ZƏRDÜŞT 86
MÖCÜZƏ
Hekayə

- Ya­rım­qa­ran­lıq zal­da, qa­baq­dan bir cər­gə mün­sif­lər otur­muş­du­lar, on­la­rın da qa­baq­la­rın­da ba­la­ca-ba­la­ca stol­lar var­dı, stol­la­rın üs­tün­də də ba­la­ca- ba­la­ca ka­ğız­lar. Bəl­kə də bü­tün bun­la­ra gö­rə on­la­rın qar­şı­sı­na çıx­ma­ğa qor­xur, özü­mü çox ba­la­ca hiss edir­dim. Mə­nim­lə bir­gə bu za­la gə­lən­lər­dən ço­xun­da da bu duy­ğu­nu gö­rür­düm. An­caq O bi­zim içi­miz­də­ki bü­tün bu hiss­lə­ri mün­sif­lə­rin qar­şı­sı­na çı­xan ki­mi alt- üst et­di.
"Mən mö­cü­zə gös­tə­rə­cəm..."
O, çox sa­kit bir tərz­də de­di bu­nu.
Mün­sif­lər­dən bi­ri ey­nə­yi­ni sal­dı. Təəc­cüb­lə Ona və ya­nın­da otu­ran­la­ra bax­dı- gör­dü ki, onun ya­nın­da­kı­lar üçün bu söz heç bir qə­ri­bə­lik ifa­də elə­mir- hər hal­da si­fət­lə­rin­dən be­lə gö­rü­nür­dü. Elə bil sa­də­lövh­lü­yü­nə utan­dı. Cəld ey­nə­yi­ni yer­dən gö­tür­dü və ba­şı­nı az qa­la sto­lun al­tı­na so­xa­raq onun şü­şə­lə­ri­ni tə­miz­lə­mə­yə baş­la­dı- ki­şi ey­nə­yi­nin si­fə­ti­nə tü­pü­rür­dü ki, ay­na­sı­nı tə­miz­lə­yə­rək həm ey­nə­yi­ni, həm özü­nü gö­zəl­lik­lə və ay­dın­lıq­la əha­tə elə­sin: lap ürə­yim bu­lan­dı.
Mən ci­bim­dən dəf­tər­çə­mi çı­xar­dım və ora ye­ni bir afo­riz­mi­mi yaz­dım:
"Bü­tün tə­miz­lik­lər tü­pür­cək­lə baş­la­yır."
Mö­cü­zə gös­tər­mək is­tə­yən on­la­rın qar­şı­sın­da elə da­yan­mış­dı, elə bil gü­nah­kar­dı. Ba­şı bir az ya­na bu­ru­lub, əl­lə­ri san­ki çi­yin­lə­rin­dən sal­la­nır, ayaq­la­rı san­ki onu sax­la­mır, ək­si­nə- göv­də­sin­dən sal­la­nır. Ba­xa­na elə gə­lir­di ki, onu gö­rün­məz bir ip­lə ta­van­dan asıb­lar- ona gö­rə ayaq­qa­bı­la­rı san­ki par­ket dö­şə­mə­yə otur­mur, elə bil üzür­dü ayaq­qa­bı­la­rı dö­şə­mə- su­da. Ayaq­qa­bı­la­rı­nın al­tın­da ma­raq­lı bir hə­rə­kat var­dı. Qa­rış­qa yu­va­sı ki­mi qay­na­yır­dı ayaq­qa­bı­sı­nın al­tı, am­ma nə qə­dər bax­dım se­çə bil­mə­dim o nəy­di və ni­yəy­di. Nə isə, qə­ri­bə hə­rə­kət­li gö­rü­nü­şü var­dı- teatr­lar­da akt­yor­la­rın əl­lə­rin­dən ip­lə sal­la­dı­la­raq oy­na­dı­lan çu­buq­lar­dan dü­zəl­dil­miş kuk­la­la­ra bən­zə­yir­di.
Mün­sif­lər­dən ye­kə­qa­rın bi­ri­si iki top­puş əliy­lə tut­du qar­şı­sın­da­kı ba­la­ca sto­lun iki tə­rə­fin­dən və qal­dır­dı vu­ra Onun ba­şı­na, yox, mə­nə elə gəl­di ki, vu­ra­caq, sən de­mə iki əli­ni də sto­la qo­yub özü­nə di­rək ve­rir­miş ki, ye­kə qar­nı­nı bir az qal­dı­ra­raq qa­baq­la­rın­da boy­nu­nu bü­küb dur­muş ca­van "mö­cü­zə­çi"­yə öz mi­mi­ka­sı­nı yax­şı gös­tər­sin. Mən o "mö­cü­zə­çi"­nin ye­ri­nə ol­say­dım, elə bu­nun ye­kə qar­nın­dan ha­mı­nın gö­zü­nün qa­ba­ğın­da dov­şan çı­xar­dar­dım, bir əl­li də­nə, ca­maat da do­yun­ca gü­lər­di və olar­dı əsl şo­u. Am­ma fi­kir­lə­şən­də ki, o ya­zıq dov­şan­lar bu ye­kə­qa­rı­nın ki­fa­yət qə­dər ye­kə ol­ma­yan ağ­zın­dan çı­xa bil­mə­yib har­dan çıx­ma­lı ola­caq­lar, tez fik­ri­mi də­yiş­dim və dov­şan­lar­dan be­lə bir təh­qi­rə gö­rə üzr is­tə­dim.
"Nə edə­cək­sən?"
E­lə is­teh­za­lı bir mi­mi­ka ilə so­ruş­du ki, ye­kə­qa­rın bu­nu, elə bil tə­biət­də bü­tün mö­cü­zə iş­lə­ri­nə bu ba­xır, bü­tün mö­cü­zə­çi­lər bu­na əri­zəy­lə mü­ra­ciət edir­lər və bu ica­zə ver­mə­sə, heç kim mö­cü­zə gör­sə­də bil­mir, de­mə­li, bu oğ­lan da mö­cü­zə-fi­lan gös­tə­rə bil­məz. Si­fə­tin­də də­qiq bu mi­mi­ka var­dı- kres­lo­sun­da yay­xa­nıb otur­muş, mö­cü­zə sə­la­hiy­yət­li "day­day".
"Ye­kə qa­rın­lar kres­lo­lar üçün ya­ra­dı­lıb."- növ­bə­ti afo­riz­mim be­lə ya­ran­dı.
"Mö­cü­zə gös­tə­rə­cəm..."
O, həd­din­dən ar­tıq sa­kit­di bu­nu bir də de­yən­də. Hət­ta elə bil ki, bu­nu de­mək üçün ağ­zı­nı da tər­pət­mə­di. Gö­zü­nü də qırp­mır­dı elə bil. Ümu­miy­yət­lə, elə bil, o bu otaq­da de­yil­di və qar­şı­sın­da otu­rub tərs-tərs ona ba­xan mün­sif­lə­ri də gör­mür­dü.
"A ba­la,­bi­zi do­la­mı­san? İşi­miz-gü­cü­müz var axı, biz bur­da iş­lə məş­ğu­luq, oyun-oyun­caq oy­na­mı­rıq..."
Bu­nu de­yən isə lap künc­də otu­ran bir qo­cay­dı. Mö­cü­zə sö­zü­nü eşi­dən­dən bə­ri, mən onun tər tök­dü­yü­nü hiss edir­dim. Hət­ta, nəin­ki mən, zal­dak­lı­lar ha­mı­sı onun ne­cə tər tök­dü­yü­nü hiss edir­di­lər. Be­lə bö­yük bir zal tər qo­xu­su ilə dol­muş­du və de­yə­sən, qa­pı­nı aç­maq üçün ye­rin­dən tər­pən­mək is­tə­yən yox­du- heç kim bu ma­raq­lı dia­lo­qun bir sa­ni­yə­si­ni be­lə itir­mək və ya du­rub bu qa­ran­lıq otaq­da nə­yə­sə ili­şib səs sal­maq is­tə­mir­di- ota­ğı elə bil qəs­dən be­lə ya­rım­qa­ran­lıq elə­miş­di­lər ki, biz Onun tə­si­ri­nə bu qa­ran­lıq­da tez dü­şək, Onu də­qiq gör­mə­yək, bir söz­lə, san­ki bi­zə psi­xi tə­sir et­mək is­tə­yir­di­lər. An­caq o qo­ca ki­şi­nin arıq ca­nıy­la nə qə­dər tər tö­kə bil­di­yi­nə və o tə­rin qo­xu­su­nun ne­cə bü­tün za­la ya­yıl­dı­ğı­na mən hey­ra­nam.
"Mö­cü­zə­çi"­nin du­ru­şun­da və si­fə­tin­də qo­ca­nın bu söz­lə­rin­dən son­ra bir an­lıq bir də­yi­şik­lik hiss et­dim - san­ki, qar­şı­sın­da­kı in­sa­nın si­fə­ti­ni yad­da sax­la­maq üçün göz­lə­ri­ni qıy­dı və diq­qət­lə qo­ca­ya bax­dı. Elə bil qo­ca­nın si­fə­ti­ni yad­da sax­la­maq is­tə­yir­di ki, kü­çə­də gör­sə, bu "iş güc ada­mı"­nı üzü­nə tü­pür­sün. Həm qo­ca qorx­du, həm də ba­yaq­kı ey­nək­li bu də­fə əlin­dən da­ha çox qu­la­ğı­nı tə­miz­lə­mək üçün iş­lət­di­yi qə­lə­mi sal­dı ye­rə- de­yə­sən, əl­lə­ri əsir­di.
"Mö­cü­zə­çi" bir- ne­çə sa­ni­yə heç bax­ma­dı bu ba­xış­la ona- yox­sa ölər­di qo­ca kaf­tar. An­caq mə­nə elə gəl­di ki, ar­tıq o ölüb. Çün­ki so­na qə­dər o bir də dil­lən­mə­di və mü­da­xi­lə et­mə­di, elə bil o or­da ar­tıq yox­du.
Son­ra­dan mən dos­doğ­ma­ca kən­di­miz­də, pe­çin qı­ra­ğın­da otu­rub qoz, fın­dıq və şa­ba­lıd qu­ru­da­raq çox­dan be­lə ləz­zət gör­mə­yən mə­də­mi se­vin­dir­mə­yə ha­zır­la­şan­da eşit­dim nə­nə­min so­vet­dən qa­lan ağ- qa­ra te­le­vi­zo­run­da ki, bəs, o qo­ca, elə hə­min gü­nün ax­şa­mı il­lər­lə iş­lə­di­yi te­le­ka­na­lın ən se­vim­li şou­su­nun mün­sif­li­yin­dən və ümu­miy­yət­lə, bu ka­nal­da iş­lə­mək­dən əsas­sız sə­bəb­lər­lə im­ti­na edib və bir həf­tə son­ra göz­lə­nil­mə­dən ölüb.
"Vay o gün­dən ki, ölü­mü­nü göz­lə­mə­yə­sən."- heç nə­yə bax­ma­ya­raq afo­rizm yaz­maq adə­tim­dən on­da da əl çək­mə­miş­dim.
"Mö­cü­zə­çi"­nin o qo­ca­ya ba­xış­la­rı zal­da bir mə­zar sü­ku­tu ya­rat­mış­dı. Yə­qin ki, ha­mı mə­nim ki­mi elə o qo­ca­nın üzə­rin­də han­sı­sa mö­cü­zə­nin baş ve­rə­cə­yi­ni göz­lə­yir­di. Şəx­sən mə­nə elə gəl­miş­di ki, in­di­cə, göz­lə­ri­min önün­də­cə qo­ca­nın ağar­mış saç­la­rı­nın ara­sın­dan bu sa­at iki də­nə buy­nuz çı­xa­caq və o buy­nuz­lar bü­tün­lük­lə za­lı dol­du­ra­na qə­dər uza­na­caq, uza­na­caq...
Mən özüm­dən baş­qa hər kə­sin gö­zün­də bu is­tə­yi- yə­ni mö­cü­zə is­tə­yi­ni gö­rür­düm- hər kəs mə­nim ki­mi nə­fə­si­ni sıx­mış, göz­lə­ri­ni bə­rəlt­miş­di. Heç vaxt tə­səv­vür edə bil­məz­dim ki, mə­nim və ümu­miy­yət­lə, bü­tün in­san­la­rın ürək­lə­rin­də, be­yin­lə­rin­də han­sı­sa mö­cü­zə­yə bu qə­dər ma­raq və is­tək, bu qə­dər hic­ran və həs­rət var.
Mün­sif­lə­rin ən ca­van nü­ma­yən­də­si olan gö­zəl bir xa­nım, göz­lə­rin­də nəin­ki mö­cü­zə­yə, əsa­sən də "mö­cü­zə­çi"­yə ün­van­lan­mış bö­yük ma­raq dil­lən­di:
"Ə­zi­zim, bu mey­dan, bu da ki..."
O ifa­də­si­ni ta­mam­la­ya bil­mə­di. Mö­cü­zə­çi san­ki har­da­sa ha­va­da onun sö­zü­nü sax­la­dı və ge­ri­yə qay­tar­dı. Söz bey­nin əm­ri ilə ağız əzə­lə­lə­ri­nə yön­lən­di­yi yol­dan il­dı­rım su­rə­ti ilə san­ki ge­ri dön­dü. Xa­nı­mın rən­gi ağar­dı- ona ba­xan­da elə bir tə­səv­vür ya­ra­nır­dı ki, san­ki kim­sə ya­pı­şıb bo­ğa­zın­dan və da­nış­ma­ğa qoy­mur. On­dan beş metr ara­lı­da, əli ha­va­da da­yan­mış mö­cü­zə­çi san­ki bu iş­lə məş­ğul­du. Heç bir iza­hat ver­mə­di bu hə­rə­kə­ti­nə, heç nə bir də o qı­za de­mə­di də, sa­də­cə qız ba­şa düş­dü ki, o, de­mək is­tə­di­yi sö­zü de­yə bil­məz və de­mə­mə­li­di və ümu­miy­yət­lə, o haq­da fi­kir­ləş­di­yi­nə gö­rə ota­ğı tərk elə­mə­li­di. Qız ha­mı­dan üzr is­tə­yən bir mi­mi­ka və jest­lə ota­ğı tərk elə­di. Ha­mı­mız­da ma­raq­lı bir fi­kir ya­ran­mış­dı: o haq­da ki o qız fi­kir­ləş­miş­di fi­kir­ləş­mək ol­maz; o var­lı­ğın ki adı­nı çək­mək is­tə­miş­di, onun ba­rə­sin­də dü­şün­mək ol­maz. Sö­zün açı­ğı nə qə­dər ça­lış­sam da o an­da o var­lıq haq­da dü­şü­nə də bil­mə­dim- o han­sı var­lıq idi, ta­ma­mi­lə ya­dım­dan çıx­mış­dı.
O gün­dən bir həf­tə son­ra, mən dos­doğ­ma­ca kən­di­miz­də, pe­çin qı­ra­ğın­da otu­rub, ar­tıq ya­vaş- ya­vaş dün­ya­nın şə­hər­də ta­pıl­ma­yan naz- net­mət­lə­ri­nə öy­rəş­mə­yə baş­la­yan mə­də­mi se­vin­dir­mək üçün elə pe­çin üs­tün­də­cə bi­şir­di­yim al­ma­nı, is­ti- is­ti həz­mi- ra­be­dən ke­çi­rər­kən, nə­nə­min o keç­miş­dən qal­ma ağ- qa­ra te­le­vi­zo­run­da eşit­dim ki, o qız al­tı il­lik xoş­bəxt gör­sə­nən bir ev­li­lik­dən son­ra ha­lal­ca əri tə­rə­fin­dən na­mə­lum sə­bəb­lər­dən öl­dü­rü­lüb. Əri­ni isə ni­yə­sə həbs­xa­na­ya de­yil, də­li­lər evi­nə gön­də­rib­lər.
"Də­li­lik nə­ti­cə­di, sə­bəb de­yil."- be­lə­lik­lə növ­bə­ti afo­riz­mim ya­ran­dı.
Əs­lin­də biz bu qa­ran­lıq za­la ha­mı­mız öz is­tə­yi­miz­lə ona gö­rə gəl­mə­miş­dik ki, ki­min­sə mö­cü­zə­si­nə ba­xa­raq heç vaxt ke­çir­mə­di­yi­miz hiss­lə­ri ke­çi­rək və heç vaxt dü­şü­nə­mə­yə­cə­yi­miz fi­kir­lə­ri dü­şü­nək, bil­səy­dik də gəl­məz­dik, çün­ki inan­dı­rı­cı ol­maz­dı vəd­lər. An­caq gəl­miş­dik ki, ha­zır­da ən məş­hur te­le­ka­nal­lar­dan bi­ri­nin bi­zə ver­di­yi bir şans­dan fay­da­la­naq özü­mü­zü beş də­qi­qə can­lı efir­də gös­tə­rə­rək məş­hur olaq. Heç nə­yi giz­lə­də bil­mə­yən si­fət­lə­rin­dən bəl­li idi ki, bə­zi­lə­ri şe­ir de­mə­yə, bə­zi­lə­ri mah­nı oxu­ma­ğa, bə­zi­lə­ri sal­to vur­ma­ğa, day nə bi­lim bə­zi­lə­ri də yə­qin ma­yal­laq aş­ma­ğa gəl­miş­di­lər. Bu te­le­vi­zi­ya­ya həm mırt şou bəxş edə­cək­di- tə­səv­vür edin ha­mam­da sə­si xo­şu­na gə­lən­lər ha­mı­sı məş­hur ul­duz ol­maq ar­zu­su ilə bur­day­dı­lar, həm də ki, is­te­dad da var­dı­sa, əl­bət­tə ki, söh­bət mən­dən ge­dir, onu ta­pa­caq­dı­lar, ona iş ve­rə­cək­di­lər, nə bi­lim da­ha nə­lər edə­cək­di­lər on­lar­la.
An­caq kən­di­mi­zin o is­ti pe­çi­nin qı­ra­ğın­da, nə­nə­min bi­şir­di­yi qu­tab­la­rı bir- bir mə­də­mə yo­la sa­lar­kən bü­tün bu se­çim tur­la­rıl­nı və ora nə məq­səd­lə get­di­yi­mi dü­şü­nən­də öz sa­də­lövh­lü­yü­mə gül­mə­yim gə­lir­di. Çün­ki ar­tıq min cü­rə oyun­lar gö­rən mil­lə­ti han­sı­sa bir mö­cü­zəy­lə ma­raq­lan­dı­ra bil­mir­sən­sə, an­caq gül­mə­li­sən­.İl­lah da, bu boy­da ta­ri­xi təc­rü­bə­si olan bir xal­qa öz yaz­dı­ğın heç ki­mə la­zım ol­ma­yan gic- gic afo­rizm­lə­ri­ni oxu­maq is­tə­yir­sən­sə. Çün­ki in­di in­san­lar mö­cü­zə göz­lə­yir­lər.
Qız otaq­dan çı­xan­dan son­ra ha­mı bir­tə­hər ol­muş­du, heç kim da­nış­maq, bir-bi­riy­lə ba­xış­maq, hət­ta nə­fəs be­lə al­maq is­tə­mir­di. Ha­mı bir-bi­rin­dən gö­zü­nü giz­lə­dir, an­caq ona ba­xır­dı. Bü­tün zal dur­ğun­lu­ğa qərq ol­muş­du. O, bu qə­dər in­sa­nı- on­dan son­ra öz­lə­ri­ni gös­tər­mək im­ka­nı­na ma­lik və əs­lin­də onun o səh­nə­dən tez get­mə­yi­ni is­tə­mə­li olan in­san­la­rı özü­nə ne­cə ta­be et­miş­di, ne­cə ha­mı­nı bir­dən sa­kit­ləş­dir­miş­di, ma­raq­lıy­dı. Həm də bi­zim mil­lə­tin səbr­siz və be­lə və­ziy­yət­lər­də ne­cə mə­də­niy­yət­li ol­du­ğu­nu ki, mən çox gör­mü­şəm- an­caq bur­da on­dan mö­cü­zə göz­lə­yən­lər, ağız­la­rı­nı açıb onun hər tər­pə­ni­şi­ni dəh­şət­lə iz­lə­yən­lər elə bil hə­min in­san­lar de­yil.
Yal­nız bir­cə nə­fər bü­tün bu sa­kit­lik­dən və be­lə de­mək olar­sa, "mö­cü­zə­çi­lik"­dən na­ra­zı idi- o da o gom­bul. O yə­qin ki, ba­yaq o sto­lu mö­cü­zə­çi­nin ba­şı­na vur­ma­ğı ani bir fi­kir­lə də ol­sa fi­kir­ləş­miş­di­sə, in­di bu­nu ni­yə et­mə­di­yi­nə peş­man­dı. Ona, de­yə­sən, hə­qi­qə­tən elə gə­lir­di ki, mö­cü­zə gös­tər­mə­yin bü­tün sə­la­hiy­yət­lə­ri on­da­dı və bu oğ­lan mö­cü­zə-fi­lan gös­tə­rə bil­məz.
"Qu­laq as, - de­di - sən elə bil bi­zi ələ sa­lır­san...am­ma nə isə, in­di ki mö­cü­zə gös­tə­rə­cək­sən, biz ra­zı...çı­xar­dı­rıq sə­ni can­lı efi­rə, ne­cə ha­mı­ya, elə də sə­nə...beş də­qi­qə vax­tın ola­caq...bi­zə on­suz da şou la­zım­dı... mö­cü­zə sö­zü­nü eşi­dib sə­nə ba­xa­caq­lar...do­yun­ca da gü­lə­cək­lər..."
O­nun da­nı­şı­ğı­nı mən be­lə göz­lə­mir­dim, heç o mö­cü­zə­çi də san­ki be­lə tez ra­zı­lıq ala­ca­ğı­na inan­mır­dı. Ona gö­rə də ilk də­fə in­sa­ni bir emo­si­ya gös­tər­di: təəc­cüb­lən­mə­yi si­fə­tin­dən hiss olun­du. Bəl­kə də mə­nə elə gəl­di.
"...bəl­kə elə de­yil? "- ye­kə­qa­rın özün­dən ra­zı hal­da gü­lə- gü­lə ya­nın­da­kı­lar­dan so­ruş­du.
An­caq unut­muş­du ki, on­dan baş­qa ha­mı şok­da­dı. Heç ki­mə onun de­dik­lə­ri çat­mır­dı. Ha­mı­nın bey­ni axı­rın­cı çı­xan qı­zın və onun de­mək is­tə­di­yi sö­zün fik­rin­də idi- ha­mı san­ki o sö­zü ititr­miş­di və ba­yaq­dan bə­ri onu ax­tar­maq­la məş­ğul­du­lar- an­caq ax­tar­dıq­la­rı yer san­ki Onun si­fə­ti idi, Onun pal­ta­rı idi, Onun çu­bu­ğu xa­tır­la­dan vü­cu­du idi ki, ha­mı diq­qət­lə öl­çüb bi­çir, göz­lə­ri ilə ana­liz edir, an­caq ta­pa bil­mir­di­lər ki, bil­mir­di­lər. Ta­pa­na san­ki mü­ka­fat vəd olun­muş­du.
"E­lə­di...Də­yi­şik­lik olar həm də..."
Mən in­di­yə ki­mi heç onu gör­mə­miş­dim. Sən de­mə, o da var imiş. Lap künc­də, di­va­rın di­bin­də və qa­ran­lıq­da otur­muş­du. O, məş­hur in­san idi- tez- tez te­le­vi­zor­da ca­maa­tın baş- bey­ni­ni apa­rır­dı ki, o məş­hur­dur. An­caq ona heç ki­mi inan­dı­ra bil­mir­di. Həm də heç kim bil­mir­di ki, o, ni­yə məş­hur ol­ma­lı­dır, nəy­lə məş­ğul­dur, mü­ğən­ni­dir, akt­yor­dur, apa­rı­cı­dır, bi­lən yox­du. Am­ma ni­yə­sə məş­hur ol­ma­lı­dır. Ya bu­nun pu­lu çox­du, ya da baş­qa iş­lər­lə məş­ğul­dur- day ad­la­rı­nı de­mi­rəm. Çün­ki "mö­cü­zə­çi" məhz bu an göz­lə­ri­ni mə­nə zil­lə­yib ba­xır. San­ki mə­nim adı­nı çək­mə­di­yim o iş­lə­rin fik­rin­dən be­lə onun xo­şu gəl­mir. Və mən tər tö­kü­rəm. O tər tö­kən qo­ca ki­mi, ya da han­sı­sa var­lı­ğın adı­nı çək­mək is­tə­yən o gö­zəl xa­nım ki­mi mə­nim də bir həf­tə­yə öl­mək şan­sım var­mış- am­ma on­da bu­nu bil­mir­dim. Özü­mü dəh­şət na­ra­hat hiss et­mə­yə baş­la­dım- elə bil mə­ni zor­la Ona bax­ma­ğa məc­bur edir­di­lər. Mən bir də ba­xış­la­rı­mı On­dan çə­kə bil­mə­dim- am­ma ar­tıq məc­bu­ri­lik yox­du.
"Məc­bu­riy­yət ilk baş­lan­ğıc­da məc­bu­ri­dir."- növ­bə­ti afo­riz­mi­mi kəşf et­dim bu za­man, ina­nı­ram ki, bun­dan siz də fay­da­la­na­caq­sız.
"Bəl­kə ba­la­ca bir mö­cü­zə bi­zə gös­tə­rə­sən..."
Kim isə yer­dən dil­lən­di. Elə bil ürə­yi­mi­zi oxu­du- ni­yə­sə ra­hat­laş­dıq, san­ki üs­tü­müz­dən bir dağ yük qalx­dı. Ha­mı­miz bir­dən-bi­rə də­rin­dən nə­fəs al­dıq. Də­rin­dən alı­nan bu nə­fəs­lə­rin sə­si elə bil bir an­lıq za­lın di­var­la­rın­da ya­pı­şıb qal­dı, an­caq tez də keç­di.
"Ni­yə də yox"- gom­bul dil­lən­di və gü­lüm­sün­dü - o, əmin idi ki, oğ­lan de­di­yi­ni edə biıl­mə­yə­cək.
Han­sı­sa na­mə­lum sə­bəb­lər­dən biz ta­ma­mi­lə ək­si­nə əmin­dik.
Ha­mı gö­zü­nü ona dik­miş­di. O, in­di nə isə et­mə­liy­di. Mən hət­ta ye­ri­mi də ra­hat­la­dım- da­ha doğ­ru­su, otur­du­ğum kres­lo­dan bərk- bərk ya­pış­dım. Mə­nə elə gəl­miş­di ki, in­di nə isə zəl­zə­lə­fa­son bir şey ol­ma­lı­dı. Mə­nə ba­xıb bir ne­çə nə­fər də öz­lə­ri­ni cəm­lə­di­lər- ya da mən on­la­rın tə­si­riy­lə bu­nu et­miş­dim, bil­mi­rəm. O an­da ha­mı san­ki yu­xu­day­dı və ki­min nə iş­lə məş­ğul ol­du­ğu də­qiq mə­lum de­yil­di. Tez­lik­lə bü­tün zal­da ye­ri­ni möh­kəm­lə­dən in­san­la­rın tər­pə­niş səs­lə­ri­nin xo­ru eşi­dil­mə­yə baş­la­dı.
­O gü­lüm­sü­nür­dü. Bi­zi- yə­ni zal­da otu­rub ye­ri­ni ra­hat­la­yan­la­rı gö­zü­nün ucu ilə sü­zə­rək gü­lür­dü. Gü­lür­dü- çün­ki bi­zim on­dan nə göz­lə­di­yi­mi­zi bi­lir­di. O da in­san­la­rın qəl­bin­də­ki mö­cü­zə ac­lı­ğı­nı hiss edir­di.
Və nəin­ki o hiss edir­di, hət­ta mün­sif­lər də şou se­çi­mi­nə gəl­miş in­san­la­rın bu­ra ni­yə gəl­dik­lə­ri­ni unu­da­raq bir mö­cü­zə göz­lə­mə­lə­rin­dən elə bil ki, qor­xu­ya düş­müş­dü­lər. Zal­da­kı in­san­lar yer­lə­ri­ni ra­hat­la­dıq­ca on­lar bir-bir, qor­xu­lu nə­zər­lər­lə ar­xa­ya çö­nüb ba­xır və qay­na­yan nə­zər­lə­ri ilə in­san­la­rı sü­zür­dü­lər. Yə­qin on­lar üçün də ma­raq­lı idi- bu za­la yı­ğı­şan­lar əsa­sən can­lı şou­da iş­ti­rak et­mək is­tə­yən ca­van­lar­dı. Bir ne­çə or­ta nəs­lin nü­ma­yən­dəl­lə­ri var­dı ara­mız­da, bun­lar da Azər­bay­can­da han­sı­sa bir se­çim tu­ru­na qa­tıl­maq üz­rə çem­pion­du­lar, on­lar üçün fər­qi yox­du ki, nə se­çir­lər, mü­ğən­ni, apa­rı­cı və ya­xud da şou­men, on­lar or­da­dı­lar və bü­tün Azər­bay­can xal­qı öz fə­al in­san­la­rı­nı ar­tıq ya­rış­la­rın se­çim tu­run­da gör­mək­dən ta­nı­yır. Son on il­di on­lar müx­tə­lif se­çim tur­la­rı­nın zal­la­rın­da ya­tır­dı­lar.
"Zal­lar­da hə­yat yox­du."- si­zə növ­bə­ti afo­riz­mi­mi təq­dim edi­rəm­.Ü­mid edi­rəm mət­ləb­dən kə­na­ra çıx­maq­la ba­şı­nı­zı ağ­rıt­mı­ram.
An­caq əsa­sən ca­van­lar­dan iba­rət olan au­di­to­ri­ya­nın mö­cü­zə is­tə­mə­si, göz­lə­mə­si və be­lə bir şe­yin ola­ca­ğı­na inan­ma­sı or­ta nəsl­dən olan mün­sif­lər üçün müəm­ma­dı. Çün­ki on­lar öz­lə­ri bu mö­cü­zə­ni bü­tün hə­yat­la­rı bo­yu göz­lə­dik­lə­rin­dən, nə­nə­lə­rin­dən- ba­ba­la­rın­dan on­la­rın göz­lə­dik­lə­ri haq­da eşit­dik­lə­rin­dən bə­zi­lə­ri bez­miş və ina­mı itir­miş, bə­zi­lə­ri isə ək­si­nə bu qə­dər müd­dət göz­lə­ni­lə­nin ya­lan ol­du­ğu­na inan­ma­yıb, da­ha da bö­yük ümid­lə bu­na bağ­lan­mış­lar- bax­ma­ya­raq ki, öz­lə­ri də məhz nə­yi və ya­xud da ki­mi göz­lə­dik­lə­ri­ni hə­lə də bil­mir­lər: ki­mi­si Sa­hib-əz-Zamn ad­lan­dı­rır göz­lə­di­yi­ni, ki­mi­si sa­də­cə ola­raq qi­ya­mə­ti göz­lə­yir, ki­mi də məi­şət­də tez- tez adı­nı çə­kə­rək sək­ki­zin­ci mö­cü­zə­nin həs­rə­tin­də ol­du­ğu­nu bü­ru­zə ve­rir. Elə­si də var ki, sa­də­cə ola­raq hə­ya­tın­da nə isə ma­raq­lı bir şey ol­ma­ya­ca­ğı­na inan­mır və be­lə he­sab edir ki, bu dün­ya­da hər bir in­san hə­ya­tın­da bir də­fə də ol­sa mö­cü­zə­ni ya­şa­ma­lı­dı, yox­sa əda­lət­siz­lik olar dün­ya­da.
"Ə­da­lət­siz­lik mö­cü­zə­lər­dən baş­la­yır."- bəs bu ne­cə afo­rizm­di, hər hal­da gö­zəl səs­lə­nir, elə de­yil?
O, gü­lə- gü­lə zal­da­kı hər kə­si bir ne­çə sa­ni­yə­nin için­də göz­dən ke­çi­rib lap kə­nar­da, pən­cə­rə­nin kə­na­rın­da otu­ra­raq əli­ni çə­nə­si­nin al­tın­da cəm­lə­miş ey­nək­li bi­rin­də göz­lə­ri­ni sax­la­dı və bü­tün zal o oğ­la­na tə­rəf çev­ri­lən­də oğ­lan özü­nü itir­di. Bir­cə mən göz­lə­ri­mi On­dan çə­kə bil­mir­dim. An­caq his­siy­ya­tım­la o ey­nək­li­nin hiss­lə­ri­ni san­ki hiss edir­dim, hət­ta onun ye­ri­nə tər də tök­mə­yə baş­la­yır­dım. Ey­nək­li heç cü­rə ba­şa dü­şə bil­mir­di ki, ni­yə ha­mı, əsa­sən də O məhz ona ba­xır. Ni­yə Onun ona bax­dı­ğı­nı heç biz də bil­mir­dik. Son­ra­dan bil­dik bu ba­xış­la­rın sə­bə­bi­ni, ne­cə ki, mən də göz­lə­ri­mi on­dan çək­mə­di­yi­min sə­bə­bi­ni son­ra­dan bil­dim.
De­yə­sən, gom­bul mün­si­fin səb­ri çat­ma­dı və ağ­zı­nı aç­maq is­tə­di ki, nə isə de­sin. An­caq de­yə­cə­yi söz ağ­zın­da qal­dı- qar­şı­sın­da­kı mö­cü­zə­çi­nin gü­lü­şü­nün sə­si­nin yük­səl­mə­si onu sax­la­dı. Onun qə­ri­bə gü­lüş tər­zi var­dı, elə bil beş ada­mın ye­ri­nə bir­dən gü­lür­dü, yox­sa zal­da­kı akus­ti­ka sə­si be­lə çı­xa­rır­dı, bil­mi­rəm- ha­mı­ya elə gəl­di ki. O, göz­lə­ri­ni üzə­rin­dən hə­lə də çək­mə­di­yi ey­nək­li­nin özü­nü itir­mə­si­nə gü­lür. Mün­sif göz­lə­ri­ni bə­rəl­də­rək "mö­cü­zə­çi"­yə ba­xır­dı- mən bu­nu göz­lə­ri­mi On­dan çə­kə bil­mə­di­yim­dən, sa­də­cə o mün­si­fin ka­ri­ka­tu­ra­ya ox­şa­yan si­lue­tin­dən gö­rə bi­lir­dim.
Bir­dən- bi­rə za­lın iki pən­cə­rə­si bir­dən açıl­dı. Bərk bir gu­rul­tu eşi­dil­di - bu, di­va­ra də­yən pən­cə­rə­lə­rin sə­si ola bil­məz­di, da­ha çox göy gu­rul­tu­su­na və ya­xud il­dı­rım, şim­şək sə­si­nə ox­şa­yır­dı. An­caq kənd in­sa­nı ol­du­ğum­dan əmi­nəm ki, o gu­rul­tu bun­la­rın heç bi­rin­dən de­yil­di.
Bəl­kə də Onun get-ge­də qa­ran­lıq kün­cə doğ­ru çə­ki­lə­rək qa­ran­lıq­da əri­mə­si­ni gö­rə­rək şo­ka düş­dü­yüm­dən, bəl­kə də sa­də­cə hə­yə­can­dan özüm­dən get­di­yim­dən, bəl­kə də göz­lə­ri­mi on­dan çək­mək is­tə­mə­di­yim­dən hər kə­sin mə­nə də­yə­rək müx­tə­lif is­ti­qa­mət­lər­də min cü­rə hə­rə­kət­lər elə­mə­sin­dən ət­raf­da­kı hər şey mə­nə okea­nın or­ta­sın­da, tək ada­da su­na­mi­lər­lə çar­pı­şan, ya da tu­fan­lar­la mü­ba­ri­zə apa­ran ib­ti­dai in­san­la­rı xat­rır­lat­dı.

Pən­cə­rə­dən içə­ri də­li ki­mi bir kü­lək gir­di və ey­ni za­man­da qa­pı da açıl­dı. İçə­ri gi­rən kü­lək özü ilə bö­yük miq­dar­da buz ki­mi ha­va, iri dam­cı­lar və bir də ma­raq­lı bir şə­kil­də ota­ğın or­ta­sın­da fır­lan­ma­ğa baş­la­yan han­sı ağac­dan qop­du­ğu bi­lin­mə­yən yar­paq­lar gə­tir­di.
E­lə bil bir an­lıq kən­di­mi­zin pal­çıq­lı kü­çə­lə­ri­nə düş­düm- ya­ğı­şın ən gur vax­tı­nı xa­tır­la­dım ani an­da. Bur­nu­ma kən­di­miz­də ya­ğış­lar ya­ğan­da gə­lən is­lan­mış və pal­çı­ğa dön­müş mü­qəd­dəs tor­paq ət­ri gə­lir­di. Bey­ni­min də­rin­lik­lə­ri bu ət­rin zər­rə­cik­lə­rin­də yu­yu­nur, bey­nim san­ki bu tor­paq ət­ri ilə do­lur­du. Bey­nim san­ki tə­miz­lə­nir, ci­yər­lə­rim ta­nış nə­miş­lik­lə do­lu ha­va­nı sü­rət­lə içə­ri çə­kir və əvə­zin­də çö­lə san­ki kar­bon da ver­mir­di- elə bil ki, nə­fəs pro­se­sim po­zul­muş­du. Mən ba­car­dıq­ca çox is­lan­maq is­tə­yir­dim bu nə­miş­lik və pal­çıq ət­ri ilə do­lu ya­ğış­da, qa­çıb pal­çı­ğın ən qa­tı ye­ri­nə uzan­maq, pal­çıq­la nə­fəs al­maq is­tə­yir­dim, çün­ki pal­çıq­dan ya­ran­dı­ğı­mı bü­tün bə­də­nim, nəin­ki bə­də­nim, bü­tün hü­cey­rə­lə­rim­lə hiss edir­dim və bu ar­tıq mö­cü­zə idi. Mə­nim mö­cü­zə li­mi­tim ar­tıq baş­dan- aya­ğa bu pal­çıq ət­ri­lə dol­muş­du. Mə­nə baş­qa bir mö­cü­zə-fi­lan la­zım de­yil­di və mən o an­da za­lı tərk edə­rək kən­di­mi­zə ge­dir­dim, çün­ki mö­cü­zə elə bi­zim kənd­di, hə­yə­ti­miz­di, tor­pa­ğı­mın ar­dı­cıl ya­ğış­dan is­lan­mış daş­la­rı və sə­hər­lər in­sa­nın bey­ni­ni tə­miz­lə­mək­çün oxu­yan quş­la­rıy­dı. Ümu­miy­yət­lə, mö­cü­zə elə mə­nim ya­şa­ma­ğım­dı. Ar­tıq bun­la­rı ba­şa dü­şən in­san üçün han­sı­sa çu­bu­ğa bən­zə­yən bir ca­van oğ­la­nın bir­dən-bi­rə tu­fan ya­ra­da­raq ota­ğın qa­ran­lı­ğı­na çə­kil­mə­si ki­mi qon­dar­ma mö­cü­zə ma­raq­lı de­yi­di.
"Mö­cü­zə­dən əv­vəl hə­yat yox­du."- bax bu da növ­bə­ti ab­surd afo­riz­mim, hər hal­da mən özüm onun mə­na­sı­nı ba­şa dü­şü­rəm.
Mən in­di "mö­cü­zə­çi"­nin ni­yə məhz o ey­nək­li oğ­la­na bax­dı­ğı­nı da ba­şa düş­düm. Pən­cə­rə­nin ya­nın­da otur­du­ğun­dan di­va­ra çır­pı­la­raq iki list ay­na onun ba­şı aşa­ğı tö­kül­müş­dü. O isə be­lə gör­sə­nir­di ki, heç nə­dən xə­bər­siz­di, in­san­la­rın ona qə­ri­bə ba­xış­la­rı­nı an­la­ya bil­mir­di.­Və bir­dən so­ruş­du:
"Sı­nan nə idi?..."
Üs­tü ba­şı qı­rıq-qı­rıq ay­na­lar­dan iba­rət olan oğ­lan mat-məət­təl pən­cə­rə­nin ba­şı aşa­ğı tö­kül­müş iki list ay­na­sı­nın yer­də­ki qı­rıq­la­rı­na ba­xır­dı və özü də an­la­ya bil­mir­di ki, ona ni­yə heç nə ol­ma­yıb.
Son an­da, qa­pı­dan çı­xar­kən mən hə­ya­tı­mın, ya­şa­yı­şı­mın bir mö­cü­zə ol­du­ğu­nu mə­nə dərk elət­di­rən o in­sa­na tə­rəf bir də çev­ril­dim, çev­ril­dim ki, göz­lə­rim­lə də ol­sa ona tə­şək­kü­rü­mü bil­di­rim. Qoy heç ol­ma­sa bir nə­fə­rin mö­cü­zə­nin nə­dən iba­rət ol­du­ğu­nu an­la­dı­ğı­nı bil­sin. Mən­dən qa­baq ey­nək­li oğ­lan­la ma­raq­la­na­raq Onu unut­muş hər kəs "mö­cü­zə­çi"­yə tə­rəf göz­lə­rin­də bö­yük bir hey­rət­lə çev­ril­miş­di­lər- an­caq o, bax­dı­ğı­mız is­ti­qa­mət­də, ba­yaq mə­nim göz­lə­rim­də qa­ra­la­raq çə­kil­di­yi qa­ran­lıq künc­də yox­du, ək­si­nə otaq­da san­ki çox bö­yük bir boş­luq var­dı. Bu boş­luq bir­dən-bi­rə otaq­da­kı hər kə­si içi­nə ha­va çə­kən na­sos ki­mi özü­nə tə­rəf çək­di, hər kəs bir ne­çə ad­dım o tə­rə­fə at­dı- stol­la­rın ara­sın­dan, üs­tün­dən, bu­nun­la da boş­luq in­san­la­rın ürə­yin­də bö­yük gər­gin­li­yin ən yük­sək nöq­tə­si­ni ya­rat­dı- mün­sif­lər he­yə­tin­dən və zal­dan kim­lə­rin­sə ürə­yi get­di.
On­lar mə­ni ma­raq­lan­dır­ma­dı­lar, çün­ki mə­nim bu sa­at ye­ga­nə ar­zum kən­di­mi­zin toz­lu-tor­paq­lı yol­la­rı­na ya­ğış­lar fəs­li baş­la­ma­mış çat­maq­dı, ba­car­dı­ğım qə­dər tez çat­maq­dı. Hə­lə də ba­şa dü­şə bil­mir­dim ki, mən han­sı ağıl və ümid­lə ora­la­rı tərk edə­rək gə­lib bur­da nə ax­ta­rı­ram: mö­cü­zə göz­lə­yən xal­qa afo­rizm oxu­ya­raq baş­la­rı­nı al­dat­maq is­tə­yi­rəm.
Mən zal­dan çı­xan­da bi­zim zal­la üz­bəüz zal­dan da qə­ri­bə səs­lər gə­lir­di. De­yə­sən, or­da da pən­cə­rə­lər bir­dən-bi­rə açıl­mış­dı. Or­da­kı in­san­lar da şok və­ziy­yə­ti­nə düş­müş­dü­lər- mən bir an­lıq ayaq sax­la­dım və on­la­rın söh­bət­lə­ri­nə qu­laq kə­sil­dim- be­lə sa­kit bir ha­va­da bir­dən- bi­rə fılr­tı­na qop­ma­sı­na mö­cü­zə ki­mi ba­xır­dı­lar. Bi­zim zal­dan çı­xan bir ne­çə nə­fər on­la­ra içə­ri­də na baş ver­di­yi­ni da­nı­şır­dı.
Də­qiq ya­dım­da­dı- mə­nə to­xu­na­raq o zal­dan bir nə­fər su­rət­lə çıx­dı. O, ha­ra­sa tə­lə­sir­di, göz­lə­rin­də qə­ri­bə ra­hat­lıq var­dı, elə bil ki, ba­car­dıq­ca ha­ra­sa tez çat­ma­ğa tə­lə­sir­di. Bu­na gö­rə də, yə­qin ki, mə­nə qəl­bən bir ya­xın­lıq hiss et­di­yin­dən mə­nim üzü­mə gü­lüm­sə­di və san­ki hə­lə in­di­cə ba­şa düş­dü­yü bir şe­yə gö­rə utan­dı- nə­dən utan­dı­ğı­nı bil­mə­di­yin­dən­mi, mə­nə bu­nu bil­dir­mək is­tə­mə­mə­sin­dən­mi, ni­yə­sə bə­raət qa­zan­maq is­tə­di­yin­dən­mi çiy­ni­ni çə­kə­rək de­di:
"Ge­dək..."
O­na ba­xıb mən də tə­ləs­dim. San­ki o, ha­ra­sa mən­dən tez ça­ta bi­lər­di, mən da­la qa­la bi­lər­dim.
"Tə­lə­sən heç də tən­di­rə düş­mür."- Mə­nim ən bö­yük səs- kü­yə sə­bəb olan afo­rizm­lə­rim­dən bi­ri: ata­la­rın işi­nə qa­rış­maq is­tə­mi­rəm, an­caq mə­nim təc­rü­bəm bu­nu gös­tə­rir.
Dəh­liz­lər­də irə­lil­kə­dik­cə han­sı­sa müd­riy­yə­tin pən­cə­rə­lə­ri açıq qoy­maq­da it­ti­ham et­di­yi xa­di­mə­lə­rin səs­lə­ri və inam­lı fi­kir­lə­ri­ni eşi­dir­dim: on­la­rın ço­xu əmin idi­lər ki, pən­cə­rə­lə­ri hər gün yox­la­yır­lar və açıq qal­ma­sı müm­kün de­yil. Or­da- bur­da, səs- kü­yə gə­lən­lə­rə olan­la­rın bi­ri­nin üs­tü­nə beş qo­ya­raq hə­yə­can­la da­nı­şan və dəh­li­zə dörd göz­lə ba­xan, san­ki ki­mi­sə göz­dən qa­çır­maq­dan qor­xan in­san­la­rın di­lin­də bir­cə kəl­mə var­dı - Mö­cü­zə. Hər kəs olan­la­ra baş­qa bir rəng ve­rə­rək da­nı­şır­dı- yə­ni, hər kəs ba­şa düş­dü­yü­nü gör­mək is­tə­di­yi ilə bir­ləş­di­rə­rək da­nı­şır, hər bi­ri özü­nü baş­qa­la­rı­nın gör­mə­di­yi­ni, bil­mə­di­yi­ni, eşit­mə­di­yi­ni, hiss et­mə­di­yi­ni bi­lir­miş ki­mi gös­tə­rir­di. Bir­cə mən bi­lir­dim ki, ha­mı­sı ya­lan de­yir- çün­ki O, on­la­rın təs­vir et­dik­lə­ri ki­mi göz­lə­ri göy və ya­xud da qır­mı­zı, gö­zəl və ya­ra­şıq­lı, qa­ra və ya sa­rı saç­lı, qıv­rım və ya düz saç­lı, hün­dür­boy və ya pəh­lə­van cüs­sə­li de­yil­di. Bi­zim zal­da cə­mi on beş- iyir­mi adam olar­dı, yə­ni, onu cə­mi bu qə­dər adam gör­müş­dü və ha­mı­sı da öz­lə­ri is­tə­dik­lə­ri­ni və uy­dur­duq­la­rı­nı da­nış­mış­dı­lar ca­maa­ta, on­lar da baş­qa­la­rı­na. Bu­na gö­rə də son­ra­dan bü­tün qə­zet­lər və jur­nal­lar on­dan yaz­dı, ka­nal­lar­da hət­ta onun fo­to­ro­bo­tu­nu gös­tər­di­lər: an­caq bun­la­rın heç bi­ri bir- bi­ri ilə düz gəl­mir­di.
O arıq, göz­lə­ri çu­xur­da, ağ­bə­niz, qu­laq­la­rı bir az bö­yük, qə­ri­bə si­fət və bə­dən qu­ru­lu­şu­na ma­lik bi­ri­si idi. Ba­yaq de­di­yim ki­mi- kuk­la teatr­la­rın­da akt­yor­la­rın əl­lə­rin­də oy­nat­dıq­la­rı çu­buq oyun­caq­la­rı­na bən­zə­yir­di. İn­san­la­rın için­də da­yan­sa, yal­nız bu gö­rü­nü­şü ilə onu se­çə bi­lər­si­niz- onun du­ru­şun­da bir ası­lı­lıq var­dı: adi in­san­lar ki­mi yer­dən yox, göy­dən ası­lı idi, san­ki ye­rin ca­zi­bə qüv­və­si ilə yox, gö­yün ca­zi­bə­si ilə hə­rə­kət edir­di. Ona gö­rə də in­sa­na elə gə­lir­di ki, o ye­ri­mir, da­yan­mır, sa­də­cə, ha­va­sız­lıq­da üzür.
İn­di­sə gə­lək si­zin mə­nə ver­mə­di­yi­niz, da­ha doğ­ru­su, ver­mək is­tə­yib, ve­rə bil­mə­di­yi­niz sua­la. Bi­li­rəm, yu­xa­rı­da qeyd et­di­yim, o əh­va­la­ta can­lı şa­hid olan­lar­dan bir­cə mən sağ qal­mı­şam: mün­sif­lər he­yə­ti baş­da ol­maq­la ha­mı­sı ya in­ti­har edib, ya ölüb, ya öl­dü­rü­lüb. Mən ni­yə sağ qal­mı­şam?
Bu­nu heş özüm də də­qiq bil­mi­rəm- bəl­kə mə­nim gün­də ən azı üç də­nə ye­ni bir gic- gi­cə afo­rizm yaz­ma­ğım Al­la­hı gül­dü­rür de­yə mə­ni sağ sax­la­yıb, yox­sa şə­hər­də ya­şa­maq fik­rim­dən əl çə­kib nə­nə­min ya­nı­na qa­yıt­dım de­yə, nə­nə­min bi­tib-tü­kən­məz dua­la­rı­dı mə­ni öl­mə­yə qoy­ma­yan, an­caq yə­qin ki, sə­bəb ta­ma­mi­lə baş­qa­dı. Bir şe­yi eti­raf edə bi­lə­rəm ki, ay­lar­la onu göz­lə­mi­şəm- gom­bul mün­si­fin özü­nü as­dı­ğı­nı eşi­dən gün­dən eti­ba­rən, mən ölü­mü göz­lə­mi­şəm. Hət­ta bir də­fə olub ki, odun doğ­ra­dı­ğım yer­də bal­ta­nın də­mir ba­şı sa­pın­dan ay­rı­lıb və ha­va­da öz oxu ət­ra­fın­da fır­lan­dı­ğı müd­dət mən kəl­me­yi şə­ha­də­ti­mi də oxu­mu­şam ki, bu da son, an­caq bal­ta mə­nim ba­şım­dan bir san­tim ara­lıq­dan ye­rə dü­şüb- mə­nə to­xun­ma­yıb.
Və bu yer­də si­zə növ­bə­ti af­ro­riz­mi­mi təq­dim et­səm, ye­ri­nə dü­şər: "Bal­ta­nın ba­şın­dan qorx, sa­pı kə­sə və ya doğ­ya­ya bil­mir, çün­ki özü­müz­dən­di."
Gül­mə­li gör­sə­nir, an­caq si­zi inan­dı­rım ki, çox də­rin mə­na­sı var.
Müx­bir so­nun­cu sua­lı­nı ve­rən­də onun qu­la­ğı­na nə isə bir çat sə­si gə­lir­di. An­caq o, san­ki şüu­ral­tı şə­kil­də nə baş ve­rə­cə­yi­ni an­la­mış­dı və ka­me­ra­ya da­ha da ya­xın­la­şa­raq bu sua­la ca­vab ve­rə­rək son söz­lə­ri­ni də de­mə­yə tə­lə­sir­di. Ürə­yi­nə dam­mış­dı ki, onun iki sa­at ər­zin­də, elə hə­min əh­va­lat baş ve­rən te­le­ka­na­lın müx­bi­ri­nə ver­di­yi bu mü­sa­hi­bə­nin lent ya­zı­sı­na heç nə ol­ma­ya­caq.
- De­yir­siz, o əh­va­lat­dan son­ra mə­nim içim­də ge­dən ən təəc­cüb­lü pro­ses: mən o mə­nim ki­mi su­rət­lə ge­dən in­san­la bir­gə te­le­ka­na­lın bi­na­sın­dan çı­xan­da çöl­də bir ne­çə tə­ci­li yar­dım da­yan­mış­dı. Ma­raq­lı idi ki, bu tə­ci­li yar­dım­lar han­sı­sa in­san­la­ra kö­mək məq­sə­di­lə ça­ğı­rıl­sa da mə­nim o in­san­la­ra ya­zı­ğım gəl­mir­di, ək­si­nə, mə­nim bu tə­ci­li yar­dım­la­ra ya­zı­ğım gə­lir­di. Bax bu­nu mən on­da hiss et­dim və on­dan son­ra heç ki­mə acı­ya bil­mi­rəm. Elə in­di si­zə də acı­mı­ram ki, nə­nə­min, yüz ili ge­ri­də qoy­muş qo­ca­man evi məhz in­di, bi­zim söh­bə­ti­mi­zi ya­rım­çıq qo­ya­raq üs­tü­mü­zə uç­maq fik­ri­nə dü­şüb - çün­ki siz mə­ni tap­maq­la bö­yük səh­və yol ver­di­niz.
Son an­da ye­nə də ka­me­ra­nı qu­caq­la­mış hal­da öz son afo­riz­mi­ni də de­yə bil­miş­di ta­va­nın ağac­la­rı­nın al­tın­da əzi­lə- əzi­lə, an­caq nə­yə­sə gü­lə- gü­lə:
" Bü­tün xa­ra­ba­lıq­lar­da ya­rım­çıq söh­bət­lər ya­tır."