dik.
-İndi qa­lır fev­ra­lı qeyd et­mək, -Se­les­te de­di, -bu da təx­mi­nən be­lə səs­lə­nə­cək: iki­mi­zin sağ­lı­ğı­na - fev­ral ayın­da!
-Nə üçün fev­ral ayın­da?
Sən de­mə, dün­ya­da ən az­man kar­na­val hər ilin fev­ral ayın­da Rio-de Ja­ney­ro­da ke­çi­ri­lir. Sam­bad­rom­da tə­bil sə­da­la­rı al­tın­da bü­tün Bra­zi­li­ya əha­li­si iki sut­ka ara ver­mə­dən ça­lıb-oxu­yur, sam­ba oy­na­yır və yə­qin ki, çox­lu say­da tu­rist qo­naq­lar­la bir yer­də.


Mən de­dim:
-On­da biz bir il son­ra hə­min kar­na­val­da gö­rü­şə­rik...
Bu söz­dən son­ra biz bir qə­dər otur­duq. Son­ra xe­yir­xah ofi­sian­ta yün­gül­cə tə­zim elə­yib sa­hil xi­ya­ba­nı­nın zə­if işıq­lan­dı­rıl­mış kü­çə­si­nə çıx­dıq. Da­ha doğ­ru­su, çi­mər­li­yə. Və pi­ya­da ke­çi­di ilə üz tut­duq ote­lə sa­rı.
Sol­da, bü­tün dün­ya­da məş­hur olan Ka­pa­ka­ba­na çi­mər­li­yin­də okean ge­cə­nin ahən­gi­nə uy­ğun nə isə pı­çıl­da­yır­dı və hər yüz, iki yüz ad­dım­dan bir qa­pı­sı açıq ça­dır­lar­dan sü­zü­lən işı­ğa ya­xın­la­şan­da mə­lum olur­du ki, köşk­lə­ri­nə mey­və, yün­gül iç­ki­lər dü­zül­müş bu səy­yar mar­ket­lər də bur­da din­cə­lən­lə­rə xid­mət edir. Sol­da, aven­yu Viey­ra Sou­to ad­la­nan- sa­hil­bo­yu­nun əsas av­tot­ran­sı sa­yı­lan kü­çə ilə sa­ya­gəl­məz ma­şın kar­van­la­rı ke­çir­di. Kü­çə­nin ar­xa­sın­da dağ sil­si­lə­si­nə qə­dər uza­nan en­siz dü­zən­lik­də Rio-de-Ja­ney­ro­nun otel­lə­ri və ya­şa­yış mə­həl­lə­lə­ri yer­lə­şir­di.
Biz tə­ləs­mə­dən, as­ta ad­dım­lar­la ge­dir­dik. Bir-bi­ri­mi­zi də as­ta­dan din­di­rir­dik. Elə bil qor­xur­duq ki, sə­si­mi­zi qal­dır­maq­la şə­hə­rin üzə­ri­nə çök­müş qa­tı qa­ran­lı­ğı dik­sin­di­rə bi­lə­rik. Mən onun əli­ni ov­cu­ma al­dım və baş bar­ma­ğım­la ov­cu­nun için­də­ki ömür xət­ti­ni sı­ğal­la­ma­ğa baş­la­dım. Bu də­fə əli­ni ov­cum­dan çək­mə­di. Ola bil­sin ki, cə­nub ge­cə­si­nin qa­tı qa­ran­lı­ğı onu bir qə­dər qor­xut­muş və sehr­lə­miş­di. Ge­cə an­baan zül­mə­ti xa­tır­la­dır­dı. Har­da işıq yan­mır­dı­sa, göz­lə­ri­ni ha zil­lə, heç nə gö­rə bil­məz­din. Qa­lın, kal səs­lə nə­fəs alan okean da, tünd sür­mə­yi ge­cə də bir yan­dan an­la­şıl­maz­lıq duy­ğu­su gə­ti­rir­di, ada­mı sehr­lə­yir­di, bəl­kə elə Rio-de Ja­ney­ro Dün­ya­nın Yed­din­ci Mö­cü­zə­si­dir. Otuz sək­kiz metr­lik Xris­to­sun bur­da gö­rün­mə­si və gün­düz dağ ba­şın­dan ha­mı­nı meh­man­nə­vaz­lıq­la seyr et­mə­si tə­sa­düf de­yil ki!
Nə­ha­yət ki, ote­lə çat­dıq. Qa­pı­çı­dan otaq­la­rı­mı­zın açar­la­rı­nı alan­dan son­ra da bir qə­dər üz-üzə da­yan­dıq. Mən ye­nə baş bar­ma­ğı­mı onun ov­cu­nun için­də ömür xət­ti­nin üs­tün­də gəz­dir­dim. Onun ki­rpik­lə­ri tər­pən­di. Ba­xış­la­rı­mız toq­quş­du və bir ne­çə an o mə­nim göz­lə­ri­min içi­nə bax­dı, mən onun. Ax­şam­dan xey­li keç­miş­di. Və Se­les­te de­di:
-Yo­rul­mu­şam.
Mən lif­tin düy­mə­si­ni bas­dım. Biz xu­da­ha­fiz­ləş­dik və o, lift­lə ya­şa­dı­ğı mər­tə­bə­yə qalx­dı.
­Er­tə­si gün mən onu gö­rə bil­mə­dim. Sə­hər konf­ran­sa av­to­bus­la yox, tak­si ilə get­miş­dim. Ola bil­sin ki, bu sə­bəb­dən də qar­şı­laş­ma­mı­şıq. Ax­şam nöm­rə­sin­də­ki te­le­fo­na nə qə­dər zəng vur­sam da, onun sə­si­ni eşi­də bil­mə­dim, da­ha doğ­ru­su, onun te­le­fo­nu ca­vab ver­mə­di.
­O­te­lə qa­yı­dan­dan son­ra biz "xır­da dai­rə­də" bir ne­çə ki­şi çi­mər­li­yə get­dik, köl­gə­lə­nə­cə­yin al­tın­da ye­ri­mi­zi rah­la­dıq və pi­rəm­lə ko­kos şi­rə­si iç­mə­yə baş­la­dıq. İsti ha­va­da sə­rin ko­kos şi­rə­si ada­mı əməl­li-baş­lı güm­rah­laş­dı­rır­mış... Sa­tı­cı gö­zün ba­xa-ba­xa bı­ça­ğı bir də­fə to­xun­dur­maq­la ko­ko­sun "ba­şı­nı" kə­sir və son­ra pi­rə­mi içi­nə sa­lır. İçki ha­zır­dı. Qoy ko­ko­su sto­lun üs­tü­nə və as­ta-as­ta pi­rəm­lə şi­rə­si­ni sor.
Mən şi­rə­ni sor­tuq­la­yır­dım və din­məz­cə okea­na ba­xır­dım. Və ar­gen­ti­na­lı Xor­xe­nin Lap­lan­di­ya sə­fə­ri haq­qın­da söh­bə­ti­nə qu­laq asır­dım.
-Şi­mal­lı saam­lar de­yib-gü­lən uşaq­lar­dı. Biz cə­nub­lu­lar ki­mi de­yil­lər, -söy­lə­di, -mə­ni qo­naq ça­ğır­dı­lar, am­ma öz­lə­ri elə hə­min gün Ru­si­ya­da ya­şa­yan me­şə saam­la­rı­nın qu­rul­ta­yı­na ge­də­si ol­du­lar. Mə­ni də öz­lə­ri ilə apar­dı­lar. Mur­mans­ki­yə gəl­dik və ha­mı­mız otel­lər­də yer­ləş­dik. Qo­naq­la­rı yax­şı qar­şı­la­dı­lar. Bi­rin­ci gün on­lar ça­lıb-oxu­du­lar, oy­na­dı­lar. Mən də fi­kir­ləş­dim ki,­ bəs gö­rə­sən, ikin­ci gün ney­nə­yə­cək­lər? Er­tə­si gün on­lar qa­dın­lar yer­lə­şən otaq­la­rın bi­rin­dən o bi­ri­nə əl­lə­ri üs­tün­də gi­rib-çı­xır­dı­lar. Dü­şün­düm ki, bəs gö­rə­sən üçün­cü gün on­lar nə ilə məş­ğul ola­caq­lar? Üçün­cü gün ayaq üstdə da­ya­na bi­lən­lər gə­zə bil­mə­yən­lə­ri av­to­bus­la­ra dol­dur­du­lar. Və Nor­veç sər­hə­di­nə - Kir­ke­ne­sə - ev­lə­ri­nə apar­dı­lar. Və ax­şam ye­nə də ça­lıb-oy­na­ma­ğa, oxu­ma­ğa baş­la­dı­lar.
-Mən or­da ol­ma­mı­şam, -Leyf gü­lə-gü­lə de­di, - an­caq bi­zim­ki­lər də elə şey­lə­ri ba­ca­rır­lar. Ev­də biz iç­mi­rik, çün­ki vaxt yox­du, çox iş­lə­yi­rik. Am­ma xa­ric­də hər şe­yi, iç­mə­yi də ba­ca­rı­rıq. Həm içi­rik, həm oxu­yu­ruq, həm də ar­vad­baz­lıq elə­yi­rik.
Ha­mı gü­lüş­dü. Leyf he­ka­yə­ti­nə da­vam elə­di:
-Bir də­fə mən bi­zim Skan­di­na­vi­ya nü­ma­yən­də­lə­ri ilə bir­lik­də Cə­nub-qər­bi Asi­ya­ya uçur­dum,- de­di, - uzun çə­kən bu uçuş­da o qə­dər şən­lik elə­dik ki, axır­da təy­ya­rə ka­pi­ta­nı elan elə­di ki, biz bir da­ha spirt­li iç­ki tə­ləb et­mə­yək. De­di­lər ki, təy­ya­rə­də nə qə­dər spirt­li iç­ki var idi­sə, siz ha­mı­sı­nı iç­mi­si­niz. Hə­lə son­ra da biz­dən üzr is­tə­yib bil­dir­di­lər ki, ilk də­fə­dir ki, avia­şir­kə­tin ta­ri­xin­də be­lə hal baş ve­rir.
Ha­mı­mız sus­muş­duq. Ki­mi ça­xır içir­di, ki­mi pi­və, ki­mi də şi­rə.
Son­ra Leyf is­pan-hin­du qa­rı­şı­ğı olan Poy­la ye­ni əy­lən­cə dü­şü­nüb tap­dı­lar: xi­ya­ban­da gə­zi­şən, ara­bir də bi­zim ma­sa­nın ya­nın­dan ötüb ke­çən ca­van xa­nım­la­ra "iliş­mə­yə" baş­la­dı­lar. Ley­fin in­gi­lis­cə at­dı­ğı at­ma­ca­la­rı, mə­zə­li söz­lə­ri Roy dər­hal is­pan, ya por­tə­giz di­li­nə tər­cü­mə elə­yir­di. Bu za­ra­fat­lar an­baan həd­di­ni aşır, yün­gül tə­sir ba­ğış­la­yır­dı. Adə­tən, bu at­ma­ca­lar ha­mı­nın şaq­qıl­da­yıb gü­lüş­mə­si ilə nə­ti­cə­lə­nir­di.
Bu ara­da da Beat­ri­sa, Koa­ri, tər­cü­mə­çi Ye­va və Sal­va­dor­dan gəl­miş Ma­ri­ya bi­zə ya­naş­dı­lar. Öz ara­mız­da on­la­ra ümu­mi bir ad qoy­muş­duq: "Bi­zim gül xa­la­la­rı­mız". Ya­şı­na gö­rə yal­nız ca­van Koa­ri on­lar­dan se­çi­lir­di. Am­ma o da, o də­rə­cə­də sol­ğun idi ki, de­yər­din bəs on doq­quz, iyir­mi yox, yüz ya­şı var. Və elə bu sə­bəb­dən onu da "gül xa­la" adı­na ta­ma­mi­lə la­yiq gör­mək olar­dı. Biz ha­mı­mız ey­ni otel­də ya­şa­yır­dıq və tez-tez bir yer­də na­har, ya şam elə­yir­dik. İndi isə ha­mı bu qə­ra­ra gəl­di ki, ənə­nə­vi mu­si­qi­lər səs­lə­nən dis­ko­te­ka­ya get­sək yax­şı olar. On­suz da biz ta­nış­lı­ğı­mı­zın ilk gü­nün­dən qət et­miş­dik ki, bir­lik­də be­lə bir əy­lən­cə ye­ri­nə ge­dək. Əl­bət­tə, məş­hur Bra­zi­li­ya sam­ba­sı haq­qın­da ha­mı­mı­zın mə­lu­ma­tı var­dı. Hə­lə gec de­yil­di. Bu ara­da kim­sə bil­dir­di ki, Bra­zil­iya xö­rək­lə­ri də Bra­zi­li­ya sam­ba­sı qə­dər po­pul­yar­dı. Yox­sa bi­zim ağ­lı­mı­za da gəl­məz­di ki, "Şi­ras­ku­ri" res­to­ra­nı­na ge­dib çı­xaq və or­da bir otu­rum­da qa­mış ara­ğı ilə ha­zır­lan­mış kok­tey­lin və ağac kö­mü­rü üs­tün­də ət­dən bi­şi­ril­miş onal­tı ad­da lə­ziz ne­mə­tin da­dı­na ba­xaq. Bir qə­dər mü­ba­hi­sə elə­dik və mə­lum ol­du ki, sam­ba­ya bax­maq ço­xu­mu­zun ürə­yin­dən ke­çir. Dər­hal mə­lum ol­du ki, "Şi­ras­ku­ri"­yə kim­lər ge­də­cək. Ye­va, Koa­ri və Xor­xe dər­hal eti­raz­la­rı­nı bil­dir­di­lər.
Ki­fa­yət qə­dər mə­sa­fə qət et­mə­li ol­duq, mən­zil ba­şı­na ən azı otuz-qırx də­qi­qə­dən son­ra çat­dıq. Çi­mər­lik bo­yu uza­nan tı­xac­lı kü­çə ilə bir qə­dər get­dik­dən son­ra so­la bu­rul­duq və bir ne­çə mə­həl­lə­dən ötən­dən son­ra da bir ne­çə tu­nel­dən keç­mə­li ol­duq. Və nə­ha­yət ki, gə­lib ye­tiş­dik sa­hil ət­ra­fı­na. Sən de­mə, məş­hur dis­ko­te­ka yal­çın qa­ya­la­rı ilə okea­na pər­çim­lən­miş sa­hil­də imiş. Dü­zən yer­lər­də ev­lər cər­gə­lən­miş­di. Am­ma hiss olu­nur­du ki, bu əra­zi­yə bi­zim İpa­ne­ma ilə mü­qa­yi­sə­də az diq­qət ye­ti­ri­lir.
Gi­riş qa­pı­sın­da sek­yu­ri­ti­lər ha­mı­nın so­yuq və is­ti si­lah­la­rı­nı yox­la­yır­dı­lar. Mə­lum ol­du ki, bi­zim üs­tü­müz­də heç bir si­lah-sur­sat yox­dur. Dis­ko­te­ka al­çaq, ko­nus­va­ri ti­ki­li­nin ikin­ci qa­tın­da yer­lə­şir­di. Hiss olu­nur­du ki, bu əy­lən­cə mər­kə­zi tu­rist­lə­ri cəlb et­mək üçün­dür. Biz yu­xa­rı qalx­dıq və di­va­rın di­bin­də, am­fi­teatr­la üz­bəüz sto­lun ar­xa­sın­da yer tut­duq. Ofi­siant bi­zə pi­və və elə­cə də yün­gül iç­ki­lər gə­tir­di.
Beş-al­tı nə­fər­dən iba­rət mu­si­qi­çi­lər tə­bil­lə­ri dö­yəc­lə­yir, sim­lə­rə miz­rab vu­rur, kla­viş­lər­də bar­maq gəz­di­rir­di­lər. Sa­lo­na tə­səv­vü­rə gəl­mə­yən bir gu­rul­tu ha­kim­di. Küt­lə ey­ni hə­rə­kət­lə, ey­ni qız­ğın ritm­lə or­kest­rin qar­şı­sın­da-mey­dan­ça­da yel­lə­nir­di. Ağ, qa­ra, sa­rı, qır­mı­zı də­ri­li in­san­la­rı bir yer­də ya­rı­çıl­paq hal­da ilk də­fə idi gö­rür­düm. San­ki bü­tün dün­ya bur­da cəm­lə­şib nə­şə ilə özü­nün so­nun­cu rəq­si­ni oy­na­yır­dı.
Bi­zim dəs­tə­nin ki­şi­lər­dən iba­rət his­sə­si də bir qə­dər içən­dən son­ra oy­na­şan­la­rın küt­lə­si­nə qa­rış­dı. Mə­nə elə gəl­di ki, sı­ra­vi tu­rist üçün bu rəq­sin rit­mi­ni tut­maq çə­tin de­yil.
Bi­zim ya­xın­lı­ğı­mız­da otur­muş ağ üz­lü qız sto­lun­dan ara­lan­ma­dan, or­kest­rin qar­şı­sı­na çıx­ma­dan ye­rin­də­cə ki­fa­yət qə­dər təm­tə­raq­la oy­na­yır­dı. San­ki Bra­zi­li­ya rəq­si­nin nə ol­du­ğu­nu bi­zə gös­tər­mək is­tə­yir­di, am­ma mə­nə elə gə­lir­di ki, bur­da mü­rək­kəb heç nə yox­dur. Sa­də­cə ye­rin­dən qalx­maq, özü­nü boş tut­maq, ayaq­la­rı­nı ye­rə vur­maq və qol­la­rı­nı elə yel­lə­mək la­zım­dır ki, bə­də­ni­nin hər nöq­tə­si tit­rə­sin. Ha­va lay­ne­ri uçuş­dan qa­baq uçuş zo­la­ğın­da ne­cə əsir­sə, gə­rək rəq­sə baş­la­yan­da da əza­la­rın elə­cə əsə. Və bu və­ziy­yə­ti gə­rək rəq­sin so­nu­na, mu­si­qi kə­si­lə­nə ki­mi sax­la­ya­san.
Bi­zim xa­nım­la­rı­mız -"gül xa­la­la­rı­mız" bu dis­ko­te­ka­nın ab-ha­va­sı­na cə­mi iki­cə sa­at tab gə­tir­di­lər. Son­ra yat­ma­ğa get­di­lər. Qal­dıq üçü­müz: mən, Leyf və Roy. Mə­nim dost­la­rım ara­bir göz­dən itir­di­lər, am­ma çox keç­mir­di ki, ye­nə də qa­yı­dıb öz stul­la­rın­da otu­rur­du­lar. Son­ra on­lar bi­zim sto­la iki qız gə­tir­di­lər.
-İndi biz bu qız­lar­la bir baş­qa ye­rə ge­də­cə­yik, -Leyf de­di və üzü­nü mə­nə tut­du, -sən də bi­zim­lə ge­də­cək­sən­mi, Ce­re­mi?
Bur­da­kı dost­la­rım mə­nə in­gi­lis, fran­sız ma­ne­ra­sıy­la be­lə mü­ra­ciət edir­di­lər. Mən ca­vab ver­mə­yə ma­cal tap­ma­mış Roy dil­lən­di:
-De­yə­sən o, öz Şi­mal­lı ca­na­nı­nın xif­fə­ti­ni elə­yir.
Leyf:
-O, cə­nub qız­la­rı­nı da ta­nı­ma­lı­dı, -de­di.
Roy da dər­hal onun­la həm­fi­kir ol­du­ğu­nu bil­dir­di:
-Mən də elə dü­şü­nü­rəm.
Leyf so­ruş­du:
-Bəs onun Şi­mal­lı ca­na­nı har­da­dır?
Roy ca­vab ver­di:
-Mən­cə bu gün o, giz­li fəa­liy­yət­də­dir.
-Mə­gər o jur­na­list­dir?
-Bə­li, yə­qin ki, iş­lə­yir...
Mə­nim kef­li dost­la­rım elə da­nı­şır­dı­lar ki, san­ki heç mən bur­da de­yi­ləm. Bax­ma­ya­raq ki, on­la­rın so­nun­cu at­ma­ca­sı çox­mə­na­lı idi, ye­nə də on­lar­dan in­ci­mə­yə dəy­məz­di. Leyf qə­fil­dən qız­lar­dan bi­ri­ni özü­nə sa­rı çək­di və mar­çıl­tı ilə ya­na­ğın­dan öpüb de­di:
-Gö­rür­sən də, Ce­re­mi, bi­zim ne­cə qız­la­rı­mız var!
Mən mu­lat qız­la­ra nə­zər sal­dım; hə­qi­qə­tən də ya­ra­şıq­lı idi­lər, qa­mət­li, qıv­raq­dı­lar. On­la­rın əs­mər də­ri­si gö­yə ça­lır­dı.
Leyf mən­dən so­ruş­du:
-De gö­rüm nə qə­ra­ra gəl­din?
-Yox, -de­dim, -mən get­mi­rəm.
Roy dil­lən­di:
-On­da biz ge­dək.
Ay­rı­lan­da Leyf ma­raq­la mən­dən so­ruş­du:
-Sən ote­lin yo­lu­nu ta­pa bi­lə­cək­sən?
-Əl­bət­tə, -ca­vab ver­dim, -na­ra­hat ol­ma­yın.
On­lar ge­dən­dən son­ra da mən bir qə­dər dis­ko­te­ka­da otur­dum. Son­ra bir bo­kal da pi­və içib kü­çə­yə çıx­dım. Okea­nın üs­tün­də ala­to­ran­dı. Hər yan boz rəng­də idi. İna­na bil­mir­dim ki, sə­hər­di. Sə­hər özü də elə bil inam­sız hal­da açı­lır­dı.
Tak­si sax­la­dım və İpe­na­ma ra­yo­nun­da ya­şa­dı­ğım "Eve­rest Ri­o" ote­li­nin adı­nı söy­lə­dim. Sü­rü­cü por­tə­giz di­lin­də nə isə de­di, uca­dan gül­dü və ba­şı­nı tər­pət­di. Mə­nə an­lat­dı ki, ba­şa dü­şüb və ün­va­nı da ta­nı­yır. Kü­çə­lər, de­mək olar ki, bom­boş­du. Və ya­rım saat­dan son­ra ote­lə ya­xın­laş­dıq. "O bri­qa­da!" mən de­dim. Bu isə por­tə­giz di­lin­də "Sağ olun" mə­na­sı­nı ve­rir. O, gül­dü: "O bri­qa­da!"-de­di. Be­lə he­sab edir­lər ki, rus­lar üçün por­tə­giz və is­pan dil­lə­ri­ni mə­nim­sə­mək çox asan­dı. Gu­ya bu dil­lər ara­sın­da çox­lu uy­ğun söz­lər möv­cud­dur.
Sə­hər sa­at beş­di. Yat­maq üçün dörd saat­dan da az vax­tım var. Nöm­rə­də sə­rin­di - kon­di­sio­ner iş­lə­yir­di. Mən ya­ta­ğa uzan­dım və dər­hal da yu­xu­la­dım.
Bir həf­tə hiss olun­ma­dan keç­di.
Konf­ran­sın iş­lə­ri öz qay­da­sı ilə ge­dir­di. Məs­lə­hət­ləş­mə­lər, mət­buat konf­rans­la­rı, böl­mə ic­las­la­rı, də­yir­mi ma­sa ar­xa­sın­da dis­kus­si­ya­lar, mə­də­ni-küt­lə­vi proq­ram­lar, qə­bul­lar da həm­çi­nin. İndi biz Se­les­te ilə de­mək olar ki, hər gün gö­rü­şür­dük. Fa­si­lə­lər­də bir kün­cə çə­ki­lib ko­fe içir və as­ta­dan söh­bət­lə­şir­dik. Hər­dən bir­lik­də şam ye­mə­yi­nə ge­dir­dik. Ax­şam­lar o, hə­mi­şə ol­du­ğu ki­mi iş­lə­yir­di. Onun nöm­rə­sin­dəkt te­le­fon na­dir hal­lar­da zəng­lə­ri qə­bul elə­yir­di.
­E­lan et­di­lər ki, ba­zar gü­nü Rio-de Ja­ney­ro­ya eks­kur­si­ya təş­kil olu­na­caq. İstə­yən­lər həf­tə­nin lap əv­və­lin­də ad­la­rı­nı si­ya­hı­ya yaz­dır­dı­lar. Mə­lum ol­du ki, eks­kur­si­ya üç marş­rut­da ola­caq. Bir dəs­tə ən uca zir­və­də İsus Xris­to­sun hey­kə­li­ni zi­ya­rət edə­cək. İkin­ci dəs­tə­ni Bo­ta­ni­ka ba­ğı­na, üçün­cü qrup­u isə yox­sul ra­yon­la­rın hə­ya­tı ilə ta­nış ol­maq üçün "Ümid" fab­ri­ki­nə apa­ra­caq­lar. Da­ha doğ­ru­su, ac­lar mə­həl­lə­si­nə. Bur­da var­lı­la­rın ne­cə ya­şa­dı­ğı­nı mən bi­lir­dim, yox­sul­la­rın isə yox. Bu sə­bəb­dən də qə­ra­ra al­dım ki, sa­də xal­qın hə­yat tər­zi­ni öy­rə­nim. On­suz da hər öl­kə ça­lı­şır ki, ən yax­şı nə­yi var­sa, qo­na­ğa onu gös­tər­sin. Və bu sə­bəb­dən də "xal­qın hə­ya­tı­nı" sa­də­cə ola­raq mü­şa­hi­də edə bil­mir­sən.
Ba­zar gü­nü tez­dən eks­kur­si­ya­ya ya­zıl­mış konf­rans iş­ti­rak­çı­la­rı­nın top­la­na­ca­ğı ye­rə - ote­lin xol­lu­na en­dim. Adam­lar ya­vaş-ya­vaş cəm­lə­şir­di­lər. Əl­bət­tə, ilk növ­bə­də diq­qə­ti­mi Se­les­te çək­di. Bu gün o, id­man­çı­sa­ya­ğı ge­yin­miş­di. Açıq rəng­li cins şal­var da, qı­sa qol­lu ağ köy­nək də ona çox ya­ra­şır­dı. Al­nın­da qa­ra gün ey­nə­yi var­dı. O, qol­la­rı­nı si­nə­sin­də çar­paz­la­ya­raq di­va­rın ya­nın­da elə da­yan­mış­dı ki, san­ki aya­ğın­da­kı yay­lı bə­yaz kra­sov­ka­nı yün­gül­cə ye­rə vu­ra­caq­dı və ha­va­ya mil­lə­nə­cək­di.
Biz sa­lam­laş­dıq və av­to­bus gə­lə­nə­cən ba­ra ke­çib ada­ma bir fin­can qəh­və iç­dik.
Av­to­bus­lar gəl­di və biz yo­la düş­dük. Yox­sul­lar ya­şa­yan mə­həl­lə­lər, əl­bət­tə, çi­mər­lik zo­na­sın­da yox, sa­hil­dən xey­li ara­lı­da sa­lın­mış­dı. Bür­kü idi. "Ümid" fab­ri­ki isə han­sı­sa müəs­si­sə­nin köh­nə kor­pu­sun­da yer­ləş­di­ril­miş­di. Or­da məi­şət tex­ni­ka­sı­nı tə­mir et­mək üçün ema­lat­xa­na aç­mış­dı­lar və mil­li su­ve­nir­lər ha­zır­la­maq üçün sex dü­zəlt­miş­di­lər. Bu, hö­ku­mə­tin abo­ri­gen­lə­rin iş prob­le­mi­ni ara­dan qal­dır­maq cəh­di idi.
Fab­ri­ki gə­zən­dən son­ra bi­zi əy­ri-üy­rü, dar da­lan­lar­la yox­sul­lar mə­həl­lə­si­nin də­rin­lik­lə­ri­nə apar­dı­lar. Sol­da və sağ­da bir­mər­tə­bə­li, bir-bi­ri­nə ya­pış­mış ti­ki­li­lər diq­qət çə­kir­di. Bil­mir­dim öz­lü­yüm­də on­la­ra nə ad qo­yum? Ev? Dax­ma? Də­yə? Al­çaq-kə­mər ye­rin­dən yu­xa­rı qalx­ma­yan di­var­la­ra, boş tax­ta­puş­la­ra ən yax­şı hal­da pər­də tut­muş­du­lar. Dam ör­tük­lə­ri­nin ya­rı­sı şi­fer ol­sa da, ya­rı­sı baş­qa şey­lər­di. Fa­ner par­ça­la­rın­dan is­ti­fa­də olun­muş­du. Hət­ta ki­min­sə ka­rı­na kar­ton, tol gəl­miş­di. Gö­rü­nür, dam­la­rın tam ör­tül­mə­si­nə o qə­dər də eh­ti­yac yox­du, çün­ki mə­ni inan­dır­dı­lar ki, bur­da qış ay­la­rın­da hə­ra­rət iyir­mi də­rə­cə­dən aşa­ğı düş­mür, yay­da isə otuz də­rə­cə­dən yu­xa­rı qalx­mır. Am­ma bu yox­sul­lar mə­həl­lə­sin­də qar­şı­mı­za bir ne­çə iki­mər­tə­bə­li, qa­pı­lı-pən­cə­rə­li tə­zə ti­kil­miş ev­lər də çıx­dı. Gö­rü­nür, bu bi­na­lar xalq küt­lə­si­nin var­lan­ma­ğa baş­la­mış nü­ma­yən­də­lə­ri­nə mən­sub­du.
Bi­zi şə­hə­rin ya­şıl for­ma ge­yin­miş so­sial xid­mət ida­rə­si­nin ca­van oğ­lan­la­rı və qız­la­rı mü­şa­yiət edir­di­lər. Tər­cü­mə­çi­lər və mü­ha­fi­zə dəs­tə­si də biz­dən ara­lan­mır­dı. Ye­ni ta­nış­la­rım­dan bi­ri qu­la­ğı­ma pı­çıl­da­dı ki, bir çox La­tın Ame­ri­ka­sı öl­kə­lə­rin­də dik­ta­tor­lar ha­ki­miy­yət­də olan­da qay­da-qa­nun hökm sü­rür­dü, dik­ta­tu­ra-or­du hər şe­yə nə­za­rət elə­yir­di. Am­ma elə ki, or­du­nu yı­ğış­dır­dı­lar, qır­mı­zı rəng­li ci­na­yət­lər, nar­ko­ma­ni­ya, fa­hi­şə­lik çi­çək­lən­mə­yə baş­la­dı.
Və ilk də­fə ola­raq dü­şün­düm ki, de­mə­li, dik­ta­tu­ra da cə­miy­yət­də proq­res­siv rol oy­na­ya bi­lər? Öz ara­mız­dı, Ru­si­ya­da da de­mok­ra­ti­ya za­ma­nı be­lə şey­lər baş ver­di. Ne­cə ya­şa­maq qə­ra­rı­na hər öl­kə özü gəl­mə­li­dir. Han­sı səm­tə hə­rə­kət et­mə­li­di. Öz ta­ri­xi­nin boz-bu­la­nıq il­lə­ri­ni ne­cə aş­ma­lı­dı. Ki­mə - dik­ta­tu­ra, ki­mə - müt­lə­qiy­yət, ki­mə de­mok­ra­ti­ya sər­fə­li­di...
Mən di­var­sız ya­şa­yış ocaq­la­rı ilə ma­raq­lan­dım. Mil­liy­yət­cə fran­sız qı­zı olan Lau­ra sür­mə­yi də­ri­li ev yi­yə­si ilə por­tə­giz di­lin­də nə isə da­nı­şan­dan son­ra o, pər­də­ni ara­la­yıb bi­zi içə­ri – öz də­yə­si­nə bu­rax­dı. Bu ya­şa­yış ye­ri par­ça ara­kəs­mə­lər­lə bir ne­çə his­sə­yə ay­rıl­mış­dı. Mət­bəx­də ma­sa­dan və elekt­rik pil­tə­sin­dən sa­va­yı heç nə yox­du. Son­ra­kı par­ça ara­kəs­mə qa­pı əvə­zi­nə asıl­mış­dı. Pər­də­ni ara­la­yıb içə­ri ke­çən­də iki ki­şi ilə qar­şı­laş­dıq: bi­ri qo­ca, bi­ri or­ta yaş­lı. Qo­ca otur­muş­du, ki­şi isə taxt­da uzan­mış­dı. On­lar ki­çik ek­ran­lı te­le­vi­zo­ra ba­xır­dı­lar. Çağ­ırıl­ma­mış qo­naq­la­ra qə­tiy­yən diq­qət gös­tər­mə­di­lər. Heç elə bil biz bur­da de­yil­dik. Bü­tün me­bel­lər sı­nıq-sal­xaq­dı. Nə isə, son də­rə­cə mis­gin bir mən­zə­rə ilə üz-üzə idik. Be­lə mə­lum ol­du ki, bur­da yed­di-sək­kiz nə­fər­dən iba­rət ai­lə ya­şa­yır.
Biz ev sa­hi­bə­si­nə min­nət­dar­lı­ğı­mı­zı bil­di­rən­dən son­ra yo­lu­mu­za da­vam et­dik.
Öz ara­mız­da qal­sın, am­ma mən bu qə­naə­tə gəl­dim ki, bur­da xalq yox­sul ol­sa da, şən­di, ruh­dan düş­mə­yib. Ola bil­sin ki, on­la­rın ov­qa­tı­nı is­ti iq­lim və At­lan­tik "ha­ma­mı" qal­dı­rır. Bu in­san­lar öz­lə­ri­ni elə bil hə­yat­da yox - rəqs mey­dan­ça­sın­da hiss elə­yir­lər və fo­noq­ram al­tın­da bü­tün gü­nü dərd-sər bil­mə­dən sü­mük­lə­ri­nə dü­şən sam­ba­ya oy­na­yır­lar. İstər-is­tə­məz ada­mın ağ­lı­na be­lə bir fi­kir gə­lir: in­sa­nı ya­şa­dan yal­nız ye­mək de­yil.
Mən ət­ra­fa göz gəz­dir­dim. Se­les­te lap ar­xa­ya qal­mış­dı. Ya­rı­çıl­paq uşaq­lar - ən azı on nə­fər onu döv­rə­yə al­mış­dı. Qız­lar onun əlin­dən tut­muş­du­lar. On­lar ne­cə, han­sı dil­də da­nı­şır­dı­lar, mə­nə mə­lum de­yil­di. Am­ma gö­rür­düm ki, bu yox­sul­lar mə­həl­lə­sin­də uşaq­lar in­gi­lis­cə də da­nı­şır­lar, fran­sız­ca da, am­ma, öz ara­mız­dı, sə­mi­mi dost­luq olan yer­də, dil bil­mə­dən də ötüş­mək olar.
Nə­ha­yət, bi­zi av­to­bus­la­rın ya­nı­na gə­tir­di­lər.
Se­les­te ay­na­ya ya­xın otur­du. Uşaq­lar ona əl elə­di­lər. Av­to­bus tər­pə­nən­də isə öz bə­yaz rə­fi­qə­lə­ri­nə mə­həb­bət əla­mə­ti ola­raq, bir xey­li toz­lu-tor­paq­lı yo­la­ğa ilə ma­şı­nın ar­xa­sın­ca qaç­dı­lar.
O­te­lə ça­ta­na qə­dər biz bir kəl­mə də kəs­mə­dik. Yol bo­yu gör­kəm­li Ru­si­ya eko­lo­qu­nun konf­rans­da üçün­cü də­rə­cə­li öl­kə­lə­rə et­di­yi ça­ğı­rış özüm­dən ası­lı ol­ma­ya­raq qu­laq­la­rım­da səs­lə­nir­di: "Küt­lə­lə­rin prob­le­mi­ni həll elə­yin! Bu­na na­il ol­sa­nız, XXI əsrdə bi­zim heç bir prob­le­mi­miz ol­ma­ya­caq". Am­ma bu söz­lə­ri kür­sü­dən söy­lə­yən adam bu gün bi­zim­lə de­yil­di.
­O­tel­də Se­les­te ilə ba­ra gir­dik və ko­ka-ko­la ilə buz si­fa­riş elə­dik. Bur­da, okean kə­na­rın­da hər şey ada­ma xoş gə­lir­di. Heç is­ti də hiss olun­mur­du. Xü­su­sən də ax­şam­lar. Am­ma ter­mo­met­rin şka­la­sı müs­bət otuz də­rə­cə­dən aşa­ğı düş­mür­dü. Bar­da isə kon­di­sio­ner­lər on­suz da öz işi­ni gö­rür­dü.
Se­les­te göz­lə­ri­ni qal­dı­rıb mə­nə bax­dı, sus­du, son­ra so­ruş­du:
-Rio­da si­zin gü­nü­nüz ne­cə baş­la­yır?
-Çox er­kən oya­nı­ram. Çi­mər­li­yə ge­di­rəm. Dağ ba­şın­da­kı bə­yaz Xris­tə ta­ma­şa elə­yi­rəm. Son­ra da okea­na baş vu­ru­ram.
-Bəs gü­nü­nüz ne­cə bi­tir?
-Adə­tən, ax­şam­dan xey­li ke­çən­dən son­ra bü­tün iş­lə­ri­mi ye­kun­laş­dı­ran­da sa­hi­lə gə­li­rəm. Bə­yaz Xris­tə səmt ba­xı­ram. Son­ra da qa­ran­lıq okea­na baş vu­rub üzü­rəm.
-Hər gün be­lə­cə, bu qay­da ilə?
-De­mək olar ki, hə.
-Bu gün də həm­çi­nin?
-Hə.
-Mən bu gün si­zin­lə okea­na ge­də bi­lə­rəm­mi?
-Əlbəttə.
-Mən otaq­da ola­ca­ğam.
-Mən zəng edə­cə­yəm.
Biz bir qə­dər də bar­da əy­lə­şən­dən son­ra hər kəs öz nöm­rə­si­nə get­di.
Mən Se­les­te­yə ge­cə sa­at on iki ra­də­lə­rin­də zəng vur­dum. Biz holl­da gö­rüş­dük və üz tut­duq okea­na- İpe­na­ma-bi­çə. Bi­zim otel­lə üz­bəüz çi­mər­lik be­lə ad­la­nır­dı. Sut­ka­nın bu və­də­si bu sa­hil­lər, de­mək olar ki, ta­mam boş olur­du. Yal­nız pi­ya­da cı­ğır­la­rı­nın kə­na­rın­da qu­rul­muş ça­dır­lar­dan işıq sü­zü­lür­dü. Gö­bə­lək köl­gənəcək­lə­rin al­tın­da qo­yul­muş stol­la­rın ar­xa­sın­da otu­ran­lar isə bir qay­da ola­raq ge­cə­nin bu vax­tı bu­ra­ya gəl­mə­yə vər­diş­kar ol­muş in­san­lar­dı.
Biz sa­ğa çön­dük və çi­mər­li­yin qur­ta­ra­ca­ğı­na-qa­ya­lı­ğa səmt üz tut­duq. Or­da, sa­hi­lin lap ya­xın­lı­ğın­da sə­ma­ya mil­lə­nən üç qa­ya san­ki büt­pə­rəst­li­yin hey­kəl-al­lah­la­rı idi. Ən hün­dü­rü or­ta­da­kı­dı. O bi­ri qa­ya­lar yan­dan bir qə­dər ba­la­ca gö­rü­nür­dü­lər. Üç üq­nüm. Biz on­la­rın qar­şı­sın­da da­yan­dıq. Əv­vəl­cə dağ ba­şın­da­kı bə­yaz Xris­ti tap­dıq. Ge­cə­lər o, güc­lü pro­jek­tor­lar­la işıq­lan­dı­rı­lır­dı və qa­ran­lıq­da açıl­mış ağu­şu ilə sa­rı­ya ça­lan nur sa­çır­dı. Biz sa­kit­cə da­yan­dıq. Son­ra At­lan­ti­kə çön­dük.
O­kean həs­rət­lə içi­ni çə­kir­di. San­ki bi­zə nə isə söy­lə­mək is­tə­yir­di. Am­ma biz onu ba­şa düş­mür­dük. O, bu­nu hiss elə­yir­di və in­cik hal­da hər də­fə sa­hi­lə çır­pıl­dıq­ca uğul­da­yır­dı.


Gö­dək, açıq rəng­li xa­lat ge­yin­miş Se­les­te okea­nın sə­si­nə qu­laq asa-asa fi­kir­li hal­da lə­pə­dö­yən­də do­nub qal­mış­dı. O, elə bil bu se­hir­li ge­cə üçün do­ğul­muş­du.
Son­ra o, elə bil yu­xu­lan ayıl­dı, ba­şı­nı qal­dı­rıb mə­nə sa­rı çön­dü və de­di:
-Çim­mək vax­tı­dır!
Köy­nə­yi­mi so­yu­nub ilıq su­ya gir­dim və üs­tü­mə gə­lən dal­ğa­ya baş vu­rub üz­mə­yə baş­la­dım. Və üzə-üzə qa­ya­la­ra ya­xın­laş­dım. Son­ra on­lar­dan üz çe­vir­dim. Hiss edən­də ki, qu­ma to­xu­nu­ram, ayaq üstdə da­yan­dım və sa­hi­lə göz gəz­dir­dim. Üs­tü­nə uzaq­da­kı çi­mər­lik fa­nar­la­rı­nın sol­ğun işı­ğı dü­şən Se­les­te hə­lə dur­du­ğu yer­də da­yan­mış­dı, heç ye­rin­dən də tər­pən­mə­miş­di.
Mən əli­mi yel­lə­mək­lə, öz alə­mim­də ona an­lat­dım ki, okean sə­ni göz­lə­yir, nə dur­mu­san, üz mə­nə sa­rı. Onu səs­lə­mək­dən, nə isə söy­lə­mək­dən vaz keç­dim. Dal­ğa­la­rın uğul­tu­su on­suz da aman ver­məz­di ki, o, mə­ni eşit­sin. Ye­nə dal­ğa­la­rın qoy­nu­na atıl­dım və ba­car­dı­ğım qə­dər su­yun al­tın­da qal­dım.
Ye­ni­dən su­yun al­tı­na baş vu­rub qa­ya­la­ra sa­rı üz­mə­yə baş­la­dım. Və bir­dən hiss elə­dim ki, Se­les­te­nin əl­lə­ri çiy­nim­də­dir. O, mə­nim çi­yin­lə­rim­dən ya­pı­şa­raq üzür­dü. Və biz be­lə­cə üzə-üzə qar­şı­dan gə­lən dal­ğa­nın da al­tın­dan keç­dik. Və mə­nə elə gəl­di ki, okean bi­zə məğ­lub ol­du. Mən ona səmt çön­düm. Ar­xa­dan gə­lən dal­ğa mə­ni elə itə­lə­di ki, al­nı­mız bir-bi­ri­nə to­xun­du. O, uca­dan gül­dü. İkin­ci dal­ğa isə ba­şı­mı­zın üs­tün­dən aş­dı. Bu də­fə su­yun al­tı­na iki­lik­də baş vur­duq. Və su­yun di­bin­də mən onun do­da­ğı­nın şi­rin, duz­lu ta­mı­nı hiss elə­dim. Ok­si­gen qur­ta­rır­dı. Və mən ayaq­la­rı­mı işə sa­lıb onu qu­caq­la­ya­raq yu­xa­rı qal­dır­ma­ğa baş­la­dım. Su­dan çı­xan ki­mi ha­va ud­duq. Hə­lə su­yun al­tın­da mə­nim əl­lə­ri­mə bəl­li ol­muş­du ki, onun si­nə­si ör­tük­süz­dü, ya­lın­dı. Qərb­də bu, qə­bul olun­muş hal­dı - hey­rət­lən­mə­yə dəy­məz. Ya­dı­ma yaz­da Os­lo­da qız­la­rın Kral sa­ra­yı­nın ya­xın­lı­ğın­da­kı par­kın çi­mər­li­yi­nə uza­na­raq dö­şü-ba­şı açıq hal­da öz­lə­ri­ni gü­nə ver­mə­si düş­dü.
Ye­ni dal­ğa ye­ni­dən bi­zi öz kə­mən­di­nə sal­dı. Bu də­fə də mən onu yan­caq­la­rın­dan qu­caq­la­yıb su­dan çı­xart­dım. Bu də­fə isə əl­lə­rim mə­nə pı­çıl­da­dı ki, o, ta­mam lüt­dü, çıl­paq­dı. O da okean ki­mi əzə­li, tə­bii və ana­dan­gəl­mə idi. Nə­fəs də­rə-də­rə üz­mək­lə sa­hi­lə sa­rı bir ne­çə qol at­dıq və son­ra da bərk-bərk qu­caq­la­şıb ye­ni­dən üs­tü­mü­zə gə­lən dal­ğa­nın al­tı­na atıl­dıq. Su­yun al­tın­da bi­zim üçün xoş­du. Mən bü­tün əza­la­rım­la hiss elə­dim ki, o, bir od par­ça­sı ki­mi cis­mim­də özü­nə ne­cə yer elə­yir. Və bə­də­ni­mi çul­ğa­la­yan ağ­rı həm əzab ve­rir­di, həm də yün­gül­lük gə­ti­rir­di. Okean isə bi­zi an­baan sa­hi­lə itə­lə­yir­di. Yu­xa­rı-aşa­ğı. Biz vaxt duy­ğu­su­nu itir­miş­dik. Və bil­mə­dik ki, bu qay­da ilə okean­la oyu­nu­muz nə qə­dər çək­di.
A­xır ki, sa­hi­lə çıx­dıq. Ana­dan­gəl­mə, lüt yum­şaq qum­la­rın üs­tü­nə uzan­dıq. Ayaq­la­rı­mı­zı dal­ğa­la­rın gə­tir­di­yi ilıq lə­pə­lər isi­dir­di. Ba­şı­mız üs­tün­dən asıl­mış cə­nub ge­cə­si­nin ila­hi qa­ran­lı­ğı is­ti yor­ğan ki­mi üs­tü­mü­zü ört­müş­dü. Okean isə hə­lə də pı­çıl­da­yır­dı, özü də hə­ya­tın əzə­li gö­zəl­li­yi haq­qın­da, ra­hat­lıq gə­ti­rən söz­lər­lə. Və bu ila­hi əbə­diy­yət­lə okean­la qu­ru­nun tə­ma­sın­da biz də özü­mü­zü əbə­di sa­yır­dıq.
Za­man da­yan­mış­dı və o, da­ha bi­zim üçün möv­cud de­yil­di. Biz iki­miz­dən sa­va­yı cüm­lə kai­nat­da kim­sə yox idi.
­O­kea­nın üs­tün­də dan ye­ri­nin inam­sız, boz işar­tı­la­rı pey­da olan­da Se­les­te mə­nə sa­rı çön­dü və de­di:
-Biz okean­da qum də­nə­si ki­mi­yik...
Mən eti­ra­zı­mı bil­dir­dim:
-Yox, qum də­nə­si de­yi­lik.
-Çınqılıq?
-Yox.
-Daşıq?
-Yox.
-Bəl­kə, qa­ya­yıq? Qa­ya par­ça­sı­yıq?
Mən onun­la ra­zı­laş­dı­ğı­mı bil­dir­dim:
-Bax bu hə­qi­qə­tə ya­xın­dır, -de­dim.
O, sus­du və bir qə­dər ke­çən­dən son­ra:
-Axı qa­ya­lar da za­man-za­man qum də­nə­lə­ri­nə çev­ri­lir,-dedi.
-Elə­dir ki, var, -mən söy­lə­dim,- am­ma son­ra da qum də­nə­lə­rin­dən qa­ya­lar ya­ra­nır.
-Bax, bu­ra­sı mə­nim da­ha çox xo­şu­ma gə­lir, -o dil­lən­di.
Mən gü­lüm­sə­dim:
-Mə­nim də...-de­dim.
Do­ğu­lan sa­bah in­saf­sız­ca­sı­na bi­zi ila­hi dün­ya­dan qu­ru­da­kı re­al ger­çək­li­yə qay­tar­dı. Da­ha doğ­ru­su, Rio-de-Ja­ney­ro ger­çək­li­yi­nə.
Konf­ran­sın so­nun­cu həf­tə­si bir gün ki­mi ötüb keç­di. Öz ara­mız­da qal­sın, bu ara­da mə­nim bü­tün rəs­mi iş­lə­rim keç­di ikin­ci pla­na. Am­ma yad­da­qa­lan ha­di­sə­lər ki­fa­yət qə­dər­di. Konf­ran­sa Bra­zi­li­ya­nın pre­zi­den­ti də gəl­di. Əv­vəl­cə o, özü çı­xış elə­di, son­ra da ar­va­dı.
İki gün­lü­yə Mi­xail Qor­ba­çov da Rai­sa Mak­si­mov­na ilə bir­lik­də Rio-de Ja­ney­ro­da ke­çi­ri­lən bu bey­nəl­xalq təd­bi­rə qa­tıl­dı. O, bu­ra­da çox məş­hur imiş. Yer­li sek­yu­ri­ti­lər əl-ələ tu­ta­raq, ke­çil­məz sədd ya­ra­da­raq onu çe­vik­lik­lə küt­lə­nin ara­sın­dan ke­çi­rə bi­lir­di­lər. Onu "Şe­ra­ton­"un apar­ta­men­ti­nə apar­dı­lar.
O­nun­la bağ­lı müəm­ma­lı ha­di­sə baş ver­di. Roy nə üçün­sə iyir­mi al­tın­cı mər­tə­bə­yə qal­xır­mış və bir­dən han­sı mər­tə­bə­də­sə lif­tin qa­pı­sı açı­lan­da Qor­ba­ço­vun çə­tə­si içə­ri da­xil olub. Və bir­dən lift da­ya­nıb. Beş-al­tı də­qi­qə heç kim an­la­ma­yıb ki, bu­na sə­bəb nə­dir?
Roy bu ha­di­sə­ni bi­zə cə­nub­lu çıl­ğın­lı­ğı ilə da­nı­şır­dı, bu də­qi­qə­lər­də ki­min özü­nü ne­cə apar­ma­sı­nı təs­vir elə­yir­di. Qor­ba­çov sa­kit imiş. Ət­ra­fın­da­kı­lar və can­gü­dən na­ra­hat olub­muş­lar. Am­ma ha­mı­dan çox hə­yə­can­la­nan Rai­sa Mak­si­mov­na imiş. O, əl­lə­ri­ni be­lin­də çar­paz­la­ya­raq ki­fa­yət qə­dər ge­niş lif­tin bu kün­cün­dən o kün­cü­nə ke­çə-ke­çə hər an nə isə söy­lə­yir­miş, tə­ləb elə­yir­miş.
Yə­qin ki, Roy Te­qu­si­qal­pa­ya qa­yı­dan­dan son­ra da, öm­rü­nün so­nu­na qə­dər Qor­ba­ço­vun ət­ra­fı ilə bağ­lı bu əh­va­la­tı xa­tır­la­ya­caq.
Rio-de-Ja­ney­ro­da hə­ya­tım öz axa­rı ilə so­na ya­xın­la­şır­dı. Bi­zim "or­ta dai­rə" ic­ma­sı­na hər­dən­bir Ye­ni Ze­lan­di­ya­lı "ek­zo­tik quş" Aro­xa da uçub gə­lir­di. Roy onun göz­lə­ri­nə diq­qət­lə ba­xır­dı və son­ra da mən­dən so­ru­şur­du: "Ne­cə dü­şü­nür­sən: Aro­xa gö­zəl­dir?" Gö­zəl­lik haq­qın­da hər kə­sin öz an­la­yı­şı ol­du­ğun­dan, əv­vəl­cə mən qey­ri-müəy­yən tərz­də çi­yin­lə­ri­mi çə­kir­dim. Son­ra isə o, mən­dən əl çək­sin de­yə ca­vab ver­dim: "Dün­ya gö­zə­li­dir! Elə bil rəs­sam çə­kib!" Roy məm­nun­luq­la gü­lüm­sə­di və mən­dən ara­lan­dı. Mə­nə elə gə­lir ki, o, Aro­xa­nın ar­xa­sı­na dü­şüb Ye­ni Ze­lan­di­ya­ya get­mə­yə və onun qo­yun sü­rü­sü­nü otar­ma­ğa ha­zır idi.
­Am­ma avstra­li­ya­lı Do­na bi­zim "or­ta dai­rə­də" tez-tez pey­da olur­du. O qə­dər zi­rək­di ki, hər ya­na ça­tır­dı. Bu­nu ha­mı de­yir­di, özü də boş ye­rə yox. Ha­ra­sa get­mək, nə­yə isə bax­maq, ki­min­lə­sə gö­rüş­mək, ki­mi isə də­vət et­mək la­zım olan­da, o, dər­hal öz mə­ra­mı­nı hə­ya­ta ke­çir­mək üçün or­ta­ya atı­lır­dı. Nə haq­da­sa mü­ba­hi­sə elə­yən­də onun qar­şı­sın­da dur­maq çə­tin­di. Ki­mi la­zım­lı sa­yır­dı­sa, ona tə­rəf­daş çı­xır­dı, onu özü­nə çə­kir­di. Am­ma tər­cü­mə­çi Ye­va­nı bir qay­da ola­raq unu­dur­du. Və mə­nə elə gə­lir ki, Do­na pey­da olan­da, o, de­mək olar ki, dəh­şə­tə gə­lir­di. Çün­ki Do­na bi­zim bü­tün plan­la­rı­mı­zı alt-üst elə­yir­di.

"Bö­yük dai­rə­də" hər han­sı bir mü­za­ki­rə sa­kit ke­çir­di. Bu dəs­tə təm­kin­li si­ya­sət­çi­lə­ri, eko­loq­la­rı, po­li­to­loq­la­rı, alim­lə­ri, ic­ti­mai xa­dim­lə­ri bir­ləş­di­rir­di. Hər şey öl­çü­lüb-bi­çil­miş, tə­yin olun­muş­du. Dü­zü­nü de­yim ki, mən son gün­lər bir qə­dər dal­ğın gə­zib-do­la­nır­dım. Bir də­fə isə mən iş­lə­ri ta­mam kor­la­dım. "Şe­ra­ton­"un sək­ki­zin­ci mər­tə­bə­sin­də fo­ru­mun rəh­bər­lə­rin­dən bi­ri -İsrail gö­rüş ke­çi­rir­di. Mə­lum ol­du ki, o, bi­zim Si­bi­ri və Uzaq Şər­qi gəz­mək is­tə­yir. Əl­bət­tə, hər şey­lə ma­raq­la­nır­dı. Mən de­dim ki, heç bir prob­lem yox­dur. Am­ma təy­ya­rə­lə­rin uçuş cəd­və­li­ni qa­baq­ca­dan də­qiq­ləş­dir­mək la­zım­dı. Çün­ki təy­ya­rə­lər bi­zim Şi­ma­la hər yer­dən və vax­ta­şı­rı uç­mur­lar. O, mə­nim sa­də­lövh­lü­yü­mə gü­lüm­sə­di və san­ki öz tə­bəs­sü­mü ilə mə­nə de­di ki, na­ra­hat ol­ma­yın, mən öz təy­ya­rəm­lə uça­ca­ğam.
Mə­nə elə gə­lir­di ki,­ gün­lər çox sü­rət­lə ke­çir. Sə­hər­lər Se­les­te ilə bir­lik­də "Şe­ra­ton­"a yol­la­nır­dıq, am­ma ax­şam­lar müx­tə­lif vaxt­lar­da qa­yı­dır­dıq. Və bir qay­da ola­raq zəng­lə­şir­dik. Və ha­ra­sa şam et­mə­yə ge­dir­dik. Am­ma ye­nə də onun boş vax­tı, de­mək olar ki, yox­du. Çox­dan nə­zər­də tut­muş­duq ki, Mil­li in­cə­sə­nət mu­ze­yi­nə ge­dək. Am­ma heç cür to­par­la­na bil­mə­dik.
Mə­nim Rio­nu tərk edə­cə­yim şən­bə sa­ba­hı da ye­tiş­di. Mən Mosk­va­ya Lon­don­dan uç­dum. Am­ma Se­les­te hə­lə bir sut­ka da İpe­na­ma­da qal­ma­lı ol­du. Onun rey­si Çi­ka­qo­ya qə­dər­di. Or­da isə Ed­mon­to­na uçan təy­ya­rə­yə mi­nə­cək­di. Biz şərt­ləş­dik ki, er­tə­si gün sə­hər mən Ru­si­ya­dan ona zəng elə­yim və Ot­ta­va­da Si­bir la­yi­hə­lə­ri ba­rə­də sö­zü­mü de­yim.
So­nun­cu də­fə ota­ğı­ma göz gəz­di­rib, yol çan­ta­mı çiy­ni­mə aşır­dım və aşa­ğı düş­düm. Öz və­tən­lə­ri­nə Lon­don­dan uç­ma­lı olan konf­rans iş­ti­rak­çı­la­rı çox keç­mə­di ki, bur­da top­laş­dı­lar: on­lar Lon­don­dan Asi­ya öl­kə­lə­ri­nə, qis­mən Şi­ma­li Af­ri­ka­ya və Av­ro­pa şə­hər­lə­ri­nə uça­caq­dı­lar. Otel sa­hil­lə­rə çır­pı­lan okean dal­ğa­la­rı ki­mi uğul­da­yır­dı.
Se­les­te də holl­da gö­rün­dü və öz yün­gül qə­dəm­lə­ri ilə -san­ki heç dö­şə­mə­yə to­xun­mur­du- mə­nə ya­xın­laş­dı. Qar­şım­da da­yan­dı. Və biz sa­kit­cə bir-bi­ri­mi­zə nə­zər sal­dıq. Mə­nə elə gəl­di ki, uğul­da­yan otel bir an­lı­ğa sus­du. Mən hiss elə­dim ki, bi­zim "ki­çik dai­rə"dəkilər hər şe­yi bil­mək hə­və­si və ma­raq­la ba­xış­la­rı­nı bi­zə sa­rı yö­nəl­dib­lər. Mən sa­kit­cə Se­les­te­nin çi­yin­lə­rin­dən tut­dum, özü­mə sa­rı çək­dim, öp­düm və çan­ta­mı gö­tü­rüb otel­dən çıx­dım.
Lon­do­na uçuş uzun çək­di, düz on bir sa­at. Konf­rans təy­ya­rə­də da­vam olun­du. Tə­bii ki, qey­ri-rəs­mi tərz­də. Adam­lar da­rıx­ma­dı. Bir qi­tə di­gə­ri ilə vi­da­laş­dı. Bir öl­kə o bi­ri ilə. Mən özü­mü­zün­kü­lər­dən ona gö­rə ra­zı idim ki, heç kim mə­ni da­nış­dı­rıb-din­dir­mir­di. Qüs­sə­li idim. Xə­ya­lım­dan Rio-de Ja­ney­ro­nun çe­şid­li mən­zə­rə­lə­ri gə­lib ke­çir­di, am­ma göz­lə­rim önün­dən çə­kil­mə­yən Se­les­te­nin su­rə­ti idi.
Er­tə­si gün sə­hər Mosk­va­dan Se­les­te­yə zəng vur­dum. Səs ay­dın eşi­di­lir­di. Ona ot­ta­va­lı dos­tu­mun te­le­fo­nu­nu və faks nöm­rə­lə­ri­ni ver­dim. Son­ra so­ruş­dum:
-Çay Yan­var ayın­da ne­cə gö­rü­nür?
O, ca­vab ver­di:
-Sə­ni göz­lə­yir!
Biz vi­da­laş­dıq. Və mən sa­kit­cə göz­lə­dim ki, dəs­tə­yi o qoy­sun.
Bir il­dən son­ra onun mək­tu­bu gəl­di. Mək­tub ha­şi­yə ilə ta­mam­lan­mış­dı: "Mən əkiz doğ­dum. İki oğ­lan. Bu, bö­yük səa­dət­dir!"



                                                     Mosk­va-Nijnevartovsk,
                                                                       1997-2000