|
SUAL
Akademik İbrahim Quliyev üçün 1940 - cı illər. Bolşevik qəzəbinə düçar olmuş Sədi həkim də Sibirdə sürgün həyatı keçirir. Adəti üzrə, bu gün də köhnə radiosunu qurdalayır, lap uzaq ellərdən muğamat konsertini tutur. Muğam səsləndikcə Sədi həkim kövrəlir, ağlayır. Yenə 5 yaşlı oğlu İbrahim atasının üstünə atılır: - Ata! Niyə ağlayırsan? Heç olmasa bu dəfə de, bu radio nə deyir, niyə ağlayırsan, niyə? Niyə? Sədi həkim uşağın bu sualından yaman qorxurdu...
- Belə sual vermə, bala, Cavabım yox bu suala, İndi başqa məqamdayam; Bu məqamı nə biləsən, Hardan gəlir bu səs, səda, necə deyim, Sən muğamı nə biləsən. Zəmbuxara haray salır, Sinəm yanır yerbəyerdən - Yox, yanında ağlamaram, Ah çəkmərəm, kəpənəyim, Qanadların yanar birdən. O gün nədi, bu gün nədi, nə biləsən, Necə deyim sürgün nədi, nə biləsən, Sibir dərdi tamam başqa biçimdədir. Üsyanlarım, əzablarım içimdədir; Yox, yanında ağlamaram, Gözüm nuru, başım tacı, Bu, göz yaşım deyil axı, Bu, Sibirin şaxtasıdır. Kirpiyimdə buza dönüb Buz əriyir damcı - damcı. Bu, göz yaşım deyil, bala, Gilə - gilə Köz üstünə düşən yağdı, Yağ içində su cızdağdı, Sən cızdağı nə biləsən. Damğalanan ömrümüzdə Qara dağı nə biləsən...
Dayan görüm! Gözüm nuru, Məni görmə, o yana bax - Gör nələrdən verir soraq Bu “Humayun”! Sən eşitmə, sən dinləmə, Belə dərdə çatmaz boyun. Zülmə düçar olmuşların Könlünə dərd dolmuşların, Sındırılmış insanların - Yarpaqları solmuşların Fəryadıdır bu haraylar - Heç bilmərsən kimi tapar, kimi haylar...
Yox, sənə yox, öz - özümlə Ürəyimdə danışıram. Neçin belə olsun, axı... Gül vaxtımız solsun, axı?.. Allahımız bizə də xoş xəbər yazdı, Alnımıza günəş yazdı, Xəzər yazdı, Şirvan yazdı, Bir ilahi məkan yazdı. Alnımızın yazısını, Pozanların cəzasını kim verəcək?! Kim gətirdi bu qəzanı başımıza? Qəddarların qəzasını, Qansızların qisasını kim verəcək?!. Biz günahsız insanları Çevirdilər güllələnmiş boz hədəfə; Axı, mən də möhlət alıb Yaşamağa haqq gəlmişəm Bu dünyaya bircə dəfə - De, bəs mənim taleyimi, Baxtımı kim qaytaracaq?! Yaşamağa möhlətimi, Baxtımı kim qaytaracaq? “Sibirdə, Maqadandayam... ...Bayır şaxta, Yorğan - döşək olub taxta, Vay - vay, mənim acı taleyim”! Sən bu məhbus mahnısını - Bu harayı, bu hüzünü nə biləsən, Sən taleyin tərs üzünü, dərd üzünü nə biləsən Mən bir quzey ağacıyam. Təbiətin sərt üzünü nə biləsən...
Biz də ağaclar kimiyik, Görürsənmi Bu qırılmış ormanları... Axıdırlar, sürüdürlər Çay yuxarı insanları, Çay aşağı şalbanları. Bir - birini Sıxa - sıxa, yıxa - yıxa Daşdan - daşa, sudan - suya Bir - birinin Qabığını soya - soya Axıdırlar Çay aşağı şalbanları, Çay yuxarı insanları. Biz də ağaclar kimiyik; Baltalanan, rəndələnən, Budaq - budaq sındırılan Üryan qalmış ağaclarıq... Vaqonlarda, “barak”larda, ayaqlarda, Zülümlərdə, ölümlərdə, Sürüdüblər, axıdıblar Çay yuxarı insanları Çay aşağı şalbanları. Yox, sənə yox, danışmıram. Sən cavanı, sən qocanı nə biləsən. Sürgünlərdə çıxan canı nə biləsən. Gözüm nuru, Bu dəfə də görmə məni - Eh, nə deyim bəs sənə mən; Bir yandan da bu “Heyratı” boğur məni, Lap çıxarır hövsələdən - A “Heyratım”, çıxma zilə, O zirvəyə qalxma belə. Hara, hara səsləyirsən, O zirvəyə yolum yoxdu. Cəsarətim mənim deyil, Qılınc vuran qolum yoxdu, O zirvədən düş aşağa, A “Heyratım”, düş aşağa! Sən Allah, ağlatma məni, Mən nə deyim bu uşağa?!
Qanımı qaynatma görüm, Ruhumu oynatma görüm, Düş aşağa, A “Heyratım”, düş aşağa, Sən Allah ağlatma məni, Mən nə deyim bu uşağa?!
Sibir dərdi, sürgün dərdi Tamam başqa biçimdədir, Üsyanlarım içimdədir. Cismimlə can arasında Səsim yoxdu, dilim qalıb. Çəkic - zindan arasında, İxtiyara rəvacım yox, Həkim Sədi, nə yanarsan, Bu dərdlərə dərmanım var, əlacım yox... A “Heyratım”, düş aşağa, Sən Allah, ağlatma məni, Mən nə deyim bu uşağa?!
* * *
Cavabını sən ver bu gün; Ay İbrahim müəllim, sən Dünya görmüş bir müdriksən. Sən də bu gün Yavaş - yavaş düş aşağa, Get atanın məzarını ziyarət et. Təsəlli ver, bir söhbət et - O da baxıb qulaq versin Saç - saqqallı bir “uşağa”. Həm də bax gör Qəbristanda nə var, nə yox, Son ünvanda nə var, nə yox. Muğamatlı, “Heyratılı” Xəzərə bax. Bu havada Atanın da ruhu oyaq, O məzarla danış bir az, Dövrümüzün işlərinə qarış bir az... De ki, hələ bu dünyanın güllələnmiş, Düşüb haqsız ölənlərin Bəlkə, milyon başdaşı var. Başdaşında göz yaşı var.
De ki, hələ daha iti Baltası var, rəndəsi var bu dünyanın. Azadlığa qənim çıxan hakimləri, Sındırılmış bəndəsi var bu dünyanın. Suallar bitməyib hələ, De ki, biz də bu həyatın Ağır sual - cavabında yaşayırıq. Günahında, əzabında, Harınların hesablanmış Hesabında yaşayırıq. De, ədalət hakiminə Sifarişlər gedir hələ. Mənafelər oyununda Pünhan işlər gedir hələ. Alnımızın yazısında Düzəlişlər gedir hələ. “Davam edir otuz yeddi, Daha möhkəm, daha ciddi”. Taleyin tərs yazısını Nə pozasan, nə siləsən? Qəbir dünya, Sibir dünya, səbr dünya Hardan gəlir, hara gedir - nə biləsən, nə biləsən...
Payız, 2008. Buynuz.
|
|