Ana səhifə Repressiya Qurbanları Qurultayların materialları Nəşrlər Fotoalbom

Nisə BƏYİM
,,ÜRƏK“ SİMFONİYASI
Poema


Hü­seyn­ba­la Mİ­RƏ­LƏ­MOV
QUM­RU YU­MUR­TA­LA­RI
Povest


Yafəs TÜRKSƏS
Fəxrəddin ƏSƏD


Əlizadə NURİ
Ələskər HƏSƏNLİ


Elçin HÜSEYNBƏYLI
QAÇAQ QOCALAR
İki hissəli pyes


Zaur QULİYEV
Mirsəyyaf ZAMANLI
İSA SEVƏR


Kamran NƏZİRLİ
İki hekayə


Feyziyyə
Vüsal NURİ
Xəyalə SEVİL


Sə­ki­nə MAQ­SUD
İ­SA MU­ĞAN­NA: BƏ­Dİİ SÖ­ZÜN BÖ­YÜK YA­RA­DI­CI­SI


GÖR­KƏM­Lİ SA­BİR­ŞÜ­NAS


Za­man ƏS­GƏR­Lİ
KÖ­NÜL­LƏ­RİN FA­TE­Hİ - ƏH­MƏD YƏ­SƏ­Vİ


Di­la­rə MƏM­MƏ­DO­VA
NƏ­CƏF­BƏY VƏ­Zİ­RO­VUN “PA­LID” ƏSƏ­Rİ


NƏSR
 

Hü­seyn­ba­la Mİ­RƏ­LƏ­MOV
QUM­RU YU­MUR­TA­LA­RI
Povest


 

Göy üzün­də nə var­dır­sa - gü­mü­şü rən­gə bo­yan­mış­dı. Zə­rif tül pər­də­ni an­dı­ran bu­lud­la­rın ar­xa­sın­da pa­rıl­da­yan ul­duz­lar göy üzü­nə sə­pə­lən­miş iri­li-xır­da­lı ya­qut daş­la­rı­nı xa­tır­la­dır­dı. Hər­dən hə­zin-hə­zin əsən meh bo­zum­tul bu­lud par­ça­la­rı­nı ip­dən asıl­mış cu­na ki­mi yel­lə­dir­di. Bədr­lən­miş Ayın süd ki­mi ağap­paq işı­ğın­da ya­vaş-ya­vaş göz­dən itən qə­rib dur­na qa­ta­rı­nın get-ge­də ölə­zi­yən nəğ­mə­si­nə gənc qa­dın­la gənc ki­şi­nin gah şaq­raq, gah da qəm­li səs­lə­ri qa­rı­şır­dı:

Bir kə­rə ya­şa­yı­rıq gəl­di-ge­dər dün­ya­da,
Bil­mi­rik heç ne­cə ola­caq o da..
At bey­nin­də­ki­lə­ri, at bir tə­rə­fə,
­Ü­mid­lər də­yə­cək­mi, dəy­mə­yə­cək­mi hə­də­fə,
Bir də­fə ya­şa­yı­rıq bu dün­ya­da, cə­mi bir də­fə...

Mah­nı­da de­yi­lir­di: «Hər şey gö­zəl­dir hə­yat­da, qış­da, ba­har­da, ay­dın gün­düz­lər­də, qa­ran­lıq ge­cə­lər­də, bə­yaz şax­ta­lar­da...». Dün­ya­nın baş­dan-ba­şa gö­zəl ol­ma­sı müm­kün­dür­mü? Bəl­kə bu­nun üçün hər bir in­sa­nın hə­ya­tı tə­miz, şəf­faf, həm də mə­na­lı ol­ma­lı­dır?
Ne­cə yə­ni «hər şey gö­zəl­dir hə­yat­da?..» Bəs, mə­nim hə­ya­tım? Gö­zəl­di­mi? Tə­miz­di­mi, şəf­faf­dı­mı? Eheeyy, si­zin­lə­yəm, bu dün­ya­nın gö­zəl­li­yin­dən ağız do­lu­su dəm vu­ran­lar, mə­nə hiy­lə­siz, tə­miz, sə­mi­mi ca­vab ve­rin! Bəl­kə mə­nim hə­ya­tı­mın heç zər­rə qə­dər də­yə­ri yox­dur? Bəl­kə mə­ni bu hal­da, bu və­ziy­yət­də gör­mə­sə­niz da­ha yax­şı­dır? Ha­zır­da yer­də­mi, göy­də­mi, cən­nət­də­mi, cə­hən­nəm­də­mi ol­du­ğu­mu dərk edə bil­mi­rəm. Bəl­kə mən zül­mət için­də işı­ğa çat­maq ümi­di ilə sü­rət­lə şü­tü­yən qa­ta­rın için­də bi­let­siz, sək­sə­kə­li sər­ni­şi­nəm? Bəl­kə bə­ləd­çi gə­lib ba­şı­mın üs­tü­nü kəs­di­rə­cək: - Bu qa­tar cən­nə­tə ge­dir, - de­yib, iro­nik gü­lüş­lə qo­lum­dan tu­ta­caq, «mə­də­ni» şə­kil­də aya­ğa qal­dı­ra­caq, qa­pı­nın ağ­zı­na­can sa­kit, sim­sar adam ki­mi qo­lu­mu bu­rax­ma­ya­caq, qa­pı açı­la­caq və mə­ni göz­lə­nil­mə­dən tə­pi­yi ilə vu­rub ba­yı­ra ata­caq? Ge­dib cə­hən­nə­mə dü­şə­cə­yəm?.. Hə, yax­şı, hirs­lən­mə­yin, qoy siz de­yən ol­sun, hər şey gö­zəl­dir, lap mə­nim qoy­nu­na düş­dü­yüm cə­hən­nəm də...
O, yu­xu­da gah sa­yıq­la­yır, gah da inil­də­yir­di...
Nə­ha­yət, mah­nı bit­di, san­ki işıq qa­ran­lıq­la əvəz olun­du. Di­var saa­tı­nın çıq­qıl­tı­sı eşi­dil­di. Gö­rə­sən, ayın ne­çə­si­di, həf­tə­nin han­sı gü­nü­dü?.. Ya­man­ca huş­suz ol­muş­du. Bəl­kə ilıq pa­yız ge­cə­si­di, bəl­kə sə­rin yay ax­şam­la­rın­dan bi­ri­di? Ya da, dan ye­ri­nin ağa­ran vax­tı­dı, özü də, ya­sə­mən ətir­li yaz gü­nün­də... Yox­sa, ayaz­lı-şax­ta­lı qı­şın oğ­lan ça­ğı­dı? Am­ma nə fər­qi?! Bu dəm, bu an onun yan-yö­rə­sin­də olan hər şey, hər şey gö­zəl idi!..
... Ay­lı, ul­duz­lu göy üzü­nün qoy­nu­na, elə bil, nər­di­van­la dır­maş­mış­dı. Yo­lu­nu nur­lan­dı­ran ma­vi işıq zo­la­ğı­nı göz­lə­nil­mə­dən qa­tı du­man ud­du, am­ma o qorx­ma­dı, ya­rı­yu­xu­lu get­di­yi yol­da mü­va­zi­nə­ti­ni sax­la­ma­ğa ça­lış­dı. Son­suz­luq­dan en­dik­cə, ürə­yi çır­pı­na-çır­pı­na işıq­la­rı kö­zə­rən dün­ya­nı ilk də­fə yu­xa­rı­dan ləz­zət­lə seyr et­mə­yə baş­la­dı. Ha ça­lış­dı­sa da, yup­yum­şaq, ala­to­ran alə­min ha­ra­sın­da ol­du­ğu­nu ayırd edə bil­mə­di. Bəl­kə yo­lu­nu azıb? Bəl­kə onu əziz­lə­yib ağu­şu­na alan bu əs­ra­rən­giz du­man­lı ge­cə­dən bir kə­sin xə­bə­ri yox­du? Bəl­kə bu ge­cə tək­cə onun ge­cə­si­di - tə­pə­dən dır­na­ğa­can xoş­bəxt edib, son­ra da sar­sıt­mış­dı, bu ha­la sal­mış­dı? Bir­dən-bi­rə lap ba­la­ca ol­muş­du - beş-al­tı ya­şın­da... Bu­dur, ana­sı Göy­çək ar­vad saç­la­rı­nı sı­ğal­la­yır, üz-gö­zün­dən, tel­lə­rin­dən öpür...
Son­ra o bö­yü­yüb, mək­tə­bə get­di, özün­dən yaş­ca bö­yük bir qı­zı sev­di, açıb ağar­da bil­mə­di­yi uğur­suz sev­gi­sin­dən son­ra dərs­lə­rin­dən al­dı­ğı beş­lər dör­də, üçə, son­ra da iki­yə yen­di. Sək­ki­zin­ci si­nif­də si­qa­re­tə, doq­qu­zun­cu si­nif­də iç­ki­yə qur­şan­dı. Son­ra da mə­həl­lə­də­ki tay-tuş­la­rı­nın Top­puş Ən­ti­qə­dən kib­rit qu­tu­sun­da al­dı­ğı ana­şa de­yi­lən ot­dan çək­di...
İn­di də, on­da­kı ki­mi, aya­ğı yer­dən üzül­dü, üfü­rül­müş şar ki­mi, yup­yu­mu­şaq bu­lu­da çat­dı, ora­dan qə­fil ta­nış, gö­zəl bir qa­dı­nın qu­ca­ğı­na düş­dü...
Gənc qa­dın onu bağ­rı­na ba­sıb əziz­lə­di, qı­zıl­gül ətir­li öpüş­lə­rə qərq et­di. Öm­rün­də an­la­ma­dı­ğı şi­rin - dad­lı hiss­lər bığ ye­ri ye­ni­cə tər­lə­miş Yu­si­fi aşıb-da­şan işıq se­li ki­mi çul­ğa­la­dı. Qa­dı­nın is­ti əl­lə­ri onun bə­də­ni­nin elə ye­ri­nə to­xun­du ki, özü­nü ta­nı­dı, ki­şi ol­du­ğu­nu an­la­dı, am­ma ayı­lıb özü­nə gə­lən­də qor­xa-qor­xa, pı­çıl­tıy­la so­ruş­du:
- Mən har­da­yam? Yox­sa, ki­şi­mi ol­dum, yox, yox bu, şə­rəf­siz­lik, na­ki­şi­lik­dir, - de­di.
Qa­dın onun sö­zü­nü kəs­di:
- Şə­rəf­siz ni­yə olur­san? Ki­şi­sən, özü də lap əla­sın­dan! An­caq da­ha bəs­dir, gör­mə­miş­lik elə­mə, əl çək mən­dən...
Bu söz­lər Yu­si­fin qu­la­ğın­da bom­ba ki­mi part­la­dı, dik­si­nib göz­lə­ri­ni aç­dı, ta­va­na bax­dı, Ay şə­kil­li bül­lur çil­çı­ra­ğı gö­rən­də, çaş­qın­lıq için­də:
- Mən har­da­yam, bu­ra ha­ra­dır? - de­yə, hə­yə­can, həm də qor­xu için­də bir də so­ruş­du.
Son­ra ba­şı­nı o yan-bu ya­na çe­vir­di. Pən­cə­rə­nin kar­ni­zin­dən qo­taz­lı, na­rın­cı pər­də asıl­mış­dı. Hər gün sə­hər yu­xu­dan ayı­lan­da göz­lə­ri­ni ovuş­du­ra-ovuş­du­ra ta­ma­şa et­di­yi te­le­vi­zi­ya qül­lə­si­ni bu də­fə, nə­dən­sə, gör­mə­di. Otaq­da­kı di­var ka­ğı­zı­nın rən­gi də, na­xış­la­rı da baş­qa cür idi - Yu­sif bu pa­rıl­tı­lı na­xış­la­rı ge­cə göy üzü­nə sə­pə­lən­miş iri­li-xır­da­lı ul­duz­lar san­mış­dı...
En­li, yum­şaq tax­tın qar­şı­sın­da şir şə­kil­li di­var so­ba­sı tə­ləs­mə­dən, bir vam­da səs­siz-sə­mir­siz ya­nır­dı - otaq is­ti idi. «Mən bu­ra ne­cə düş­mü­şəm, mə­ni bu­ra kim gə­ti­rib?» - de­yə dü­şün­dü. Ba­şın­da şid­dət­li ağ­rı­lar var­dı, ağ­zı acı da­dır­dı, tünd spirt iyin­dən ürə­yi bu­la­nır­dı. Hə­mi­şə ol­du­ğu ki­mi, in­di də di­kə­lib ya­ta­ğın­da otur­du, ya­nın­da çıl­paq bir qa­dı­nın üzü­qoy­lu uzan­dı­ğı­nı gör­çək dik­sin­di: «Dəh­şət! Ge­cə­ki yu­xu­mun ar­dı­nı­mı gö­rü­rəm?..». Qor­xu için­də göz­lə­ri­ni ye­ni­dən bərk-bərk ovuş­dur­du. Boy-bu­xu­nun­dan, ən­da­mın­dan ona ta­nış gə­lən qa­dı­na bax­dı­ğı ana qə­dər, bir al­lah bi­lir, ne­çə də­fə «Bir­cə o ol­ma­sın!» - de­yə dü­şün­dü. Am­ma o idi! «A­man al­lah, mə­ni qa­ra­mı ba­sır, yox­sa yu­xu­mu gö­rü­rəm?! Bu Zül.... Zül­ya­dı?!». Əl­lə­ri­ni qal­dı­rıb, iki-üç də­fə bərk-bərk ba­şı­na çırp­dı: «Kül ol­sun mə­nim tə­pə­mə!..». Zar-zar za­rı­ya­raq inil­də­di, qor­xu­dan­mı, hə­yə­can­dan­mı güc­lə eşi­di­lən inil­ti­si­ni içi­nə sal­dı: «Qar­daş əvə­zi dos­tu­mun üzü­nə ne­cə çı­xa­ca­ğam?.. Ay al­lah, bu ne­cə iş­di?.. Mən öl­mə­li­yəm, öl­mə­li­yəm! An­caq öl­mə­li­yəm...».
Ha­va­sı çat­ma­dı­ğın­dan tez-tez nə­fəs alır­dı. Ba­şı­na sal­dı­ğı qa­paz­la­rın sə­si­nə Zü­ley­xa yu­xu­dan oyan­dı. Di­kə­lən­də qar­şı­da­kı güz­gü­də özü­nü və çaş­qın­lıq için­də­ki Yu­si­fi gör­dü. Bir əli ilə üzü­nə da­ğıl­mış sa­çı­nı ar­xa­ya yığ­dı. O bi­ri əli ilə gül­lü mə­lə­fə­ni çıl­paq ən­da­mı­nın üs­tü­nə çək­di. Üst-üs­tə qo­yul­muş ba­lın­cı sah­man­la­yıb dir­sək­lən­di və müəm­ma­lı tərz­də gü­lüm­sə­di. Göz­lə­rin­də çox­dan həs­rə­tin­də ol­du­ğu ar­zu­su­na çat­mış ada­mın se­vin­ci və xoş­bəxt­li­yi du­yu­lur­du. Bu ge­cə­nin da­dı-ləz­zə­ti nur ki­mi çöh­rə­si­nə ya­yıl­mış­dı. Am­ma uzun pa­yız ge­cə­sin­də ya­şan­mış sev­gi ma­cə­ra­sı san­ki ya­rım­çıq qal­mış­dı...
Zü­ley­xa hə­lə də şux­lu­ğu­nu itir­mə­miş iri gi­lə­li ət­li döş­lə­ri­ni Yu­si­fin kü­rə­yi­nə söy­kə­di. Yu­sif dik­sin­di və on­dan ara­lan­maq is­tə­di. Am­ma Zü­ley­xa ma­cal ver­mə­di: eh­ti­ras­lı qol­la­rı ilə ar­xa­dan onun boy­nu­nu qu­caq­la­dı, yum­şaq çə­nə­si­ni çıl­paq çiy­ni­nə sıx­dı, pı­çıl­tı ilə qu­la­ğı­na nə­sə de­di...
Şid­dət­li do­lu­nun əzib şil-küt et­di­yi, tor­pa­ğa sər­di­yi buğ­da zə­mi­si bu­lud­lar ara­sın­dan ye­ni­cə çı­xan gü­nə­şin şüa­la­rı­nı hey­siz-hey­siz əmib qı­mıl­dan­dı­ğı, son­ra­sa ya­vaş-ya­vaş dir­çəl­mə­yə baş­la­dı­ğı ki­mi, Yu­sif də bu tə­mas­dan xoş­hal­la­nır, tə­səl­li ta­pır, qəl­bin­də hə­ya­tın bit­mə­di­yi ba­rə­də ye­ni ümid işar­tı­la­rı ya­ra­nır­dı.
Zü­ley­xa Yu­si­fin təs­lim ol­du­ğu­nu gö­rüb de­di:
- Qorx­ma! Olan olub, ke­çən ke­çib. Hər ax­şa­mın hök­mən bir sə­hə­ri var. Bu, Al­la­hın işi­dir.
Zü­ley­xa­nın sə­sin­də, aza­cıq da ol­sa, peş­man­çı­lıq du­yul­mur­du. O, da­nış­dıq­ca, se­vin­ci, ge­cə­ki sev­gi ma­cə­ra­sın­dan məm­nun­lu­ğu da­ha ay­dın hiss olu­nur­du:
- Bu sir­ri bir Al­lah bi­lir... Al­lah ya­rat­dı­ğı bən­də­lə­rin­dən ki­mi se­vir­sə, onun sir­ri­ni giz­lə­dir. Qorx­ma, bu sirr ölə­nə ki­mi iki­mi­zin ara­sın­da qa­la­caq!..
Yu­sif ba­şı­nı qal­dır­ma­dan so­ruş­du:
- Mə­ni bu­ra ne­cə gə­tir­mi­sən?
Zü­ley­xa gü­lüm­sün­dü:
- Bu­nun de­di­yi sö­zə bax e... Özün gəl­mi­sən... Bir də gör­düm qa­pı­nı sın­dı­rır­san... Aç­dım... Qorx­dum ki, səs-kü­yə qon­şu­lar gə­lər... O zəh­ri­mar­dan o qə­dər çək­miş­din ki, heç özün­də de­yil­din...
Diz­lə­ri­ni qu­caq­la­yıb ya­taq­da otur­muş Yu­si­fin gic­gah­la­rın­da­kı da­mar­lar gup-gup gup­pul­da­yır­dı. O da­xi­lən nə qə­dər əzab çək­sə də, Zü­ley­xa­nın nə­va­zi­şi qar­şı­sın­da tab gə­ti­rə bil­mir­di. Gənc qa­dın hə­ra­rət­li əl­lə­ri ilə Yu­si­fin tük­lü si­nə­si­ni ox­şa­yır, od­lu do­daq­la­rı ilə boy­nu­nun ar­dı­nı, qu­la­ğı­nı öpə­rək pı­çıl­tıy­la de­yir­di:
- İnan mə­nə, Yus­ka, hər şey yax­şı ola­caq. Bu ge­cə­yə­cən sən mə­nə utan­caq, avam bir oğ­lan tə­si­ri ba­ğış­la­yır­dın.... Am­ma ge­cə mə­nə heç kəs­dən eşit­mə­di­yim o qə­dər xoş söz­lər de­din ki... Val­lah, düz sö­züm­dü: Nə­sib ha­ra, sən ha­ra?..
Zü­ley­xa Nə­si­bin adı­nı çə­kən­də, Yu­si­fin sar­sın­tı ke­çir­di­yi­ni hiss et­di, be­lə qə­ra­ra gəl­di ki, da­ha in­nən be­lə onun ya­nın­da bir də əri­nin adı­nı çək­mə­sin. Odur ki, söh­bə­ti də­yiş­di:
- Sən bu ge­cə qəl­bi­min lap sa­rı si­mi­nə to­xun­dun. Qa­dın nə­di, in­cə mü­si­qi alə­ti... Bil­mi­rəm, bu, han­sı ya­zı­çı­nın kə­la­mı­dı, am­ma də­qiq­di. İn­di­yə­dək kim­sə­nin bar­maq­la­rı­nın dəy­mə­di­yi pər­də­lər­də mə­ha­rət­lə gə­ziş­din. Çox­dan həs­rə­tin­də ol­du­ğum mah­nı­nı səs­lən­dir­din... Bi­li­rəm, peş­man­çı­lıq sə­ni sı­xır, am­ma bu ge­cə­nin ne­cə şi­rin, dad­lı, unu­dul­maz ol­du­ğu­nu tə­səv­vür edə bil­məz­sən. Yus­ka, ni­yə su­sur­san, qur­ban olum, da­nış, bir söz de də...
Yu­si­fin lal-din­məz dü­şün­cə­lə­rə qərq ol­ma­sı san­ki Zü­ley­xa­nı bir­dən ayılt­dı, qor­xu­ya düş­dü: «Bir­dən ha­va­la­nar, də­li olar?..».
- Yus­ka, özü­nə gəl, nə olub sə­nə?! - de­yib onu bərk-bərk sil­kə­lə­di. - Axı, ge­cə sən bam­baş­qa idin. Elə çıl­ğın, elə ca­zi­bə­dar... Bu də­qi­qə sə­nə elə bir söz de­yə­cə­yəm ki, çək­di­yin əzab­dan qur­tu­la­caq­san. O heç sə­nin dos­tun de­yil. İnan mə­nə. Bir şey bil­mə­səm, de­mə­rəm...
Zü­ley­xa­nın son söz­lə­ri Yu­si­fin bey­nin­də il­dı­rım ki­mi çax­dı. Öz-özü­nə dü­şün­dü: «Bu da məkr­li, hiy­lə­gər qa­dın oyu­nu. Bu lə­kə­ni heç nə ilə yu­yub tə­miz­lə­mək ol­maz. Kaş gör­dük­lə­rim yu­xu olay­dı».
O, özün­dən ası­lı ol­ma­ya­raq, ba­şı­nı yır­ğa­la­dı. Bü­tün bu iy­rənc əh­va­lat­la­rın yu­xu de­yil, hə­qi­qət ol­du­ğu­na inan­dı. Onu ba­şı du­man­lı hal­da van­na ota­ğı­na apa­ran, ayılt­maq üçün üz-gö­zü­nə su vu­ran, in­di­sə, çar­pa­yı­da boş söz­lər­lə ovun­dur­ma­ğa ça­lı­şan qa­dın məhz dos­tu­nun ar­va­dı Zu­ley­xa idi...
Ba­şı­nı qal­dı­rıb, məğ­lub ol­muş adam­lar ki­mi, in­cik, utan­caq nə­zər­lə Zü­ley­xa­ya bax­dı. İs­teh­za­lı tə­bəs­sü­mün­dən bic­lik ya­ğan Zü­ley­xa, ani ola­raq, şey­ta­na çev­ril­di.
Ya­rı­yu­xu­lu, ya­rıo­yaq Yu­sif hal­sız, bir az da əsə­bi hal­da so­ruş­du:
- Ne­cə yə­ni o mə­nim dos­tum de­yil?..
- Bu­nu sə­ni is­tə­di­yim­dən de­yi­rəm. O, sə­ni sev­mir. Uşaq­lıq xa­ti­rə­lə­ri­miz­dən xə­bər­dar­dır. İnan, bi­zi bir-bi­ri­mi­zə qıs­qa­nır da. Mən de­yən­də ki, Yu­sif dos­tun­du, qoy gəl­sin ya­nı­mı­za, özü­nə bir iş tap­sın, şüb­hə­lən­di. Am­ma üzə vur­ma­dı. Elə ki, gör­dü tə­kid edi­rəm, ça­rə­siz qa­lıb ra­zı­laş­dı. O sə­nə nif­rət edir. Et­sin də. Mən ki, sə­ni dün­ya­lar qə­dər se­vi­rəm. Özü­nü üz­mə, Nə­sib sə­nin dos­tun de­yil. Əv­vəl-axır söz­lə­ri­min hə­qi­qət ol­du­ğu­na ina­na­caq­san.
Zü­ley­xa­nın son söz­lə­ri Yu­si­fin ya­dı­na sək­ki­zin­ci si­nif­də oxu­yar­kən baş ver­miş bir ha­di­sə­ni sal­dı. Mək­təb­də tə­lim-tər­bi­yə iş­lə­ri ilə bağ­lı ic­las ke­çi­ri­lir­di. Or­ta yaş­lı ta­rix müəl­li­mi ar­xa cər­gə­də, on-on bi­rin­ci sin­fin şu­luq uşaq­la­rı­nın ara­sın­da otur­muş Yu­si­fi ya­nı­na ça­ğır­dı və ic­las­da iş­ti­rak edən­lə­rə de­di:
- Sək­ki­zin­ci sin­fə qə­dər bu uşaq tə­lim-tər­bi­yə­si­nə gö­rə tək­cə sin­fin de­yil, bü­tün mək­tə­bin gö­zü idi.
Müəl­lim bir­dən-bi­rə ikin­ci cər­gə­də əy­ləş­miş Nə­si­bə ba­xıb, sö­zü­nə da­vam et­di:
- Nə ol­du bir­dən-bi­rə bu uşa­ğa?
Son­ra o, mək­təb di­rek­to­ru­nu, müəl­lim yol­daş­la­rı­nı göz­dən ke­çi­rib da­ha da hə­yə­can­la de­di:
- Yax­şı, tu­taq ki, on-on bi­rin­ci sin­fin uşaq­la­rı öz­lə­ri­ni ki­şi ki­mi ta­nı­yır­lar... Düz­dü, on­la­rı da ba­ğış­la­maq ol­maz. Ay əziz­lə­rim, ayı­lın, bu xəs­tə­lik xər­çəng ki­mi me­tas­taz ver­mək­də­dir. Qar­şı­sı­nı alın, bir az­dan yed­din­ci, al­tın­cı sin­fin uşaq­la­rı da yo­lu­xa­caq­lar. Nə­sib, oğ­lum, bi­li­rəm ki, dos­tu­nun ata­sı yox­du, ana­sı da gü­nün ço­xu­nu ev­də ol­mur, bir ti­kə çö­rək qa­zan­maq üçün özü­nü oda-kö­zə vu­rur. Yax­şı, bəs, heç fi­kir­ləş­mir­sən ki, tək ba­şı­na qal­mış dos­tu­nun ta­le­yi ne­cə ola­caq?..
Son­ra üzü­nü ha­mı­ya tu­tub de­di:
- Elə bil­mə­yin ki, şi­şir­di­rəm. Bir vaxt gə­lə­cə­yi­nə ümid bəs­lə­di­yi­miz bu uşa­ğın ci­bin­dən gö­rün nə çı­xa­caq? O, əli­ni Yu­si­fin pen­cə­yi­nin ci­bi­nə sal­maq is­tə­di. Am­ma Yu­sif qey­ri-ix­ti­ya­ri müəl­li­min əli­ni itə­lə­di və ge­ri çə­kil­di. Ar­xa cər­gə­də əy­ləş­miş yu­xa­rı si­nif şa­gird­lə­ri pıq­qıl­daş­dı­lar. La­kin on­lar Nə­si­bin qal­xıb irə­li get­di­yi­ni gö­rən­də pıq­qıl­tı­la­rı­nı kəs­di­lər, ara­lı­ğa sü­kut çök­dü. Mək­təb di­rek­to­ru, müəl­lim­lər mat-məət­təl qal­mış­dı­lar.
Nə­sib Yu­si­fə ya­xın­la­şıb, acıq­lı bir tövr­lə:
- Sa­kit ol! - de­di.
Nə­sib əv­vəl­cə Yu­si­fin pen­cə­yi­nin, son­ra şal­va­rı­nın cib­lə­ri­ni yox­la­dı. Yay­lıq­dan baş­qa bir şey tap­ma­dı.
Si­nif rəh­bə­ri:
- Nə­sib, ba­la, da­ha ke­çib, qol­tuq cib­lə­ri­nə də bir bax, - de­di.
Nə­sib için­də­ki hə­yə­can və qor­xu­nu giz­lə­də­rək, so­yuq­qan­lı­lıq­la dos­tu­nun qol­tuq cib­lə­ri­ni yox­la­dı. Ha­mı­nın gör­mə­si üçün ora­dan çı­xart­dı­ğı dəf­tər-qə­lə­mi yu­xa­rı qal­dır­dı. Son­ra si­nif rəh­bə­ri­nə sa­rı çev­ri­lib ar­xa­yın­lıq­la:
- Özü­nüz də ba­xa bi­lər­si­niz, - de­di.
Si­nif rəh­bə­ri Yu­si­fə ya­xın­laş­dı, əli­ni onun sol dö­şü­nün üs­tün­də­ki ci­bi­nə sox­maq is­tə­di. Am­ma Yu­sif bu­na im­kan ver­mə­di, ye­nə müəl­li­min əli­ni itə­lə­yib, on­dan bir ad­dım ge­ri çə­kil­di. Nə­sib əli­ni dos­tu­nun döş ci­bi­nə sal­dı. Bar­ma­ğı­nın ucu nə­yə­sə to­xun­du, əti ür­pəş­di, fi­kir­ləş­di ki, bəl­kə çı­xar­ma­yım, am­ma tez də fik­ri­ni də­yiş­di: «Bir­dən si­nif rəh­bə­ri inad edib, özü də bax­maq is­tə­yər, uşaq­la­rın ya­nın­da bia­bır ola­ram, «dos­tu da bu­nun ta­yı­dı, tər­bi­yə­siz­di» de­yər­lər. Ona zil­lə­nən ba­xış­la­rın al­tın­da əsəb­lə­ri­ni ci­lov­la­ya bil­mə­yən Nə­sib bar­maq­la­rı to­xu­nan hə­min şe­yi çı­xa­ran­da, bu­nun tü­tü­nü bo­şal­mış bir cüt «Kaz­bek» pa­pi­ro­su ol­du­ğu­nu gör­dü.
Si­nif rəh­bə­ri kə­dər­lə:
- Bir­cə ölə­cə­yim gü­nü bil­mi­rəm, - de­di.
Nə­sib pa­pi­ros­la­rı tut­du­ğu əli ilə dos­tu­nun si­fə­ti­nə yağ­lı bir sil­lə vur­du. Yu­si­fin bur­nun­dan fış­qı­ran qan əv­vəl­cə pen­cə­yi­ni, son­ra da köy­nə­yi­ni bu­la­dı. Yu­sif əli ilə bur­nu­nu tu­tub, az­ca əyil­miş və­ziy­yət­də qa­pı­ya sa­rı ge­dən­də, hə­lə də on­la­ra zil­lə­nən ba­xış­la­rın al­tın­da sı­xı­lan Nə­sib ar­xa­dan onu itə­lə­di. Yu­sif üzü­qo­yu­lu dö­şə­mə­yə yı­xıl­dı. Nə­si­bin ürə­yi sanc­dı, dos­tu­nun qo­lun­dan tu­tub qal­dır­dı, yay­lı­ğı­nı çı­xa­rıb, əl­lə­ri əsə-əsə üzü­nü sil­di...
Yu­sif hə­min okt­yabr gü­nü­nü ol­du­ğu ki­mi xa­tır­la­yır­dı: «Bu şey­ta­nın qı­zı bəl­kə elə düz de­yir... Yax­şı dost o qə­dər ada­mın - müəl­lim­lə­rin, oğ­lan­la­rın, qız­la­rın ya­nın­da dos­tu­na elə sil­lə­mi vu­rar­dı? Sil­lə­ni ni­yə ba­şım­dan, üzüm­dən, çiy­nim­dən, kü­rə­yim­dən yox, bur­nu­mun üs­tün­dən vur­du? Özü də gü­cü gəl­dik­cə, ürək­dən. Sil­lə­ni cə­hən­nəm, mə­ni ar­xa­dan itə­lə­yib ye­rə yıx­ma­ğı­nı öm­rüm bo­yu unut­ma­ram, apa­rıb ev­də it ki­mi döy­səy­di, heç in­ci­məz­dim...».
An­caq otaq­dan çı­xan ki­mi Nə­sib yol­bo­yu dil bo­ğa­za qoy­ma­dı, peş­man­çı­lıq çək­di, yal­var­dı, sə­si tit­rə­yə-tit­rə­yə de­di:
- Ba­ğış­la, qa­dan alım... Al­lah şey­ta­na lə­nət elə­sin... Mən də özü­mü itir­dim... Nə et­di­yi­mi bil­mə­dim. Si­nif rəh­bə­ri əz­ra­yıl ki­mi ba­şı­mın üs­tü­nü kəs­dir­miş­di... Ba­xış­lar yüz yer­dən ox ki­mi, ni­zə ki­mi üz-gö­zü­nə san­cı­lır­dı, ele bil mə­nə de­yir­di­lər, axı, sən si­nif nü­ma­yən­də­si­sən, dos­tu­na tə­rəf­keş­lik et­mə­mə­li­sən, əda­lət­li ol­ma­lı­san.
Nə­sib Yu­si­fin qo­lu­nu bu­rax­ma­dan ona sa­rı əyil­di, ye­nə hə­yə­can için­də de­di:
- Bur­nu­nu sıx... Qan kə­si­lib, da­ha gəl­mir... Kast­yu­mu­na gö­rə na­ra­hat ol­ma, mək­tə­bin ata­sız uşaq­lar üçün nə­zər­də tu­tul­muş fon­dun­dan pul gö­tü­rüb, tə­zə­si­ni, bun­dan da yax­şı­sı­nı ala­rıq, tə­zə köy­nək də ala­rıq, lap elə bu gün, bir yer­də ge­dib ala­rıq...
Ev­lə­ri­nə ça­tan ki­mi Nə­sib dos­tu­nun üz-gö­zü­nü, üst-ba­şı­nı yaş əs­ki ilə tə­miz­lə­yə-tə­miz­lə­yə ye­nə dil bo­ğa­za qoy­ma­dı:
- Qa­da­nı ala­ram sə­nin, axı, mə­nim ar­zu­la­rım var... Sən ba­ca­rıq­lı­san, qa­bi­liy­yət­li­sən. Qoy­ma­ram ax­maq uşaq­la­ra qo­şu­la­san. Mən sə­nin bur­da yox, xa­ric­də oxut­ma­ğı­nı is­tə­yi­rəm, sən kəl­lə­li­sən. Bu baş, bu qa­bi­liy­yət ki, sən­də var, mən de­yə­ni elə­sən, sö­zü­mə qu­laq as­san, in­gi­lis di­li­ni də öy­rən­sən, Oks­ford­da, Kembrcdə oxu­yar­san. Lap pul­lu da ol­sa... Spon­sor da ta­pı­lar... Şir­kət rəh­bər­lə­ri­nə mü­ra­ciət edə­rik... Yu­sif, sən mə­nim dün­ya­da ən çox is­tə­di­yim dos­tum­san. Ürə­yin­də­ki­lə­ri mən­dən giz­lət­mə. Nə is­tə­sən, mə­nə de, kö­mək edə­cə­yəm...
Nə­sib bu söz­lə­ri de­yən­dən son­ra dos­tu­nun üz-gö­zün­dən öpüb, onu bağ­rı­na bas­dı. Yu­sif bun­la­rı xa­tır­la­yan­da, o doğ­ma­lı­ğı, o məh­rəm­li­yi bir də duy­du: «Yox, bu şey­tan qı­zı ara­mı­zı so­yu­dur. Lap dos­tum de­yil­sə də, Nə­si­bin mə­nə olan mü­na­si­bə­ti­nin mü­qa­bi­lin­də ona qar­şı et­di­yim nan­kor­luq, əc­laf­lıq ba­ğış­la­nıl­maz­dır... Şey­tan qı­zı... Elə bi­lir ya­dım­dan çı­xıb...».
Yu­sif Zü­ley­xa­nı ba­la­ca vaxt­la­rın­dan ta­nı­yır­dı. Qon­şu uşaq­la­rı ilə bir yer­də o qə­dər «giz­lən­paç», «ev­cik-ev­cik» oy­na­mış­dı­lar ki... Ələl­xü­sus da Yu­sif, Nə­sib, Zü­ley­xa... On­la­rın üçü də ata­sız idi. Bə­zən qon­şu uşaq­la­rın­dan ay­rı­lıb, bir «ai­lə» olur­du­lar. Nə­sib de­yin­gən ata, Zü­ley­xa meh­ri­ban, qay­ğı­keş ana, Yu­sif isə on­la­rın sa­kit, utan­caq, sö­zə­ba­xan, göy­çək, se­vim­li uşa­ğı... O il­lər­dən Yu­si­fin ay­dın, tə­miz uşaq yad­da­şın­da bir giz­lən­paç oyu­nu qal­mış­dı, qa­ran­lıq ge­cə­də ya­nıb-sö­nən bir şim­şək ki­mi....
Gün əyi­lən­dən baş­la­nan «giz­lən­paç» oyu­nu şər qa­rı­şan­da hə­lə də qu­tar­ma­mış­dı. Al­tın­cı si­nif­də oxu­yan Zü­ley­xa ba­la­ca Yu­si­fin əlin­dən tu­tub, qa­ça-qa­ça «No­vost­roy­ka» de­yi­lən ye­rin hün­dür ha­sa­rı­nın ya­nı­na apar­mış­dı. Də­mir çu­buq­la­rın üs­tü­nə yı­ğıl­mış lay tax­ta­la­rın al­tın­da­kı dar ke­çid­dən əv­vəl­cə Yu­sif, son­ra da, çə­tin­lik­lə də ol­sa, sür­tü­lə-sür­tü­lə, si­vi­şə-si­vi­şə Zü­ley­xa keç­miş­di. Be­lə­cə, bir az ara­lı­da qa­laq-qa­laq yı­ğıl­mış tax­ta-tux­ta­ya söy­kə­dil­miş, ada­ma boy ver­mə­yən fa­ner­lə­rin ar­xa­sın­da giz­lən­miş­di­lər. Ku­bik da­şı­nın üs­tün­də otur­muş Zü­ley­xa Yu­si­fi ya­nı­na çək­miş, əv­vəl­cə tə­lə­sə-tə­lə­sə qı­za­rıb pört­müş ya­naq­la­rın­dan, yup­yum­ru çə­nə­sin­dən öp­müş, son­ra do­daq­la­rı­nı do­daq­la­rı­na söy­kə­miş, axır­da iki əli ilə ba­şı­nı si­nə­si­nə bərk-bərk sı­xa­raq, «yüz il ax­tar­sa­lar da bi­zi tap­maz­lar» de­miş­di. Yu­si­fin qu­la­ğı­na as­ta­dan, lap as­ta­dan pı­çıl­da­mış­dı ki, sən mə­nim ərim­sən... hə­qi­qi ərim­sən... Bil­din?..
Yu­sif eti­raz et­miş­di:
- Yox, sə­nin ərin Nə­sib­di... Mən isə oğ­lu­nam...
Zü­ley­xa gül­müş­dü:
- «Ev­çik-ev­çik» oy­na­yan­da, hə. Am­ma in­di sən mə­nim hə­qi­qi ərim­sən. Ol­du­mu?
Yu­sif ba­şı­nı tər­pə­də­rək ra­zı­lı­ğı­nı bil­dir­miş­di. Bu vaxt Zü­ley­xa Yu­si­fin ya­naq­la­rın­dan, boy­nun­dan, do­daq­la­rın­dan da­ha da qız­ğın­lıq­la öp­müş, qə­fil­dən onu di­kəl­də­rək aya­ğa qal­dır­mış, ba­la­ca əli­ni ov­cu­na ala­raq, na­zik yay do­nu­nun al­tı­na - çıl­paq si­nə­si­nin sol tə­rə­fi­nə qoy­muş, «gör ürə­yim ne­cə dö­yü­nür» - de­miş­di.
Son­ra döş­lə­ri­ni gös­tə­rib pı­çıl­da­mış­dı:
- Gö­rür­sən, döş­lə­rim çı­xıb... Anam de­yir ki, bun­lar qum­ru yu­mur­ta­la­rı­dır... Sıx də... Qorx­ma, sın­maz!..
Yu­sif özü­nü itir­miş­di. Zü­ley­xa hirs­lən­miş­di.
- Qor­xaq... Fər­siz... Mat-mat üzü­mə ba­xır... Mən sə­ni be­lə bil­məz­dim... Sa­bah da gə­lək... Yax­şı?!.
Yu­sif din­mə­miş­di...
Ne­çə il qa­baq Göy­çək ar­vad Yu­si­fi qış­da van­na­da, yay­da isə «ge­cə­qon­du» ev­lə­ri­nin ba­la­ca hə­yə­tin­də, in­cir ağa­cı­nın al­tın­da çox vaxt Zü­ley­xa­nın kö­mə­yi ilə çi­miz­di­rir­di. Bə­zən Zü­ley­xa ved­rə­dən is­ti su­yu par­ça dol­du­rub, Yu­si­fin ba­şı­na tö­kür, Göy­çək ar­vad çi­miz­di­rir, bə­zən də ək­si­nə, Göy­çək ar­vad su tö­kür, Zü­ley­xa Yu­si­fin bə­də­ni­ni sür­tür, sa­bun­la­yır, ara­da da onu gah qı­dıq­la­yır, gah da çim­dik­lə­yir­di. Bu vaxt Yu­sif atı­lıb-dü­şür, gah qəh­qə­hə çə­kib uğu­nur, gah da əsə­bi­lə­şir, ağ­lım­sa­na-ağ­lım­sa­na «A­na, özün­,ö­zün» - de­yir­di...


* * *

... Yu­sif ilk də­fə mək­tə­bə ge­də­cək­di. Bo­yu bir­dən-bi­rə sü­rət­lə uzan­sa da, onu hə­lə də in­cir ağa­cı­nın al­tın­da Göy­çək ar­vad­la Zü­ley­xa çi­miz­di­rir­di.
Zü­ley­xa par­çı Göy­çək ar­va­da uza­dıb, lap yaş­lı­lar ki­mi qart-qart de­di:
- Ca­nı­ma sin­mə­di, al sən tök, mən sür­tüm.
O, Yu­si­fin əv­vəl­cə qol­la­rı­nı, son­ra da çi­yin­lə­ri­ni, kü­rə­yi­ni ürək­dən, ca­ni-dil­dən ki­sə­lə­mə­yə baş­la­dı:
- Göy­cək xa­la, sən Al­lah, gö­rür­sən ne­cə kir çı­xır? - de­di.
- Gö­rü­rəm... Gö­rü­rəm... Bü­tün gü­nü to­yuq ki­mi tor­paq­da eşə­lə­nir də...
Göy­çək ar­vad mət­bə­xə - qa­zın üs­tün­də­ki ikin­ci ved­rə­ni gə­tir­mə­yə ge­dən­də, Zü­ley­xa Yu­si­fin be­li­nin aşa­ğı­la­rı­nı ov­xa­la­yıb, əli­ni tur­si­ki­nin al­tı­na sal­dı, yan­la­rı­nı ovuş­dur­du. Yu­sif tez iki əli ilə tur­si­kin­dən ya­pı­şa­raq yu­xa­rı dart­dı. Zü­ley­xa onun əl­lə­ri­nin üs­tü­nü şa­pa­laq­la­ya­raq bir az əsə­bi, bir az da ərk­lə:
- Dü­nə­nə­cən sə­ni lüm­bə­lən­lüt çi­miz­di­rən mən de­yil­dim?!! Da­yan gö­rüm, ki­şi olub! - de­yib qə­fil­dən onun tur­si­ki­ni gü­cü gəl­dik­cə aşa­ğı dart­dı, diz­lə­ri­nə­cən en­dir­di. - Ki­rin-pa­sa­ğın için­də­mi ge­də­cək­sən mək­tə­bə?!
Son­ra ne­cə ol­du­sa, Zü­ley­xa­nın əli onun ki­şi­li­yi­nə dəy­di. Bü­tün bun­la­rın ha­mı­sı bir­cə anın için­də baş ver­di. Göy­çək ar­vad su do­lu ved­rə ilə qa­yı­dan­da, Zü­ley­xa ar­tıq Yu­si­fin bal­dır­la­rı­nı sür­tür, yum­şaq, ipək səs­lə de­yir­di:
- Sən­dən mə­nə yar ol­maz, sən mə­nim ba­lam­san!
Göy­çək ar­vad bu­nu eşi­dən­də de­di:
- Ay qız, uşa­ğın üzü­nün su­yu­nu tök­mə, di­li­ni fa­ra­ğat qoy...
Ö­zün­dən bö­yük, ye­ni­yet­mə, də­cəl tay-tuş­la­rı si­nif­lə­rin­də­ki qız­lar­la, qon­şu qız-gə­lin­lər­lə, qa­dın­lar­la bağ­lı gö­rüb eşit­dik­lə­ri, bə­zən­sə öz­lə­ri­nin uy­dur­duq­la­rı əh­va­lat­la­rı da­nı­şan­da, Yu­sif də Zü­ley­xa ilə bağ­lı həm giz­lən­paç oy­na­yan­da, həm də çi­mər­kən ba­şı­na gə­lən­lə­ri da­nış­maq is­tə­yir­di, am­ma abır­lı, hə­ya­lı ol­ma­sı ona ma­ne olur­du. Son­ra­lar dos­tu Nə­si­bin Zü­ley­xa ilə gö­rüş­dü­yü­nü, gəz­di­yi­ni bi­lən­də, hə­min əh­va­lat­la­rı ki­mə­sə, lap ya­xın sir­da­şı­na da da­nış­ma­dı­ğı­na gö­rə se­vin­di, o xa­ti­rə­lə­ri bir­yol­luq yad­da­şı­nın də­rin ye­rin­də bas­dı­rıb, unut­ma­ğa ça­lış­dı...
- Hə, bax, be­lə. Da­nış, qur­ban olum sə­nə, da­nış. On­da bo­şa­lıb yün­gül­lə­şə­cək­sən. Ya­man qor­xut­dun mə­ni, iraq ol­sun, de­dim yə­qin di­lin tu­tu­lub, - Zü­ley­xa­nın şi­rin, qı­lıq­lı, qay­ğı­keş­lik­dən xə­bər ve­rən mə­la­hət­li sə­si onu xə­yal­dan ayır­dı...
- Mən bəd­bəxt nə da­nı­şım? Ge­cə qo­lum­dan tu­tub, ha­ma­ma apa­rıb, üz-gö­zü­mə su vur­maq is­tə­yir­din. Bun­dan baş­qa heç nə ya­dı­ma gəl­mir. Sən bu işi çox­dan ar­zu­la­yır­dın, lap çox­dan, axır ki, mə­ni tə­lə­yə sal­dın...
Yu­si­fin elə be­lə də de­yə­cə­yi­ni əv­vəl­cə­dən yax­şı bi­lən Zü­ley­xa onun sö­zü­nü kə­sə­rək:
- Düz sö­zə nə de­yə­sən, çox­dan­kı, lap çox­dan­kı ar­zu­ma çat­dım, - de­di. Çox iç­miş­din. Həm də özün­lə «ot-ələf» də gə­tir­miş­din. Özün çə­kən­dən son­ra mə­nə də ver­din. O ol­ma­say­dı, bəl­kə hə­lə gün­lər­lə, ay­lar­la içim­də qov­ru­la­caq­dım. O iki­mi­zə də cə­sa­rət ver­di. Gör bə­də­ni­mi nə ha­la sal­mı­san? - Mə­lə­fə­ni üs­tün­dən at­dı. Si­nə­sin­də­ki, çi­yin­lə­rin­də­ki, qa­ral­tı­la­rı bir-bir gös­tə­rə­rək, hiy­lə­gər­cə­si­nə ağ­lam­sın­dı. Yu­si­fin göz­lə­ri bö­yü­dü, si­fə­ti­ni əzab­lı bir va­hi­mə bü­rü­dü. Bir an Zü­ley­xa­nın ona ya­zı­ğı gəl­di, ürə­yin­dən kö­mək et­mək, onu gər­gin və­ziy­yət­dən qur­tar­maq keç­di. An­caq Yu­si­fin «A­xır ki, mə­ni tə­lə­yə sal­dın» ifa­də­si qu­la­ğın­da ye­ni­dən səs­lə­nən­də, qə­fil­dən aşıb-da­şan hir­si­ni ci­lov­la­ya­raq, qı­lıq­lı, həm də is­teh­za­lı səs­lə de­di:
- De­yir­sən heç nə ya­dın­da de­yil?
Tə­ləs­mə­dən qal­xıb qı­sa­qol qa­ra köy­nə­yi­ni ge­yin­di. Ge­dib çar­pa­yı ilə üz­bəüz­də­ki di­var so­ba­sı­nın üs­tün­dən ka­me­ra­nı gö­tü­rüb qa­pa­ğı­nı aç­dı, ba­la­ca dis­ki çı­xart­dı:
- Yus­ka, qa­dan alım, gəl gü­nah­kar ax­tar­ma­yaq, bir­gə fi­kir­lə­şib xi­las yo­lu ta­paq. De­yir­sən öz eh­ti­ra­sım üçün bun­la­rı mən dü­züb-qoş­mu­şam? Adam sev­di­yi şəxs­lə sə­mi­mi ol­ma­lı­dı. Sə­ni çox is­tə­di­yi­mi ərim də bi­lir. Bə­zən sə­nin ma­ni­ken­lə­rə bən­zə­di­yi­ni söy­lə­yən­də, o, əsə­bi­lə­şib de­yir: «Eh­ti­yat­lı ol, bir­dən dos­tu­ma vu­ru­lar­san». Mən də za­ra­fa­ta sa­lıb so­ru­şu­ram: «Vu­rul­sam, ney­lə­yər­sən?» O da, «O­nu vu­ru­lan­dan son­ra fi­kir­lə­şə­rik» de­yir. Çox vaxt onun­la ya­tan­da xə­ya­lım­da sə­ni can­lan­dır­mı­şam. Hə, onu de­yir­dim, bu ge­cə­ki unu­dul­maz ma­cə­ra­mız­da az­mı, çox­mu, sə­nin də pa­yın var. Bü­tün gü­na­hı mə­nim üs­tü­mə at­ma­ğın sə­nin çıl­ğın­lı­ğı­na, ipə-sa­pa yat­ma­yan tə­biə­ti­nə - ye­ri gəl­miş­kən de­yim ki, sə­ni bu çıl­ğın­lı­ğı­na gö­rə is­tə­yi­rəm - centlmen­li­yi­nə ya­raş­mır. Sən özü­nü kef­li ol­ma­ğın­la tə­mi­zə çı­xar­maq is­tə­yir­sən. Kef­li adam un çu­va­lı ki­mi yı­xı­lıb ya­tar. Jur­nal­lar­da, disk­lər­də gör­dü­yün por­noq­ra­fik oyun­la­rı mə­nim ba­şı­ma açır­dın. Uzun il­lə­rin dus­ta­ğı qa­çıb me­şə­də qar­şı­sı­na çıx­mış ilk qa­dın­la elə­di­yi vəh­şi rəf­ta­rı sən mə­nim­lə edir­din. Sə­ni həd­siz də­rə­cə­də sev­di­yi­mə gö­rə bu cür aman­sız hə­rə­kət­lə­ri­nə dö­zür­düm, bü­tün bə­də­ni­mə, elə bil, ban­ka sa­lıb­lar, lə­kə-lə­kə­dir... Heç on­da dost-zad ya­dı­na düş­mür­dü. Bu­yu­rub ba­xa bi­lər­sən...
Yu­si­fin sus­du­ğu­nu, nis­bə­tən tox­da­dı­ğı­nı gö­rən­də, Zü­ley­xa ürək­lən­di, da­ha hə­vəs­lə və inam­la da­nış­ma­ğa baş­la­dı:
- Özün də bi­lir­sən ki, Nə­sib al­tı-yed­di ay­lı­ğa mü­qa­vi­lə ilə Ərə­bis­tan­da iş­lə­mə­yə yol­la­na­caq. Na­mus-qey­rət ba­rə­sin­də dü­şü­nən adam da heç ca­van ar­va­dı­nı bu müd­də­tə tək qo­yub ge­dər?.. Sö­zün qı­sa­sı, elə­di­yi­miz gü­na­hı ya­rı böl­mə­li­yik. Bir nə­fər üçün çox ağır olar. - O, əlin­də­ki dis­ki Yu­si­fə uzat­dı. - Unut­ma ki, Nə­sib bil­sə, iki­mi­zi də öl­dü­rər. An­caq sö­zü­mə qu­laq as­san, hər şe­yi yo­lu­na qo­ya­ram.
Yu­sif nə edə­cə­yi­ni bil­mir­di. Sar­sıl­mış hal­da dis­ki alıb, key ki­mi o üz-bu üzü­nə bax­dı, ürə­yin­dən onu qı­rıb par­ça-par­ça et­mək keç­di...
Zü­ley­xa qa­dın his­si­ya­tı ilə onun niy­yə­ti­ni duy­du­ğun­dan, sa­kit və so­yuq­qan­lı hal­da de­di:
- Sın­dır­san da, sın­dır­ma­san da, bu sə­nin­ki­di, mə­nim­ki özüm­də­di. Onu öm­rüm bo­yu bu unu­dul­maz ge­cə­miz­dən ya­di­gar sax­la­ya­ca­ğam. Axar su­dan bir­cə də­fə keç­mək müm­kün­dür. Ötən ge­cə­miz bir də heç vaxt tək­rar olun­ma­ya­caq. Yax­şı, ge­dim yu­yu­num, son­ra bir qə­ra­ra gə­lə­rik. Özü­nü ələ al, hər şey yax­şı ola­caq. Ge­cə din­lə­di­yi­miz mah­nı ya­dın­da­dı­mı?..
Zü­ley­xa hə­min mah­nı­nı oxu­ya-oxu­ya pal­tar do­la­bın­dan məh­rə­ba gö­tür­dü və van­na ota­ğı­na keç­di:
Hər şey gö­zəl­dir hə­yat­da,
­Ə­gər sən bu gö­zəl­li­yi du­ya bil­sən.
Hər şey gö­zəl­dir hə­yat­da,
­Ə­gər özün bir zər­rə gö­zəl­lik ya­ra­da bil­sən!
Bir də­fə gə­li­rik biz bu hə­ya­ta...
Bu hə­ya­ta, bu dün­ya­ya....
«Bəl­kə ya­lan de­yir? Uşaq vax­tı da mə­nim­lə bu cür mə­zə­lən­mir­di­mi? Bu­nu kim len­tə al­dı?».
Yu­sif əl­lə­ri əsə-əsə dis­ki ka­me­ra­ya qoy­du və bar­ma­ğı­nı düy­mə­yə bas­dı...
...Ya­taq ota­ğı...Taxt... Tax­tın sa­ğın­da və so­lun­da üzə­ri çəh­ra­yı aba­jur­lu ba­la­ca ge­cə lam­pa­la­rı... Tax­tın önün­də yan-ya­na qo­yul­muş iki kres­lo... Di­var so­ba­sı, so­ba­nın ya­nın­da köy­nək­siz, şal­var­sız ÖZÜ... Zü­ley­xa kə­sik-kə­sik inil­də­yə­rək onu özün­dən ara­la­ma­ğa ça­lı­şır:
- Yox, Yus­ka, yox, yal­va­rı­ram, la­zım de­yil, ayıb­dı, bu iy­rənc şey­di. Bir­dən ələ ke­çə­rik, iki­miz də məhv ola­rıq! Da­yan, ay vəh­şi, ay gör­mə­miş! Bə­yəm bu vax­ta­can çıl­paq qa­dın gör­mə­mi­sən, çıx get, sən sər­xoş­san, sən man­yak­san...
Ba­la­ca ek­ran­da itə­ləş­mə, qa­rı­şıq­lıq... Son­ra o, so­ba­nın qa­ba­ğın­da Zü­ley­xa­nın alt pal­ta­rı­nı so­yun­dur­maq is­tə­yir. Zü­ley­xa onu ge­ri itə­lə­yir. Yu­sif hirs­lə­nir:
- Zül­ya, sən mə­ni çox hirs­lən­dir­mi­sən, al­çalt­mı­san, yan­dır­mı­san, təh­qir et­mi­sən! Ne­çə də­fə de­mi­şəm, mə­nə «qız­ba­cı» de­mə! Mən uşaq-zad de­yi­ləm...
Zü­ley­xa gü­lə-gülə:
- Hə, uşaq de­yil­sən, da­ha de­mə­rəm, ki­şi­sən, özü də əla ki­şi­sən! An­caq əl çək mən­dən...
Ek­ran­da ye­nə qar­ma­qa­rı­şıq kadr­lar gö­rü­nür, son­ra bir-bi­ri­nə sa­rıl­mış lüt bə­dən­lər... Yu­si­fin göz­lə­ri bö­yü­yür, üzü xə­ca­lət­dən alı­şıb ya­nır, o dö­zə bil­mir, ka­me­ra­nı sön­dü­rüb əl­lə­ri əsə-əsə dis­ki çı­xa­rır: «A­xı, bu ne­cə ol­du?».
Yu­sif nə qə­dər cəhd et­sə də, ge­cə Zü­ley­xa­nın onun üz-gö­zü­nə su vu­rub, ayılt­maq üçün van­na ota­ğı­na dar­tıb apar­dı­ğı an­dan son­ra heç nə­yi xa­tır­la­ya bil­mir­di: «Gö­rə­sən, dis­kin o bi­ri ta­yı­nı ha­ra qo­yub?».
San­ki bir­dən-bi­rə özü­nə gəl­di. Tə­lə­sik ka­mo­dun si­yir­mə­si­nə, tax­tın baş tə­rə­fin­dən­ki tum­buç­ka­la­ra, ba­lın­cın al­tı­na bax­dı.
Zü­ley­xa van­na ota­ğın­dan çı­xıb ha­mam dəs­ma­lı ilə qu­ru­la­na-qu­ru­la­na:
- Yus­ka, gəl sən də yu­yun, yax­şı su gə­lir. Mən də ge­dim mət­bə­xə; ürə­yin nə is­tə­yir, ca­nım-gö­züm...
«Sö­zə bax, ürə­yin nə is­tə­yir! Ki­şi­li­yim çat­say­dı, na­mu­sum, qey­rə­tim ol­say­dı, ÖLÜM is­tə­yər­dim!..».

* * *

... Ya­zın xoş gün­lə­rin­dən bi­ri idi. Tə­biət şə­hər­də «Ge­cə­qon­du» ad­la­nan mə­həl­lə­nin his­li-pas­lı ev­lə­ri­nə də ətir çi­lə­miş­di. Yu­sif­lə ana­sı - Göy­çək ar­vad ba­la­ca bir hə­yət­də ya­şa­yır­dı­lar. Yu­sif də, ana­sı ki­mi, Zü­ley­xa­nı «şi­rin­gə­lin» de­yə ça­ğı­rır­dı. Dos­tu Nə­sib Neft daş­la­rın­da tə­zə işə dü­zəl­miş­di, gün­də on iki-on üç sa­at ça­lı­şır­dı, ay­da cə­mi-cüm­lə­ta­nı bir ne­çə gün evə gə­lir­di. İş ye­rin­dən mən­zil ala­caq­dı de­yə, hər əza­ba - ay­rı­lı­ğa dö­zür­dü.
Nə­sib ge­dən­dən son­ra Yu­sif lap tək qal­mış­dı. Ana­sı da Zü­ley­xa­nın ana­sı - qa­pı­bir qon­şu­la­rı Top­puş Ən­ti­qə­yə qo­şu­lub, xır­da-pa­ra ti­ca­rət­lə məş­ğul olur, bə­zən də xa­ri­ci öl­kə­lə­rə bir həf­tə­lik sə­fə­rə ge­dir­di.
Be­lə gün­lər­də Nə­si­bin yox­lu­ğun­dan is­ti­fa­də edib, köh­nə ev­lə­ri­nə gə­lən Zü­ley­xa Yu­si­fi yol­dan çı­xar­maq üçün min bir cil­də gi­rir­di. Zü­ley­xa bi­lir­di ki, Yu­si­fin dərs ha­zır­la­ma­ğa hə­və­si yox­du. Gü­nü­nü ava­ra tay-tuş­la­rı ilə ve­yil­lən­mək­lə, evə qa­yı­dan­da isə, «Co­cuq­lar duy­ma­sın» ad­lı türk te­le­se­ra­lı­na bax­maq­la ke­çi­rir. Bir də­fə Yu­sif ev­də olan­da Zü­ley­xa hə­yət­də­ki ha­ma­ma gir­di, yu­yun­du və ara­dan heç üç də­qi­qə keç­mə­miş­di ki, onu səs­lə­di:
- Yu­sif, məh­rə­ba ya­dım­dan çı­xıb, no­lar onu bi­zim ev­dən gə­tir də!..
Yu­sif pal­tar do­la­bı­nın aşa­ğı gö­zün­dən məh­rə­ba­nı gö­tü­rüb ha­ma­ma ya­xın­la­şan­da, qa­pı qə­fil­dən açıl­dı. O, Zü­ley­xa­nın buğ­la­nan bəm­bə­yaz bə­də­ni­ni gö­rən­də çaş­dı, məh­rə­ba əlin­dən ye­rə düş­dü, hə­yə­can­dan ürə­yi tıp-tıp dö­yün­dü, di­li qu­ru­du. Gu­ya, Zü­ley­xa da özü­nü itir­di. Bir əli ilə ayıb ye­ri­ni, o bi­ri əli ilə də gah sağ, gah da sol dö­şü­nü giz­lət­mə­yə ça­lış­dı:
- Sən Al­lah ba­ğış­la, is­ti­dən, bəl­kə də, dəm qa­zın­dan, az qa­la, bo­ğul­muş­dum, - de­yib, də­rin­dən nə­fəs al­dı.
Yu­sif ba­şı­nı qal­dır­ma­dan əyi­lib məh­rə­ba­nı yer­dən gö­tür­dü və ona sa­rı uzat­dı.
Zü­ley­xa məh­rə­ba­nı dər­hal al­ma­dı. Yu­si­fin qu­laq­la­rı­nın di­bi­nə­cən xo­ruz pi­pi­yi ki­mi qı­zar­dı­ğı­nı gö­rüb:
- Yu­sif­can, mən bo­ğu­lu­ram. A... A... Sə­nə nə ol­du?.. Ağ­zı­nı yum­sa­na... Mən də elə bi­li­rəm da­ha bö­yü­mü­sən. - Məh­rə­ba­nı onun əlin­dən alıb, mi­ni yub­ka ki­mi be­li­nə do­la­dı. - Ədə, pən­cə­rə­ni aç, bo­ğul­dum, lüt qa­dın-zad gör­mə­mi­sən? Utan­caq idin, elə utan­caq da qal­mı­san. Eşit­mə­mi­sən ki, uta­na­nın oğ­lu ol­maz? Nə­fə­sim çat­mır, qaç pən­cə­rə­ni aç, ha­lım yax­şı de­yil.
Bu əh­va­lat­dan bir gün son­ra ge­cə­dən xey­li öt­sə də, Zü­ley­xa­nın gö­zü­nə yu­xu get­mə­di. Hə­yə­tə çıx­dı. Yu­sif­gi­lin evi on­la­rın evi­nə bi­ti­şik idi. Bir­dən Yu­si­fin hə­mi­şə tək yat­dı­ğı otaq­dan qar­ma­qa­rı­şıq səs­lər gəl­di. Zü­ley­xa içə­ri­yə nə vaxt gir­di­yi­ni bil­mə­di. Yu­sif yu­xu­da qan-tər için­də əl-qol atır­dı. Üzün­də, al­nın­da, si­nə­sin­də tər dam­cı­la­rı gi­lə­lən­miş­di. Zü­ley­xa dəs­mal gö­tü­rüb, onun tə­ri­ni us­tuf­ca sil­di. Ya­na­ğı­na to­xu­nan­da, Yu­sif dik­si­nib göz­lə­ri­ni aç­dı. Ba­şı­nın üs­tün­də bə­yaz ge­cə köy­nə­yin­də da­yan­mış Zü­ley­xa­nı gö­rən­də, ayıl­dı­ğı­nı­mı, yox­sa hə­lə də yu­xu­mu gör­dü­yü­nü kəs­di­rə bil­mə­di. Zü­ley­xa gü­lə-gü­lə, həm də bic-bic de­di:
- Yu­xu­da ki­min­lə əl­lə­şib-vu­ru­şur­dun? Ara­da gü­lür­dün də. De­yə­sən...
Zü­ley­xa nə qə­dər sor­ğu-sua­la tut­sa da, Yu­sif gö­zü­nü on­dan ya­yın­dı­rıb, ta­va­na ba­xır və su­sur­du.
Zü­ley­xa yor­ğa­nı dar­tış­dı­ra-dar­tış­dı­ra de­di:
- Ay qı­rış­mal, yox­sa yu­xu­da mə­ni gö­rür­dün? Əgər be­lə­dir­sə, çin ol­sun...
Hə­yət­də, iki­si tək olan­da, Zü­ley­xa tez-tez ya sa­bu­nu, saç şam­pu­nu­nu, ya da da­ra­ğı gə­tir­mə­si üçün Yu­si­fi gah ha­ma­ma, gah da ya­taq ota­ğı­na ça­ğı­rır­dı.
Bir də­fə so­yuq­la­dı­ğı­nı bə­ha­nə edə­rək, kü­rə­yi­ni Yu­si­fə ov­du­rub, son­ra da yod çək­dir­di. Yu­si­fin utan­dı­ğı­nı gö­rən­də, onu qı­cıq­lan­dır­maq, niy­yə­ti ilə de­di:
- Ey, qız­ba­cı, nə olub? Yox­sa özü­nü ki­şi sa­yır­san? Mə­nim üçün lap bap­ba­la­ca co­cuq­san. Be­lə ol­ma­say­dı, gün­lər­lə «Co­cuq­lar duy­ma­sın» te­le­se­ria­lı­nın qar­şı­sın­da do­nub qal­maz­dın.
Yu­sif:
- Bəs­di də, şi­rin­gə­lin, qa­nı­mı qa­ralt­ma, - de­yib on­dan uzaq­la­şır­dı.
- Şi­rin ol­du­ğu­mu har­dan bil­din, ay bə­bə? Özün co­cuq­san, an­caq da­nı­şı­ğın bö­yük­dü.
Zü­ley­xa ona sa­taş­maq­dan həzz alır­dı:
- Yus­ka, kü­sən­də sən özü­nü lap za­lım qız­ba­cı ki­mi apa­rır­san... İn­ci­mə. No­lar, mən tək da­rıx­dı­ğım­dan sə­nin­lə mə­zə­lə­ni­rəm. Sən də, ma­şal­lah, an­caq cır­na­yan­da adam­la kəl­mə kə­sir­sən... Üzün pör­tüb qı­za­ran­da, adam sən­dən əl çək­mək is­tə­mir. Ana­sı Göy­çək ola­nın, ba­la­sı da göy­çək olar. Göy­çək Yu­sif, ölü­rəm sə­ni cır­nat­maq­çün.
Yu­si­fin ilk də­fə - so­yuq de­kabr gün­lə­rin­dən bi­rin­də mə­həl­lə uşaq­la­rı­na qo­şu­lub si­qa­ret çək­mə­si­nə sə­bəb də elə Zü­ley­xa­nın ti­kan­lı söz­lə­ri, onun­la dö­nə-dö­nə mə­zə­lən­mə­si ol­du. Am­ma mə­həl­lə­nin oğ­lan­la­rı tək­cə si­qa­ret çək­mir­di­lər. Bir də­fə on­lar Yu­si­fə «Kaz­bek­»in içi­nə dol­du­rul­muş elə bir şey ver­di­lər ki, bir­cə qul­lab vu­ran­dan son­ra dün­ya ba­şı­na fır­lan­dı, göz­lə­ri du­man­lan­dı. Bir-bi­ri­nə do­la­şan ayaq­la­rı ilə ev­lə­ri­nə güc­lə gə­lib çıx­dı. O, hə­yə­tə gi­rən­də Zü­ley­xa­ya rast gəl­di və ney­çün­sə so­ruş­du:
- Bu gün ne­çən­ci gün­dür?
Zü­ley­xa­nın ya­sə­mən ət­ri sa­çan nə­fə­si üzü­nə meh ki­mi to­xun­du, in­cə, zə­rif əl­lə­ri sa­çı­na sı­ğal çək­di:
- Ne­çən­ci gün­dür yox, ne­çən­ci əsr­dir so­ruş­sa­na... - pı­çıl­da­ya­raq tə­zə təq­vim­dən qo­par­dı­ğı yar­paq boy­da və­rə­qi onun ov­cu­na qoy­du.
- Oyan, Yus­ka, ar­tıq XXI əsr­dir!

* * *

... Ay­lar, il­lər ötüb keç­di. Nə­si­bə iş ye­rin­dən ikio­taq­lı tə­zə mən­zil ver­di­lər. Tə­mir­dən son­ra gənc ai­lə bir müd­dət tək ya­şa­dı. Am­ma çox keç­mə­di ki, Nə­si­bin qəl­bin­də qıs­qanc­lıq kü­lək­lə­ri əs­mə­yə baş­la­dı. Zü­ley­xa, doğ­ru­dan da, gö­zəl idi və ət­raf­da­kı şor­göz ki­şi­lə­rin diq­qə­ti­ni cəlb edir­di.
Nə­sib gün­düz­lər də­niz­də iş­lə­yir­di, ge­cə­lər isə tək qa­lan ar­va­dı­nı dü­şü­nən­də yu­xu­su ər­şə çə­ki­lir­di. Nə­ha­yət, o be­lə qə­ra­ra gəl­di ki, tə­zə­dən köh­nə hə­yə­tə - Zü­ley­xa­nın ana­sı­gi­lə köç­sün­lər, tə­zə ev­lə­ri­ni isə ki­ra­yə ver­sin­lər. Nə­sib ey­ni za­man­da fi­kir­lə­şir­di ki, Zü­ley­xa öz ev­lə­rin­də qal­sa, dos­tu­nun - Yu­si­fin də gö­zü üs­tün­də olar... O həm də gö­rür­dü ki, Yu­sif ya­vaş-ya­vaş po­zu­lur. Fi­kir­lə­şir­di ki, bəl­kə Zü­ley­xa­nın da ona bir müs­bət tə­si­ri ol­du. Bu ba­rə­də bir də­fə Göy­çək ar­va­da da de­miş­di:
- Be­lə get­sə, bir gün gö­zü­nü açıb gö­rə­cək­sən ki, sə­nin bu mə­lək ki­mi oğ­lun mə­həl­lə­nin ava­ra, gic­bə­sər uşaq­la­rı­na qo­şu­lub, ya nar­ko­man olub, ya da oğ­ru!.. Val­lah, düz de­yi­rəm!..
Göy­çək ar­vad da gi­ley­lən­mə­yə baş­la­mış­dı:
- Bil­mi­rəm ba­la­mı kim yol­dan çı­xart­dı, ba­şı­nı kim ye­di. Da­ha heç nə­yə ma­ra­ğı yox­du. Tay-tuş­la­rı ki­mi al­ver-zad da əlin­dən gəl­mir, in­di oxu­yan da, oxu­ma­yan da ba­zar­da qaz vu­rub, qa­zan dol­du­rur. O isə mə­həl­lə­dən uza­ğı ta­nı­mır. Ar­va­dın - Zü­ley­xa əbəs ye­rə ona «qız­ba­cı» de­mir ki...
Nə­sib əsə­bi­ləş­di:
- Zü­ley­xa qə­lət elə­yir. Ça­lı­şıb Yu­si­fə bir iş ta­pa­ca­ğam. Qoy evə gə­lir gə­tir­sin. Sən də bir az din­cəl.
Göy­çək ar­vad bu söz­lə­ri eşi­dən­də bərk se­vin­miş­di:
- Öm­rün uzun ol­sun, ay ba­la, dost­luq­dan əs­kik ol­ma­ya­san. Da­ha mən də elə bir al­ver-zad elə­mi­rəm, ora-bu­ra ge­dən­də qay­na­na­na qu­laq yol­da­şı olu­ram. Ney­nim, sö­zün­dən çı­xa bil­mi­rəm... iyir­mi ilə ya­xın­dır bir-bi­ri­mi­zi ta­nı­yı­rıq... Bu mə­həl­lə­də onun sa­yə­sin­də yurd-yu­va qur­mu­şuq.
Nə­sib sə­si­ni al­çal­da­raq qay­na­na­sın­dan gi­ley­lən­miş­di:
- Kaş on­dan uzaq olay­dın! Mən də ça­rə­siz­lik­dən ya­xın­lıq edi­rəm. Ta­le­yin hök­mün­dən çıx­maq ol­mur...
Nə­sib ni­yə be­lə de­di, Göy­çək ar­vad an­la­ma­dı...
Nə­sib söh­bə­tin yö­nü­nü də­yiş­di:
- Qoy xa­ri­cə ge­dim, gə­lən­dən son­ra Yu­si­fin iş mə­sə­lə­si­ni yüz fa­iz həll edə­cə­yəm...

* * *

So­yuq du­şun al­tın­da Yu­sif nis­bə­tən da­ha ayıq baş­la dü­şü­nür­dü: «Nə edim? Zü­ley­xa­nın mis­kin qu­lu­na çev­ri­lim? Şə­rəf­siz­li­yi­mi da­vam et­di­rim? Gö­rə­sən, Zü­ley­xa Nə­si­bə bir söz de­yə­cək? Özü­nü tə­mi­zə çı­xar­maq üçün disk­dən is­ti­fa­də edə­cək? Əgər, onu çə­kib­sə, de­mə­li, nə­sə bir məq­səd­lə çə­kib. Kim bi­lir, bəl­kə də ana­sı ilə Nə­si­bi ba­rış­dır­maq üçün... Axı, o is­tə­mir ki, biz dost olaq. Yox, bəl­kə bu şey­tan qı­zı bir şey bi­lir? Bəl­kə düz de­yir, biz dost de­yi­lik?.. Yox, bu ola bil­məz, Nə­sib bir Yu­sif de­yən­də, be­şi də ağ­zın­dan tö­kü­lür. Bu fit­nə­kar ib­lis öz iy­rənc əmə­li­ni da­vam et­dir­mək üçün qəs­dən ara­mız­da so­yuq­luq ya­ra­dır... Nə­sib... gör mə­nə ne­cə inan­dır­dı. Hə­mi­şə ona dost de­yir­dim, in­di Nə­sib de­yi­rəm... Nə­sib tər­sin bi­ri­dir, de­di­yi­nə bax­ma, Zü­ley­xa­nı nə qə­dər qıs­qan­sa da, göm­rük­xa­na­da dar ba­la­ğın­dan ko­kain pa­ke­ti çı­xan bir qay­na­na­nın evi­nə gəl­mə­yi­nə heç vaxt ra­zı ol­maz, hök­mən fik­rin­dən da­şı­na­caq. Bəl­kə... Bəl­kə bu Zü­ley­xa­nın sse­na­ri­si­dir? Bəl­kə hə­yə­tə mə­nə gö­rə qa­yı­dır? Bəl­kə o dis­ki al­maq üçün mən də ya­lan­çı aşiq ro­lu­na gi­rim?! Tu­ta­lım, dis­ki alıb məhv et­dim, bəs bu bia­bır­çı­lıq­dan son­ra ra­hat ya­şa­ya bi­lə­cə­yəm­mi? Bəl­kə əs­gər ge­dim? Əs­gər­lik­dən son­ra da... Əs­gər­lik­də er­mə­ni­lə­rin tə­rə­fi­nə kö­nül­lü keç­mək də mə­nim tut­du­ğum bu na­mus­suz hə­rə­kət­dən yax­şı­dır... Ye­rim an­caq cə­hən­nəm­dir... Eh, Zü­ley­xa, Zü­ley­xa, sən mə­lək do­nu­na gir­miş bir ib­lis­sən».
Zü­ley­xa mət­bəx­dən onu səs­lə­di:
- Yus­ka, har­da qal­dın? Bəs­dir naz elə­din! Gəl na­har edək...
Zü­ley­xa gö­zəl süf­rə aç­mış­dı.
Bil­lur qra­fin­dən qə­dəh­lə­rə kon­yak süz­dü. O, ən­lik-kir­şan­sız da gö­zəl, tə­ra­vət­li gö­rü­nür­dü. Qı­çı­nı qı­çı­nın üs­tü­nə aşı­rıb, stul­da say­maz­ya­na əy­ləş­miş­di. Aşır­ma xa­la­tı­nın qa­ba­ğı açıq idi. Nə­zər­lə­ri­ni Yu­si­fin üzü­nə zil­lə­miş­di.
Mət­bə­xin pən­cə­rə­sin­dən də­niz gö­rü­nür­dü. Yu­sif də­ni­zə ba­xa-ba­xa dos­tu­nu dü­şü­nür­dü. Ona elə gəl­di ki, in­di Nə­sib ən hün­dür neft bu­ru­ğu­nun kəl­lə­si­nə çı­xıb şə­hə­rə tə­rəf boy­la­nır, əlin­də də də­ni­zin də­rin­li­yi­ni gös­tə­rən dur­bi­nə­bən­zər qə­ri­bə ci­haz var. Əc­nə­bi neft kam­pa­ni­ya­sı­na məx­sus o qə­ri­bə ci­haz­la uzaq­dan Nə­sib on­la­rı gö­rür. «Bəl­kə Nə­si­bin tə­rif­lə­di­yi o əc­nə­bi­lər elə ci­haz ix­ti­ra edib­lər ki, uzaq­dan ba­xan­da is­tə­di­yin bi­na­nın is­tə­ni­lən mən­zi­lin­də ya­taq ota­ğı­nı da gös­tə­rir. Yox, yox, be­lə qə­ri­bə şey­lər an­caq Hol­li­vud film­lə­rin­də olur, qıs­qanc ər və ya ar­vad xə­ya­nə­ti sü­but et­mək üçün pul ve­rib şəx­si de­tek­tiv tu­tur­lar».
Zü­ley­xa Yu­si­fin göz­lə­ri­nə ba­xa-ba­xa ta­va­da­kı qay­ğa­naq­dan boş­qa­bı­na çək­di.
- Nə­si­bi dü­şü­nür­sən? - so­ruş­du.
Ca­vab göz­lə­mə­dən, də­rin­dən köks ötü­rüb de­di:
- Hə, o ya­zıq bu dün­ya­da mə­ni tək­cə sə­nə qıs­qan­mır, sən çox sa­də­sən, həm də üzü­yo­la­san, yə­qin di­ni rə­va­yət­lər­də gö­zəl­li­yin­dən bəhs olu­nan Yu­sif Pey­ğəm­bər ki­mi saf­san, tə­miz­sən. Mi­sir pad­şa­hı­nın və­zi­ri Yu­si­fi kö­lə ki­mi sa­tın al­sa da, ar­va­dı­na bu­yur­muş­du ki, ona öz oğ­lu ki­mi hör­mət et­sin, qa­dın­sa ona mey­lin sa­lıb, kam al­maq is­tə­yir, yə­ni aşiq olur. Am­ma is­tə­di­yi ca­va­bı ala bil­mə­yən­də hiy­lə ilə onu zin­da­na sal­dı­rır... Hə, sən də mə­nim üçün Yu­sif qə­dər gö­zəl ol­ma­ğı­na gö­zəl­sən, ən azın­dan ona gö­rə ki, sən də Zü­ley­xa ki­mi gö­zəl bir qa­dın­la ne­cə rəf­tar et­mə­yi bil­mir­sən... Zin­da­na düş­mə­yi gö­zəl qa­dın­la ya­xın­lıq et­mək­dən üs­tün tu­tan Yu­si­fi bir qul ikən Mi­sir­də sul­tan edən bəs han­sı qüv­və idi gö­rə­sən? Saf­lı­ğı, tə­miz­li­yi­mi? Yox­sa, Al­lah qor­xu­su? Bəl­kə bü­tün bun­lar bi­zim ki­mi adam­la­rı gü­nah iş­lər­dən çə­kin­dir­mək üçün uy­du­ru­lub? Bəl­kə Zü­ley­xa ki­mi bir qa­dın­la ya­xın­lı­ğı elə Yu­si­fi taxt-ta­ca apa­ra­caq­dı?... Əgər gü­nah de­yi­lən bir şey in­sa­na pad­şah­la­rın be­lə fər­man­la ve­rə bil­mə­di­yi­ni ve­rir­sə, xoş­bəxt ol­ma­ğı­nın qa­ran­tı­dır­sa, bəs on­da ne­cə? Gü­nah tö­rə­dən adam mən­li­yi­ni itir­di­yin­dən da­ha çox mad­di cə­hət­dən bəh­rə­lə­nir... Mən bu gü­na­hı zövq xət­ri­nə et­mi­rəm, heç kef-əy­lən­cə də say­mı­ram, Yu­sif! Mən da­ha məz­mun­suz hə­yat ya­şa­maq­dan usan­mı­şam. Çün­ki bir də­fə gə­li­rik biz bu hə­ya­ta, yal­nız bir də­fə... İn­sa­nın hə­ya­tı­nın rən­ga­rəng ol­ma­sı üçün tək­cə onun ev­li olub-ol­ma­ma­sı ki­fa­yət et­mir. Am­ma bil­mi­rəm, bil­mi­rəm, mən ya­zıq, Nə­sib gə­lən­də bə­də­nim­də­ki bu diş yer­lə­ri­ni on­dan ne­cə giz­lə­də­cəm.
Yu­sif qə­də­hi­ni ba­şı­na çə­kib, si­qa­re­ti­ni yan­dır­dı, də­rin qül­lab vu­rub, Zü­ley­xa­nı tərs-tərs süz­dü. Qa­dı­nın məf­tu­ne­di­ci ba­xış­la­rın­da əri­nə xə­ya­nə­tin izin­dən əsər-əla­mət gö­rün­mür­dü. Am­ma o ba­xış­lar Yu­si­fə yax­şı bir şey də vəd et­mir­di. Onun göz­lə­ri­nə rəng­bə­rəng pər­də çək­miş­di. İs­teh­za­lı tərz­də:
- Sən ki nə­yi ne­cə giz­lət­mə­yi yax­şı bi­lir­sən, - de­di və boş qə­də­hi­ni kon­yak­la lə­bə­ləb dol­du­rub, axı­ra ki­mi bir­dən iç­di...
Zü­ley­xa hey­rət­lə­nib bir an fik­rə get­di. Ge­cə Yu­si­fə çək­dir­di­yi ma­re­xua­na­nın qa­lan his­sə­si­ni so­ba­nın bu­xa­rı­sın­da giz­lət­miş­di: «Bəl­kə gö­rüb?». Kök­sü­nü ötü­rüb de­di:
- Hə, gö­rü­nür, mən sə­nə tək­cə gö­zəl qa­dın­la ne­cə rəf­tar et­mə­yi de­yil, həm də kon­ya­kı ne­cə iç­mə­yi, nə­şə­ni ne­cə çək­mə­yi öy­rət­mə­li­yəm. Ge­cə iç­di­yin «Xan» ara­ğın­dan son­ra çək­di­yin ot sə­ni əca­yib ha­la sal­mış­dı. Onun bir his­sə­si­ni giz­lət­mi­şəm, am­ma üz vur­ma, in­di onu sə­nə çə­tin ki, ve­rəm. Bəl­kə...
O, Yu­si­fin göz­lə­ri­nin içi­nə ba­xıb, bir az naz-qəm­zə et­di. Son­ra hə­zin səs­lə de­di:


- Se­viş­mək üçün əl­ve­riş­li ge­cə­lə­rin bi­rin­də sə­nə cə­sa­rət məl­hə­mi ki­mi bir az ve­rə­rəm... Hər nə idi­sə tüs­tü­sü mə­ni də məs­ti-xu­mar et­di. Sə­nə mü­qa­vi­mət gös­tər­mə­yə ta­bım-ta­qə­tim qal­ma­dı. Son­ra, elə bil, na­ğıl­lar alə­mi­nə düş­düm. Qə­fəs­dən azad­lı­ğa bu­ra­xı­lan quş ki­mi göy­lər­də qa­nad çal­dım, or­dan boş qal­mış qə­fə­sə - al­tı il­lik ai­lə hə­ya­tı­ma ba­xıb ağ­la­dım. Özü­mə gə­lən­də gör­düm yas­tı­ğı­mı göz yaş­la­rım is­la­dıb... sə­ni ya­ta­ğım­da gö­rən­də ayıl­dım. Sən yu­xu­da uzun-uzun sa­yıq­la­yır­dın, mən özü­mə ne­cə haqq qa­zan­dı­rıb, ne­cə tə­səl­li ve­rəy­dim axı? Bir an dü­şün­düm ki, tək­lik, qıs­qanc­lıq, sağ­lam ikən öv­lad­sız­lıq dər­di gənc­li­yi­mi gə­mi­rib məhv edir - da­nış­dıq­ca Zü­ley­xa­nın göz­lə­ri yaş­la do­lur­du - anam mə­ni pul gü­cü­nə oxut­muş­sa da, özüm hə­yat­da az­dan-çox­dan nə­sə öy­rən­mi­şəm. Nə­si­bin qıs­qanc­lı­ğı uc­ba­tın­dan iş üzü­nə həs­rət qal­mı­şam. Mə­nim hə­ya­tım həbs­xa­na­nı xa­tır­la­dır. Sən bu həbs­xa­na­nın sa­hi­bi ol­ma­san da, nə­za­rət­çi­si­sən...
Ya­na­ğı­na sü­zü­lən bir cüt göz ya­şı­nı si­lib söh­bə­ti­nə sa­kit-sa­kit da­vam et­di:
- Qıs­qanc ki­şi­nin ar­va­dı gec-tez zən­ci­ri­ni qır­mış qu­duz itə dö­nür, für­sət dü­şən ki­mi, bi­rin­ci öz sa­hi­bi­nin, son­ra da onun doğ­ma­la­rı­nın qəl­bi­ni di­dib-par­ça­la­yır. Bəl­kə ər­lə­ri­nin hə­ya­tı­nı son­ra­dan cə­hən­nə­mə dön­də­rən bü­tün qa­dın­lar on­lar­dan itib yo­xa çıx­mış gənc­lik­lə­ri­nin in­ti­qa­mı­nı alır­lar? Bi­lir­sən, Yus­ka, mən sə­nin dü­şün­dü­yün qə­dər də pis adam de­yi­ləm. Bə­zən cid­di şey­lər ba­rə­də dü­şün­mək hə­ya­tın ləz­zə­ti­ni qa­çı­rır. Nə isə... Gəl içək gö­zəl qa­dı­na is­tə­di­yi­ni ve­rə bi­lən sə­nin ki­mi gö­zəl oğ­la­nın sağ­lı­ğı­na... Hə, in­di is­tiot­lu, su­maq­lı bu qay­ğa­naq­dan bir dad gö­rüm...
Qə­də­hi­ni bo­şal­dan­dan son­ra öz çən­gə­li ilə qay­ğa­naq­dan gö­tü­rüb, Yu­si­fin ağ­zı­na qoy­du:
- Bax, be­lə, ay sağ ol!
Bir az­dan Yu­si­fin ya­naq­la­rı turp ki­mi qı­zar­dı, qəl­bi gah şəf­qət, gah da nif­rət­lə do­lub-bo­şal­dı. O, hal­lı vaxt­la­rın­da ta­nı­ma­dı­ğı adam­la­ra qar­şı be­lə mər­hə­mət­li ol­ma­ğı, gü­zəşt et­mə­yi ba­ca­rır­dı. İn­di­sə, qar­şı­sın­da uşaq vax­tın­dan ta­nı­dı­ğı, ki­şi dün­ya­sı­na ya­xın­dan bə­ləd olan bir qa­dın əy­ləş­miş­di. Bir­dən nə dü­şün­dü­sə, hə­lim, özü­nə yad, cır səs­lə dil­lən­di:
- Şir...in... gə­lin, Zü­lüm... Zu­ley­xa, bəs mə­nim hər­bi xid­mə­tə yar.. ar...sız ol­ma­ğım ba­rə­də səə..­nəd nə vaxt ha­zır ola­caq? Sən söz ver­miş­din axı... - Bu söz­lə­ri kö­nül­süz, di­li to­puq vu­ra-vu­ra söy­lə­yən­də, o, ta­le­yin iro­ni­ya­sın­dan əzab çə­kən aciz və bəd­bəxt bir adam ol­du­ğu­nu an­la­yır­dı, çün­ki bu aciz və bəd­bəxt ada­mın qəl­bin­də bir­dən-bi­rə qa­dın qis­mi­nin güc­lü məx­luq ol­du­ğu­na son­suz inam ya­ran­mış­dı. Və o, bu güc­lü məx­lu­qa dö­yüş­süz təs­lim olub, ağ bay­raq qal­dı­ran əs­gər ki­mi irə­li­də gö­rə­cə­yi bü­tün iş­gən­cə­lə­ri, mə­nə­vi əzab-əziy­yət­lə­ri gö­zü­nün al­tı­na al­mış­dı.
Zü­ley­xa öz uğu­run­dan xoş­hal­la­nıb, gü­lə-gü­lə əli­ni açıq si­nə­si­nə apar­dı, son­ra:
- Vay-vay! - de­yib uzun bar­ma­ğı­nı çə­nə­si­nin ba­tıq ye­ri­nə qoy­du: - Sən dün­ya­nın işi­nə bir bax, əs­gə­ri xid­mə­tə ya­rar­sız olan ca­van oğ­lan gör nə­lə­rə ya­ra­yır!
Son­ra üzü cid­di ifa­də al­dı:
- Mə­nə bax, Yus­ka, əgər bir də mə­nə heç vaxt mək­təb­li uşaq ki­mi «şi­rin­gə­lin» de­mə­yə­cə­yi­nə söz ver­sən, hər şey yo­lu­na dü­şə­cək. Gü­nü bu gün hər­bi ko­mis­sar­lıq­da­kı ta­nı­şı­ma zəng vu­rub öy­rə­nə­rəm... O qə­dər pu­lu elə be­lə al­ma­yıb ki!
Yu­si­fin ar­tıq ay­rı cür da­nış­ma­ğa üzü qal­ma­mış­dı:
- On­da sən də mə­nə da­ha «qız­ba­cı» de­mə!
Zü­ley­xa «yax­şı» de­di və qa­lib adam­lar ki­mi gü­lüm­sün­dü. Qəl­bin­də «O söz­lər sə­ni ələ al­maq üçün açar idi» - de­yə dü­şün­dü, son­ra bal qa­rış­dı­rıl­mış qay­maq­dan bir qa­şıq gö­tü­rüb ağ­zı­na apar­dı:
- Am­ma Nə­si­bin ya­nın­da de­səm, in­ci­mə, ha! Axı, onun qu­la­ğı bu söz­lə­ri eşit­mə­yə alı­şıb... Hət­ta, biz iki­lik­də olan­da, hər­dən mə­ni dan­la­yır ki, Yu­sif ye­kə ki­şi­di, da­ha ona be­lə de­mə, nə bi­lim, xət­ri­nə də­yər, nə bi­lim, fi­lan-fi­lan...
Yu­sif uy­muş­du və Zü­ley­xa ilə ara­la­rın­da olan xo­şa­gəl­məz əh­va­la­tın tə­si­ri­ni bir an­lı­ğa da ol­sa, unut­muş­du. Hə­yat səh­nə­sin­də baş re­jis­sor­dan sar­saq rol al­mış akt­yor ki­mi ta­le­yi­nə bo­yun əyib, qıp­qır­mı­zı pört­müş­dü.

* * *

İ­ki gün son­ra...
Zü­ley­xa er­tə­dən ya­taq ota­ğı­na çə­ki­lib, yor­ğa­nın al­tı­na gi­rə­rək, özü­nü xəs­tə­li­yə vur­muş­du. Nə­sib yor­ğun ol­sa da, onu qu­caq­la­maq, ox­şa­maq is­tə­di. Bu­nu hiss edən Zü­ley­xa tit­rək səs­lə:
- Yox, Nə­si­bim, mən­dən uzaq dur, na­xo­şam... - de­di və üzü­nü di­va­ra çe­vir­di.
Nə­sib bu cür na­xoş­lu­ğun nə ol­du­ğu­nu yax­şı bi­lir­di, ona gö­rə də təəs­süf his­siy­lə:
- De­mək müa­li­cə ye­nə də nə­ti­cə ver­mə­di, - de­di və də­rin­dən köks ötü­rüb, ba­şı­nı yas­tı­ğa qoy­du.
­U­şa­ğı ol­sun de­yə Zü­ley­xa­nı müa­yi­nə edən gi­ne­ko­loq-hə­ki­min yaz­dı­ğı re­sept əsa­sın­da müa­li­cə kur­su üçün­cü ay idi ki, ba­şa çat­mış­dı. Hər də­fə də­niz­dən evə qa­yı­dan­da Nə­sib dü­şü­nür­dü ki, ar­va­dı ona xoş müj­də ve­rə­cək.
- Bəl­kə də nə­ti­cə ve­rər­di, - Zü­ley­xa di­va­ra dü­şən köl­gə­siy­lə da­nı­şır­mış ki­mi pı­çıl­da­dı, - hə­kim müa­li­cə ilə ya­na­şı, həm də mə­nə tə­miz ha­va­da gəz­mə­yi məs­lə­hət gö­rüb. Sən isə mə­ni nə anam­gi­lə get­mə­yə qo­yur­san, nə də ba­za­ra, dü­ka­na... Heç ol­ma­sa, dos­tu­na de mə­ni ara­da də­niz­kə­na­rı par­ka-za­da gəz­mə­yə apar­sın. Dus­taq­la­ra da tə­miz ha­va­da gəz­mə­yə gün­də bir də­fə ica­zə ve­rir­lər... Mən isə ay­da-il­də bir-iki də­fə çöl-ba­yır gör­səm, bö­yük şey­dir...
Zü­ley­xa ürə­yi­ni bir­nə­fə­sə bo­şal­dıb sus­du.
Nə­sib dü­şün­dü ki, Zü­ley­xa haq­lı­dır. Bəl­kə elə bu­na gö­rə də gül­lə­ri so­lux­muş ağac ki­mi hə­rə­kət­siz və do­nuq gö­rü­nür. Onun üz-gö­zün­də­ki ni­ga­ran­çı­lıq ifa­də­si­nin sə­bə­bi Nə­si­bə in­di bəl­li ol­du. Dav­ra­nı­şı, otu­ru­şu, du­ru­şu hə­mi­şə­ki ki­mi de­yil­di. Sir-si­fə­tin­dən sol­ğun­luq ya­ğır­dı. Bu uşaq mə­sə­lə­si, de­yə­sən, Zü­ley­xa­nı get­dik­cə da­ha çox höv­sə­lə­dən çı­xa­rır­dı, bə­zən heç nə da­nış­dı­ğı­nın fər­qi­nə də var­mır­dı. Söz-söh­bə­tin­də qəlb sı­zıl­da­dan bir iz­ti­rab var­dı. Am­ma Nə­sib ona tə­səl­li ver­mək üçün əv­vəl­lər dö­nə-dö­nə de­di­yi söz­lə­ri bir də tək­rar elə­mək is­tə­mir­di. Odur ki, bir­ba­şa mət­lə­bə keç­di:
- Mən heç ana­nın bu evə gəl­mə­yi­ni is­tə­mir­dim. Hə­yat­da elə şey­lər var ki, on­la­rı uzun-uza­dı izah et­mə­yə eh­ti­yac yox­du... Gö­rü­nür, onun ya­nı­na köç­mə­li ola­ca­ğıq, qə­ra­rım be­lə­dir. Bu ba­rə­də mü­ba­hi­sə et­mək heç bi­ri­mi­zə fay­da gə­tir­məz. Qal­dı ki, gəz­mək mə­sə­lə­si, Yu­si­fə özün də de­səy­din, apa­rar­dı. O be­lə şey­lər üçün əl­dən get­mir­mi? Uşaq mə­sə­lə­si­nə gəl­dik­də isə, səbr et­mə­li­yik. Bəl­kə elə bu da bir sı­naq­dır? Axı, sən al­tı il əv­vəl Al­la­hın ver­di­yi öv­lad pa­yı­nı tez­dir de­yib, qə­bul et­mə­din. İn­di hər iki­miz o gü­na­hın cə­za­sı­nı çə­ki­rik. .. Nə isə, mən ya­tı­ram, ya­man yor­ğu­nam. Hə, az qa­la, unut­muş­dum, sa­bah ax­şam bir­lik­də «Ya­şıl Teatr»da kon­ser­tə ge­də­cə­yik, türk mü­ğən­ni­si gə­lib.
Zü­ley­xa ye­rin­də qur­ca­lan­dı:
- Be­lə kon­sert­lə­rə bi­le­ti bir-iki gün qa­baq­ca­dan alır­lar...
Nə­sib əs­nə­yə-əs­nə­yə de­di:
- Bi­zə iş­də həm­kar­lar it­ti­fa­qın­dan ve­rib­lər...
Zü­ley­xa söz at­dı:
- Eh, bi­let nə olan şey­dir ki? Həm­kar­lar it­ti­fa­qı­nın hü­nə­ri var­sa, əmək haq­qı­nı­zı ar­tır­maq üçün bir iş gör­sün, val­lah, uta­nıb qı­zar­mır­lar ey, heç be­lə də bia­bır­çı­lıq olar? Or­dan-bur­dan gəl­mə­lər az iş­lə­yib, çox qa­zan­sın, sən isə öz evi­nin için­də qə­pik-qu­ruş al.
Nə­sib bu söz­lə­ri eşit­mə­di - ar­tıq xor-xor xo­rul­da­yır­dı.
Zü­ley­xa:
- Vəs­sə­lam, bu­nun so­lo kon­ser­ti baş­la­dı!.. - do­da­qal­tı mı­zıl­da­na­raq du­rub ya­ta­ğın için­də otur­du...
Zü­ley­xa əl­lə­ri­ni qar­nı­nın üs­tün­də gəz­dir­di. Bar­maq­la­rın­da ana­sı­nın ba­ğış­la­dı­ğı bri­liant üzük­lər hər­dən­bir qo­naq ota­ğın­dan dəh­li­zə, dəh­liz­dən də ya­taq ota­ğı­na sü­zü­lən zə­if, ma­vi işıq zo­la­ğın­da ya­nıb-sön­dü, bu, ona hə­zin meh əs­dik­cə ko­run-ko­run kö­zə­rən oca­ğı xa­tır­lat­dı. Elə bil, o ocaq­dan iy­nə­nin ucu boy­da bir işıq par­ça­sı da rü­şeym ki­mi Zü­ley­xa­nın bət­ni­nə ax­dı. Do­daq­la­rı­na tə­bəs­süm qon­du. San­ki ana ol­ma­ğın ləz­zə­ti­ni duy­muş­du. Son­ra ağ­lı­na nə gəl­di­sə, du­rub so­ba­nın üs­tün­də­ki ki­çik ka­me­ra­nı gö­tür­dü...

* * *

Kon­sert­dən qa­yı­dıb gə­lən­dən son­ra mət­bəx­də otu­rub çay içə-içə gənc ər-ar­vad şi­rin-şi­rin söh­bət edir­di. Yu­sif də gəl­miş­di. O, gah pən­cə­rə­dən şə­hə­rin ge­cə mənz­rə­si­nə ba­xır, gah da mət­bəx­də­ki te­le­vi­zo­run ka­nal­la­rı­nı də­yi­şə-də­yi­şə ma­raq­lı ve­ri­liş ax­ta­rır­dı. Bir az­dan Zü­ley­xa qal­xıb ya­taq ota­ğı­na keç­di, or­dan ba­la­ca ka­me­ra­nı gə­ti­rib gü­lə-gü­lə te­le­vi­zo­ra qoş­du:
- Diq­qət!.. Diq­qət!.. İn­di mə­nim yat­ma­mış­dan qa­baq si­zə ma­raq­lı bir sürp­ri­zim var! - de­di. - Be­lə­lik­lə so­lo kon­ser­ti­miz da­vam edir!.. - Uzun bar­ma­ğı­nı ka­me­ra­nın düy­mə­ci­yi­nə to­xun­du­ran ki­mi te­le­vi­zo­run ek­ra­nın­da qar­ma­qa­rı­şıq dal­ğa­la­rın ar­dın­ca ya­taq ota­ğı gö­rün­dü.
Yu­sif qu­tu­da ilan gör­müş ki­mi bir­dən aya­ğa qalx­dı. Ke­çir­di­yi qor­xu his­sin­dən bə­də­ni­ni so­yuq tər bas­dı. Dü­şün­dü ki, bir bə­ha­nə ta­pıb, ka­me­ra­nı gö­tür­sün, tez dis­ki çı­xa­rıb, ey­van­dan aşa­ğı at­sın. Am­ma, elə bil, ayaq­la­rı­nı dö­şə­mə­yə mıx­la­mış­dı­lar - yer­dən tər­pə­nə bil­mə­di. Ci­bin­dən si­qa­ret çı­xar­maq is­tə­di, son­ra tez fik­rin­dən da­şın­dı. Nə­si­bin ya­nın­da si­qa­ret çək­mir­di - bi­lir­di ki, dan­la­ya­caq, özü də uzun-uza­dı. Axır­da hər iki­si dil­xor ola­caq. Dü­şün­dü ki, dün­ya­nın işi­nə bir bax, dos­tu­ma, gu­ya, hör­mət edib, ya­nın­da si­qa­ret çək­mi­rəm, am­ma ar­va­dı ilə min oyun­dan çı­xı­ram... na­mu­su­nu tap­da­la­yı­ram...
- Sə­nə nə ol­du? - Onun bu ha­lı Nə­si­bi təş­vi­şə sal­dı. - Yox­sa disk­də sə­ni na­ra­hat edən nə­sə var?
Zü­ley­xa hiy­lə­gər ba­xış­lar­la onu süz­dü:
- Eyy, nə ol­du, «qız­ba­cı», - de­di. Rən­gin ni­yə qaç­dı? Qorx­ma, in­di si­zə gös­tə­rə­cə­yim «Mu­zı­ka­lı noç» sə­nin sə­hə­rə­cən bax­dı­ğın qor­xu­lu film­lər­dən de­yil. Həm də öz is­teh­sa­lı­mız­dır!
Hər üçü göz­lə­ri­ni ek­ra­na zil­lə­di. Bu­dur, əy­ni­nə pi­ja­ma gey­miş Nə­sib ya­ta­ğın için­də böy­rü üs­tə ya­tıb, ağ­zı açıq­dır, bərk­dən xo­rul­da­yır. Elə xo­rul­da­yır ki, Zü­ley­xa gah qu­laq­la­rı­nı tu­tur, gah da ka­me­ra­ya ba­xa-ba­xa de­yir:
- Bu mə­nim ərim­dir, iş­dən çox yor­ğun gə­lib... Am­ma, sağ ol­sun, mə­ni əy­lən­dir­mə­yi də unut­ma­yıb... De­yin, siz heç öm­rü­nüz­də sə­hə­rə qə­dər be­lə mu­si­qi din­lə­mi­si­niz­mi?..
- Aman Al­lah, sön­dür onu, doğ­ru­dan da, bu çox əca­yib şey­dir, - de­di Nə­sib. - Ya­zıq Zü­ley­xa, mən sə­nə gör ne­cə zülm edi­rəm. Yox, in­nən be­lə sə­ni yu­xu­ya ve­rib, son­ra ya­ta­ca­ğam.
- He­yif de­yil, ni­yə bu ori­ji­nal mu­si­qi­dən mə­ni məh­rum edir­sən? Gül ki­mi xo­rul­da­yır­san...
Zü­ley­xa əri­nə ba­xıb, riş­xənd­lə gül­dü. Bu­nu hiss et­mə­yən Nə­sib də ona qo­şul­du, göz­lə­ri ya­şa­ra­na­can gül­dü...
Zü­ley­xa gül­mə­yi­nə ara ve­rib:
- Sən de­mə, bi­zim bu Yu­sif xo­rul­tu sə­sin­dən qor­xur­muş...
- Yox, ca­nım, o da gün­də on-on beş sa­at iş­lə­sə, mən­dən də be­tər xo­rul­da­yar.
Yu­sif stu­la çö­küb, göz­lə­ri­ni ek­ra­na zil­lə­miş­di. Ona elə gə­lir­di ki, Zü­ley­xa­nın sürp­riz de­di­yi şey hə­lə qa­baq­da­dır. Bir-iki də­fə kə­sik-kə­sik gül­sə də, onu do­la­yan, gər­gin və çaş­qın və­ziy­yə­tə sa­lan Zü­ley­xa­ya bərk əsə­bi­ləş­miş­di: «Bu­nun ürə­yin­də­ki­lə­ri an­la­maq ol­mur. Elə bil, Nə­sib­lə mən­dən nə­yin­sə in­ti­qa­mı­nı alır...».
- Nə­sib, mən... mən də sə­nin ya­nın­da iş­lə­mək is­tə­yi­rəm, ev­də otu­rub, te­le­vi­zo­ra bax­maq­dan bez­mi­şəm... Bir də ki, bu Zü­ley­xa...
- Bir az səbr et, Yu­sif, iş­lə­yə­cək­sən... Bi­li­rəm, te­le­vi­zo­ra bax­maq­dan da­ha çox Zü­ley­xa­nın za­ra­fat­la­rı, yer­siz at­ma­ca­la­rı sə­ni tən­gə gə­ti­rib. Biz­də bir yer bo­şal­ma­lı­dır...
Zü­ley­xa­nın üzün­dən gü­lüş ifa­də­si çə­ki­lib get­di. Ba­şı­nı bu­la­dı:
- Yus­ka­nın nə ca­nı var ki, ge­dib də­niz­də iş­lə­sin? Bir də­ri­di, bir sü­mük...
Son­ra əri­ni sı­na­yı­cı nə­zər­lər­lə sü­züb, de­di:
- İs­tə­yir­sən, mən onu evi­mi­zin ya­nın­da­kı dis­ko-ba­ra dü­zəl­dim. Or­da köh­nə bir ta­nı­şım var.
- Nə ta­nış­dır elə? - Nə­sib so­ruş­du.
- Nə­dir? Yox­sa mə­ni qız yol­da­şı­ma da qıs­qa­na­caq­san? Bir yer­də oxu­mu­şuq, ca­nım, ya­xın rə­fi­qə­yik. Ana­sı türk­ləş­miş yə­hu­di­dir. Adı Ema­dır, bu­ra köç­dü­yü­müz gü­nün sə­hə­ri rast­laş­dıq...
- Bax ha, bi­zim bu utan­caq Yu­si­fi sə­nin yə­hu­di rə­fi­qən yol­dan çı­xa­rıb, şi­rin saq­qız ki­mi çey­nə­mə­sin...
- Eh, sən də söz da­nış­dın də, ney­lə­yir Yu­si­fi, onun çu­vi­xa­sı su­per star­dı eyy, klip­lə­ri­ni tez-tez te­le­vi­zor­da gös­tə­rir­lər, re­pin kra­lı­dır.
- Yox əşi, bir­dən şa­hən­şa­hı-za­dı olar ha! Ca­van­la­rı pis yo­la sa­lan elə o te­leul­duz­lar­dı də.. Nə bi­lim, rep­çi-mep­çi­dir... Nə isə, gə­lin, bu boş söh­bət­lə­ri bir kə­na­ra qo­yaq. Ge­dək xud­ma­ni bir yer­də əy­lə­şək, is­ti­ra­hət edək... Hə, nə de­yir­si­niz?
Zü­ley­xa­nın, elə bil, çi­çə­yi çırt­la­dı:
- Əla fi­kir­dir! Am­ma bir şərt­lə: şə­hər­dən kə­na­ra çı­xaq! Heç ol­ma­sa, bir az ha­va da udaq...
Nə­sib, Yu­sif və Zü­ley­xa ev­dən çı­xan ki­mi tak­si­yə min­di­lər - Yu­sif qa­baq­da, Nə­sib­lə Zü­ley­xa isə ar­xa­da əy­ləş­di­lər. Təx­mi­nən ya­rım saat­dan son­ra ar­tıq Ba­kı kənd­lə­rin­dən bi­rin­də, də­ni­zə lap ya­xın yer­də ti­kil­miş res­to­ra­nın hə­yə­tin­də, ağac­la­rın al­tın­da idi­lər. Si­fa­riş ver­di­lər - növ­bə­növ xö­rək­lər və iç­ki­lər gəl­di. Sağ­lıq­la­rı, bir qay­da ola­raq, Nə­sib de­yir­di. Yu­sif hər qə­də­hi di­bi­nə ki­mi içir­di. On­lar süf­rə­dən qal­xan­da Nə­sib Zü­ley­xa­ya ya­vaş­dan de­di:
- Yu­sif çox içib. Tək bu­rax­maq ol­maz, yol­da da­la­şıb-elə­yər. Ge­cə biz­də qal­sın.
Zü­ley­xa eti­raz et­mə­di.
Nə­sib de­di:
- Yu­sif, zəng elə­yib ana­na da de­yə­rik ki, ge­cə qa­lar­san biz­də. Zü­ley­xa da yax­şı tort bi­şi­rib, süb tez­dən da­dı­na ba­xa­rıq, son­ra ge­dər­sən...
Hə­min ge­cə sə­hə­rin gö­zü açıl­ma­mış te­le­fon zəng çal­dı. Nə­sib dəs­tə­yi gö­tür­dü.
Zü­ley­xa so­ruş­du:
- Nə olub, xe­yir­dir­mi?
Nə­sib de­di:
- Mə­ni tə­ci­li işə ça­ğı­rır­lar. Get­mə­li­yəm.
Zü­ley­xa ya­vaş­dan de­di:
- Yu­si­fi oya­dım?


- Yox, qoy yat­sın, du­ran­da çay­dan-zad­dan içib ge­dər...
Yu­sif oyan­mış­dı, Nə­si­bin de­di­yi söz­lə­ri ay­dın­ca eşi­dir­di:
- Sa­la­mat qa­lın! Mən get­dim, ça­tan ki­mi zəng edə­cəm...
Nə­sib, dos­tu oyan­ma­sın de­yə bar­maq­la­rı­nın ucun­da ye­ri­yib, otaq­dan çıx­dı. Zü­ley­xa isə, ək­si­nə, san­ki Yu­sif eşit­sin de­yə uca­dan:
- Yax­şı yol, Nə­si­bim! Bərk kü­lək əsir, ya­ğış ya­ğır, özün­dən mu­ğa­yat ol, - de­di və mar­çıl­tı ilə əri­nin üzün­dən öp­dü. Ar­xa­sın­ca at­dı­ğı su pil­lə­kə­nə şap­pıl­tı ilə çır­pıl­dı.
Zü­ley­xa Nə­si­bi yo­la sa­lan­dan son­ra qa­pı­nı ar­xa­dan bağ­la­dı, elə ge­cə köy­nə­yin­də­cə qo­naq ota­ğı­na ke­çib, di­van­da yat­mış Yu­si­fin ba­şı­nın üs­tü­nü kəs­dir­di:
- Yus­ka, oyan! - de­di.
Meh­ri­ban­ca­sı­na onun saç­la­rı­nı tu­mar­la­dı:
- Gəl mə­nim ya­nı­ma, üşü­yü­rəm.
Yu­sif ətir­qa­rı­şıq bur­nu­na do­lan qa­dın bə­də­ni­nin xə­fif qo­xu­sun­dan xoş­hal­lan­sa da, ba­şı­nı ya­vaş-ya­vaş qal­dı­rıb, qə­zəb­lə ona bax­dı.
Zü­ley­xa­nın na­zik qaş­la­rı hey­rət­lə ça­tıl­dı. Do­da­ğı­nı bü­züb, özü­nü mə­zəm­mət edir­miş ki­mi pı­çıl­da­dı:
- Kü­süb­sən mən­dən, bi­li­rəm, ax­maq­lıq edib, ya­man qor­xut­dum sə­ni...
Yu­sif yor­ğa­nı üs­tün­dən at­dı, qal­xıb di­van­da otur­du və de­di:
- Man­ya­kın bi­ri­sən sən, qorx­maq nə­di, az qal­dı ürə­yim da­yan­sın...
Bir­dən onu «cə­za­lan­dır­maq» üçün dö­şə­mə­yə sə­ril­miş xal­ça­nın üs­tü­nə yıx­dı, hirs­lə alt köy­nə­yi­ni cı­rıb əy­nin­dən çı­xart­dı... və qə­fil­dən ağ­lı­na nə gəl­di­sə, dur­du, elə bil, onu elekt­rik vur­du, ye­rin­də qu­ru­yub qal­dı, qol­la­rı ya­nı­na düş­dü. Zü­ley­xa für­sə­ti föv­tə ver­mə­yib, onun əl­lə­ri­ni döş­lə­ri­nin üs­tü­nə qoy­du.
- Hə, ni­yə dur­dun? - de­yib, Yu­si­fi özü­nə sa­rı çək­di. - Gü­nah­ka­ram, cə­za­mı ver, - de­di.
Yu­sif «sən» de­mək is­tə­yən­də, Zü­ley­xa eh­ti­ras­lı do­daq­la­rı­nı onun do­daq­la­rı­na söy­kə­yib, da­nış­ma­sı­na im­kan ver­mə­di.
Zü­ley­xa­nın ətir­li nə­fə­si, çıl­paq bə­də­ni Yu­si­fi cu­şə gə­tir­di. O iç­ki­li ki­mi bi­huş ol­muş­du.
Zü­ley­xa aram­sız de­yir­di:
- Hə, mə­nə ürə­yin nə is­tə­yir de, vur, döy, söy! Sən­dən mə­nə gə­lən qa­da-ba­la, hər şey, hər şey gö­zəl­dir...
Zü­ley­xa­nın tez-tez iş­lət­di­yi «hər şey gö­zəl­dir...» bey­ti Yu­si­fi əsə­bi­ləş­di­rib özün­dən çı­xa­rır­dı. O, diş­lə­ri­ni qı­cı­yıb:
- İn­di mən sə­nin ba­şı­na elə bir oyun açım ki, bir də elə iş tut­ma­ya­san.
Zü­ley­xa isə nə­fə­si kə­si­lə-kə­si­lə, onu aram­sız öpüş­lə­rə qərq edə-edə:
- Bur­da yox, Yus­ka, qur­ban olum, ge­dək ya­taq ota­ğı­na, ora yax­şı­dır, - de­yir­di.
Yu­si­fin əl-aya­ğı, di­li-do­da­ğı san­ki özü­nün­kü de­yil­di:
- Gec­dir, Zül­ya, gec­dir, - de­yə onu tu­mar­la­yır­dı, öpür­dü. - Bu­ra da pis de­yil, bu­ra pis... pis... o dis­ki ver mə­nə...
- Hə, hə, bu­ra da yax­şı­dı, yax­şı... yax­şı... -İn­di o üzü­qoy­lu xal­ça­ya sə­rə­lən­miş­di.
- ...Yus­ka, sən qə­zəb­li olan­da şöv­qə gə­lir­sən, güc­lü olur­san, nə is­tə­sən ve­rə­rəm sə­nə... mə­nə nə edir­sən et, am­ma bir­cə diş­də­mə, no­lar...
- Yo­ox! Dis­ki ver­mə­sən, lap bərk diş­lə­yə­cə­yəm... Bax be­lə! Hə, ne­cə­di, ağ­rı­dır?
- Oyyy, Yus­ka, ya­vaş, in­ci­dir axı...
- Val­lah, sən man­yak­san... o dis­kin xa­ti­ri­nə­mi bu ağ­rı­la­ra dö­zür­sən?
- Ağ­rı­lar bə­zən şi­rin olur, içim­də qə­ri­bə ra­hat­lıq du­yu­ram.
Yu­sif bir an nə­fə­si­ni də­rib da­yan­dı:
- Zül­ya, on­da ... bu ra­hat­lıq na­mi­nə gəl o disk­dən vaz keç!
- Ni­yə dur­dun? Disk nə­dir? Lap ca­nı­mı da ve­rə­rəm sə­nə, ca­nı­mın içi­ni də, ca­nı­mın içi... ca­nım... can...
- Sus...sus...dis­ki ver, dis­ki...
- Bax be­lə, mən sə­nin vəh­şi­li­yin­dən zövq alı­ram... Qə­zə­bin məl­həm ki­mi ru­hu­ma şə­fa ve­rir... Ah, Yus­ka, Yus­ka...
İ­ki-üç sa­at hiss olun­ma­dan keç­di...
Sa­ni­yə­lə­rin, də­qi­qə­lə­rin hökm­ran­lı­ğı­na ta­be ol­muş adam özü­nü əbə­di ola­raq qür­bət­də hiss edir, vaxt kü­lək ki­mi onun is­ti­qa­mə­ti­ni də­yi­şir. O, ar­zu­la­ma­dı­ğı bir alə­mə dü­şür, ba­car­ma­dı­ğı mə­na­sız iş­lə məş­ğul olur, sev­mə­di­yi məx­luq­la bir­lik­də otu­rub-du­rur. İn­di Yu­si­fin də ha­lı bu­na bən­zə­yir­di.
­O­nun üçün dün­ya bir bi­çim­də, bir rəng­də idi.
Gü­nor­ta­ya az qa­lır­dı...Ba­yır­da na­rın-na­rın ya­ğış ya­ğır­dı. Elə bil, kü­lək aram­la pən­cə­rə­ni dö­yür­dü ki, pa­yı­zın bu gö­zəl və­də­sin­də ya­ta­ğın­da şi­rin-şi­rin ya­tan­la­rı və təm­bəl­lə­ri oyat­sın...
İ­çə­ri­də - qo­naq ota­ğı­nın dö­şə­mə­si­nə sə­ril­miş bö­yük xal­ça­nın üs­tün­də iki­si də çıl­paq və hə­rə­kət­siz uzan­mış­dı: bi­ri­nin üzü qər­bə, o bi­ri­nin üzü şər­qə. Bi­ri­nin üzün­də tə­bəs­süm, o bi­ri­nin üzün­də qəm-qüs­sə. Bi­ri çıl­ğın, bi­ri dal­ğın...
Zü­ley­xa əv­vəl di­var saa­tı­na, son­ra cı­rıl­mış alt köy­nə­yi­nə bax­dı, son­ra eh­mal­ca Yu­si­fi qı­dıq­la­ya­raq de­di:
- Ey! De gö­rüm, qə­zə­bin so­yu­du? Su­sur­san, de­yə­sən, sən mən­dən do­yub­san! Mən isə, ək­si­nə, «ac­mı­şam», ürə­yim ge­dir, dur aya­ğa, ge­dək bir­lik­də is­ti du­şun al­tın­da yu­yu­naq, bil­mək ol­maz bəl­kə or­da da... Mə­nə bu cür ib­rət dər­si keç­din? Yax­şı, dur, bir ti­kə çö­rək ye­yək, son­ra da sə­nin işin­dən öt­rü Ema­nın ya­nı­na - ba­ra ge­dək.
Yu­sif onun əl­lə­rin­dən tu­tub, fi­kir­li-fikirli:
- Zül­ya... Bəs­dir, mə­ni qa­baq­la­ma, o lə­nə­tə gəl­miş dis­ki ver­mə­sən...
Zü­ley­xa iş­və­kar­lıq­la gü­lüm­sü­nüb so­ruş­du:
- Han­sı dis­ki? Də­li­sən? Mən­də disk nə gə­zir? Ca­nım, əs­li­nə qa­lan­da, bu gün sən­dən al­dı­ğım ka­mın ya­nın­da o disk­də olan­lar heç nə­dir... Sən in­di da­ha mü­kəm­məl­sən!.. Get­dik­cə püx­tə­lə­şir­sən!..
- Be­lə çı­xır ki, o ge­cə ara­mız­da heç nə ol­ma­yıb...
Zü­ley­xa su­sub, onu sı­na­yı­cı nə­zər­lər­lə süz­dü.
Yu­sif əsəb­lə­ri­ni ci­lov­la­ya bil­mir­di. Si­qa­ret yan­dır­dı:
- Hə, de gö­rüm, ni­yə sus­dun?
- Yus­ka, əl çək mən­dən, olan ol­du, hər hal­da, sə­nə ver­di­yim o disk­də gör­dük­lə­rin han­sı­sa por­noq­ra­fik film­dən kö­çü­rül­mə­miş­di.
Cı­rıl­mış alt köy­nə­yi­ni əy­ni­nə ke­çi­rib, aya­ğa qalx­dı, özü­nü cid­di apar­ma­ğa ça­lış­sa da, ba­car­ma­dı, gü­lüm­sə­di:
- Bir bax, gör nə et­mi­sən, bu və­ziy­yət­də yə­qin lap gü­lünc gö­rü­nü­rəm... İlk maa­şın­dan mə­nə ey­nən be­lə bir alt köy­nə­yi alar­san, yax­şı?
- Sə­nə de­dim dis­ki ver... - Yu­si­fin rol oy­na­ma­ğa da­ha höv­sə­lə­si qal­ma­mış­dı.
- Na­ra­hat ol­ma, disk-misk yox­dur, - de­di. - Da­yan, da­yan, de­mək sən mə­nim­lə o dis­kə gö­rə ol­dun? Eh, kaş, mə­nim­lə o dis­kə gö­rə de­yil, mə­ni is­tə­di­yi­nə gö­rə olay­dın... Sə­ni bil­mi­rəm, mən uyu­muş­dum, baş­qa bir alə­mə düş­müş­düm. Bu yağ­mur­lu pa­yız sə­hə­ri öm­rü­mün ən şi­rin xa­ti­rə­si ola­caq, am­ma sən nə vaxt is­tə­sən mə­nim­lə əla­qə­ni kə­sib, öz «pos­tu­na» dö­nə bi­lər­sən... Lap elə gü­nü bu gün. Sağ ol, sən mə­nə is­tə­di­yi­mi ver­din... Mə­nim çox xoş­la­dı­ğım mah­nı­da de­yil­di­yi ki­mi:

Hər şey gö­zəl­dir hə­yat­da,
Sən bu gö­zəl­li­yi an­la­ya, du­ya bil­sən...
Hər şey gö­zəl­dir hə­yat­da,
­Ö­zün bir zər­rə gö­zəl­lik ya­ra­da bil­sən!
Ya­ra­da bil­sən ....

Sar­sıl­dı­ğı­nı hiss edən Yu­sif yum­ru­ğu­nu dü­yün­lə­di, diş­lə­ri­ni qı­ca­dı. Zü­ley­xa bir an­lıq ona min oyun qu­rub, öz is­tək-ar­zu­su­na çat­ma­ğı ba­ca­ran cin, şey­tan, ib­lis ki­mi gö­rün­dü. İs­tə­di uzun, gö­zəl bo­ğa­zın­dan ya­pı­şıb onu boğ­sun.
- De­mək... mə­ni hiy­lə ilə to­ra sal­dın? Sən qa­dın yox, şey­tan­san... Sən...
- Unut­ma ki, bu gün hər­bi ko­mis­sar­lı­ğa ge­də­cə­yik. Bir də sə­nin iş mə­sə­lən üçün rə­fi­qəm­lə də gö­rüş­mə­li­yik.
Tə­pə­dən dır­na­ğa Yu­si­fin çıl­paq bə­də­ni­ni sü­züb acıq­lan­dı:
- Heç ol­ma­sa, ayı­bı­nı ört, əy­ni­nə şor­tik­dən-zad­dan bir şey gey, qa­baq-qən­şər bi­na­dan gö­rüb-elə­yən olar...
Zü­ley­xa qa­pı­ya sa­rı ge­dib, bir­dən da­yan­dı:
- İn­ci­mə, xa­hiş edi­rəm, bir də bu otaq­da si­qa­ret çək­mə, iyi pər­də­lə­rə ho­pur.
O bu söz­lə­ri elə rəs­mi, elə so­yuq­qan­lı de­di ki, san­ki Yu­sif­lə ara­sın­da heç bir ya­xın­lıq, heç bir in­tim əla­qə ol­ma­mış­dı. Sev­di­yi mah­nı­nı bu də­fə da­ha uca­dan oxu­ya-oxu­ya ya­taq ota­ğı­na geç­di:

Bir də­fə ya­şa­yı­rıq
Bu işıq­lı dün­ya­da.
­Üç gün, beş gün -
Öm­rü ve­ri­rik ba­da.
Tuş­la­yıb ümid­lə­ri
­Hə­rə­miz bir hə­də­fə,
Bir də­fə ya­şa­yı­rıq,
Hə­rə­miz bir də­fə...
E­lə se­vək-se­vi­lək ki,
Bu sev­gi öm­rü­mü­zü
Nur­lan­dır­sın, isit­sin,
Qış­da, ba­har­da,
­Al gün­düz­lər­də,
Zül­mət ge­cə­lər­də,
Ma­vi ax­şam­lar­da,
Bə­yaz şax­ta­lar­da...
Hər şey gö­zəl­dir hə­yat­da,
Hər şey gö­zəl­dir hə­yat­da...

* * *

... Ema Yu­si­fi oğ­run-oğ­run sü­züb, Zü­ley­xa­ya göz vur­du:
- Zul­ka, de­mə, sə­nin be­lə gö­zəl, ele­qant ta­nı­şın da var­mış, bəs bu vax­ta­can bi­zi ni­yə ta­nış et­mə­mi­sən? Boy-bu­xu­nun­dan, ma­şal­lah, lap ma­ni­ken­lə­rə ox­şa­yır, - de­di və qı­sa ayaq­la­rı şa­xə­lən­miş ağac kö­kü­nü xa­tır­la­dan gir­də ma­sa­nın üzə­rin­də­ki na­rın­cı qu­tu­dan gö­tür­dü­yü na­zik, uzun­sov si­qa­re­ti da­ma­ğı­na qoy­du, son­ra Yu­si­fə bax­dı:
- De­mək, bu vax­ta ki­mi heç yer­də iş­lə­mə­mi­sən?
Yu­sif də ona bax­dı: sağ aya­ğı­nın diz­dən aşa­ğı, sol qo­lu­nun dir­sək­dən yu­xa­rı his­sə­si­nə ta­tuac­la gül şək­li çə­kil­miş­di. Si­nə­si­ni kip ört­müş sa­rı kof­ta­sın­dan irə­li çı­xan qa­ba­rıq döş­lə­ri, dar yup­ka­sı­na tax­dı­ğı en­li kə­mə­ri, da­ban­sız ayaq­qa­bı­la­rı onu iş qa­dı­nın­dan çox, əh­li­kef, yün­gül meş­şa­na bən­zə­dir­di.
E­ma Yu­si­fin din­mə­di­yi­ni gö­rüb, bir də so­ruş­du:
- Bəs, əlin­dən bir iş-zad gə­lir?
Bu də­fə Yu­si­fin əvə­zi­nə Zü­ley­xa ca­vab ver­di:
- Ema­can, o ba­xır sə­nin tə­lə­bi­nə, is­tə­sən, əlin­dən hər iş gə­lər.
Zü­ley­xa rə­fi­qə­si­nin üzü­nə gü­lüm­sü­nüb, Yu­si­fi düm­sük­lə­di, yə­ni, ay qan­maz alış­qa­nı çı­xart, qı­zın si­qa­re­ti­ni yan­dır!..
E­ma­nın gö­zü elə ilk an­da­ca Yu­si­fi tut­muş­du:
- İs­tə­sə, hə­lə­lik, ya qar­son, ya da bar­men kö­mək­çi­si iş­lə­yər, son­ra­sı­na ba­xa­rıq, - de­di.
- Sağ ol, Ema, bi­lir­dim ki, sö­zü­mü ye­rə sal­ma­ya­caq­san. Bir də, ərim də­niz­də ol­du­ğu gün­lər­də, xa­hiş edirm, Yus­ka­nı evə bir az tez bu­rax...
- Zul­ka, sən ki tə­lə­bə vax­tı qor­xaq de­yil­din...
- Ema, bu tə­zə mən­zil­də - on dör­dün­cü mər­tə­bə­də, gö­yün yed­din­ci qa­tın­da tək qa­lan­da xof­la­nı­ram.
- Zul­ka, bəs uşa­ğın ne­cə­di? Bö­yü­yüb? Axı, mən bi­lən sən so­nun­cu kurs­da ha­mi­ləy­din?
- Çox ax­maq­lıq elə­dim, sax­la­ma­dım... İn­di də is­tə­yi­rəm, ol­mur. Hə, elə mən­dən da­nı­şa­ca­ğıq? Bəs sən ne­cə? De gö­rüm, ərə get­mi­sən? Sə­nin o vaxt sev­di­yin oğ­la­nı bu gün­lər­də te­le­vi­zor­da gör­düm.
- Eh, o, məh­şur­la­şıb ul­duz olan­dan son­ra ul­du­zu­muz ba­rış­ma­dı, ay­rıl­dıq...
Yu­sif bir kə­na­ra çə­kil­miş­di. Hər­dən ürək­lə­ri söz-söh­bət­lə do­lu olan rə­fi­qə­lə­rə ba­xır, san­ki on­la­rın ara­sın­da ox­şar cə­hət­lər tap­ma­ğa ça­lı­şır­dı.
Zü­ley­xa­nın laq­qır­tı vur­maq üçün əli­nə für­sət düş­müş­dü. Fa­si­lə­yə bir az qal­mış, Ema ilə bir­lik­də ba­rın qa­pı­sın­dan çıx­dı.
­E­ma on­la­rı öz ma­şı­nın­da hər­bi ko­mis­sar­lı­ğa apar­dı. Yu­sif öm­rün­də ilk də­fə qa­dı­nın sür­dü­yü ma­şın­da əy­ləş­di­yi­nə gö­rə na­ra­hat olur, qə­ri­bə hiss­lər ke­çi­rir­di...

* * *

Nə­sib bu də­fə də­niz­dən evə şad xə­bər­lə dön­dü:
- Bir-iki həf­tə­dən son­ra Bir­ləş­miş Ərəb Əmir­lik­lə­ri­nə yo­la dü­şü­rük.
- Nə yax­şı, - de­yə Zü­ley­xa se­vin­di. - Elə bi­zim də sə­nə de­mə­yə şad xə­bə­ri­miz var. Yu­si­fin hər­bi bi­le­ti­ni al­dıq. İkin­ci həf­tə­dir ki, gün­düz­lər bar­da ça­lı­şır, bu gün - sa­bah işi­ni bö­yü­də­cək­lər. Gün­də­lik qa­zan­cı ola­caq.
- On­da, gə­lin ge­dib bu­nu res­to­ran­lar­dan bi­rin­də əməl­li-baş­dı qeyd edək...

* * *

«Ay işı­ğı» res­to­ra­nın­da xud­ma­ni bir gu­şə­yə çə­ki­lib əy­ləş­di­lər. Xö­rək­lər süf­rə­yə gə­lən­də Nə­sib:
- Bu gün mən si­zin iki­ni­zə də bir sirr aça­ca­ğam, - de­di. Çox­la­rı elə dü­şü­nür ki, mən al­tı, yed­di ay Ərə­bis­tan səh­ra­sın­da qız­mar gü­nə­şin al­tın­da iş­lə­yib yal­nız yax­şı pul qa­zan­ma­ğa, ma­şın al­ma­ğa ge­di­rəm. İs­tə­səm, ma­şı­nı kre­dit­lə bur­da da ala bi­lə­rəm... Ora can at­ma­ğı­mın ay­rı bir sə­bə­bi var. Şir­kə­tin rəh­bər­li­yi bi­zim qru­pu Kə­bə­yə zi­ya­rə­tə apar­ma­ğı da plan­laş­dı­rıb. Mən Al­la­hın dər­ga­hın­da əl­lə­ri­mi açıb, - Nə­sib bir an du­rux­du, Yu­si­fin ya­nın­da «Zü­ley­xa­nın ana ol­ma­sı üçün dua­lar edə­cə­yəm» sö­zü­nü de­mək­dən çə­kin­di, - sa­də­cə, bir is­tə­yi­mi Al­lah­dan di­lə­yə­cə­yəm... Bəl­kə də bu gün mən əli­mə son də­fə ba­də alı­ram.
Zü­ley­xa Nə­si­bin sö­zü­nü kə­sə­rək:
- Sirr de­yil­sə, o nə di­lək­dir, bəl­kə bi­zə də de­yə­sən, mən­cə, sə­nin ar­zu­na bur­da pa­xıl­lıq edən ol­maz...
- İn­şaal­lah, qa­yı­dıb gə­lən­dən son­ra de­yə­rəm, - Nə­sib söh­bə­tin yö­nü­nü də­yiş­di və Yu­si­fə öyüd-nə­si­hət ver­di:
- Ba­ra hər cür adam gə­lir, əx­laq­sız qa­dın­lar, nar­ko­man­lar, iç­ki düş­kün­lə­ri... Bax, əgər, yo­lu­nu az­san, özün­dən küs!
Zü­ley­xa tez dil­lən­di:
- Ar­xa­yın ola bi­lər­sən, mən Yus­ka­nı rə­fi­qə­mə tap­şır­mı­şam. Çox zi­rək, həm də ayıq qız­dır, ev-eşi­yi, ma­şı­nı, ba­ğı var. Pat­ro­nu qo­ca ki­şi­dir, An­tal­ya­da ya­şa­yır. Ema­nı öz qı­zı ki­mi se­vir, ba­rın bü­tün iş­lə­ri­ni ona eti­bar edib. Özü də su­bay-sa­lıx qız­dır...
- Su­bay-sa­lıx qız­dı? Hər su­bay ürək­lər­də sev­gi şa­mı yan­dı­rır. Ayıq ol, Yus­ka. Ça­lış, tə­lə­yə düş­mə...
- Su­bay adam ürək­lər­də sev­gi şa­mı yan­dır­sa, de­mək, on­da, be­lə çı­xır ki, hər ev­li də ürək­lər­də sev­gi şa­mı sön­dü­rür?
Zü­ley­xa­nın iki­baş­lı sua­lı, tə­nə­li ba­xış­la­rı ar­xa­sın­da giz­lə­nən mət­ləb Yu­si­fi iy­rən­dir­di. Əri­nin dos­tu­nu hiy­lə ilə ya­ta­ğı­na so­xub, xə­ya­nə­ti tə­biə­tin po­zul­maz qa­nu­nu ad­lan­dı­ran bu qa­dı­nın qəl­bi ona çir­ka­ba bu­laş­mış daş par­ça­sı­nı xa­tır­lat­dı. Bir­dən çe­çə­di, aya­ğa qal­xıb, tez ba­yı­ra çıx­dı. Nə­sib qə­də­hin­də­ki ara­ğı içib, onun ar­xa­sın­ca ba­xa-ba­xa ba­şı­nı bu­la­dı:
- Bax, ye­nə si­qa­ret çək­mə­yə get­di, o zəh­ri­ma­rı tər­git­mək be­lə çə­tin­dir yə­ni?
Zü­ley­xa onu mə­zəm­mət et­di:
- Sən özün ne­cə? Pis vər­di­şin­dən əl çə­kə bi­lir­sən?
- Han­sı vər­di­şi­mi nə­zər­də tu­tur­san? Xo­rul­da­ma­ğı­mı de­yir­sən­sə...
- Özün yax­şı bi­lir­sən nə­yi nə­zər­də tu­tu­ram, elə Yu­sif də sə­nin ta­yın­dır...
- Dost dos­ta tən gə­rək, tən ol­ma­sa, gen gə­rək! Qıs­qanc­lıq bi­zim ge­ni­miz­də­dir! Ba­bam nə­nə­mi qıs­qa­nıb, atam ana­mı, mən də ar­va­dı­mı...
- Be­lə çı­xır ki, sən özü­nü baş­qa ki­şi­lər­dən aşa­ğı he­sab edir­sən... Baş­qa­la­rı­nı hər cə­hət­dən özün­dən üs­tün say­dı­ğı­na gö­rə hə­mi­şə na­ra­hat­çı­lıq ke­çi­rir­sən. Ki­şi­lər bir şe­yi bil­mir ki, inam­sız­lıq əri­ni se­vən qa­dın­lar üçün təh­qir­dir. Yer üzün­də ən eti­bar­lı qa­dın be­lə öz qıs­qanc ərin­dən bu təh­qi­rin in­ti­qa­mı­nı al­maq üçün für­sət göz­lə­yir...
- Be­lə çı­xır ki, sən də für­sət göz­lə­yir­sən?..
- Söh­bət mən­dən get­mir, ümu­miy­yət­lə de­yi­rəm...
- Qa­dın ki­şi qıs­qanc­lı­ğı­nın nə ol­du­ğu­nu in­cə­li­yi ilə bil­mir. Bu­nu bil­mək üçün gə­rək an­caq ki­şi ola. Bə­zi adam­lar elə bi­lir­lər ki, qıs­qanc­lıq də­li­cə­si­nə sev­mək­dən baş­la­yır. Bu hiss sev­gi ol­ma­dan da ya­ra­na bi­lər. Bu, na­mus - ölüm-di­rim mə­sə­lə­si­dir.
Zü­ley­xa is­tə­di ki, Nə­si­bə su­al ver­sin: «Sən ne­cə, Yu­sif­lə ara­mız­da olan­la­rı bil­səy­din, mə­ni öl­dü­rər­din­mi?» Am­ma din­mə­di.
Yu­sif qa­yı­dıb gə­lən­də, Nə­sib sö­zü də­yiş­di:
- Gəl, sə­nə nə ol­du? Fi­kir ver­mə, düz de­yib­lər: «Çə­rən­çi və gö­zəl ar­vad əri­nə qəm-qüs­sə gə­ti­rər». Mən­dən sə­nə nə­si­hət, ça­lış hər iki­sin­dən uzaq dur! Bir də, ev­lən­mə­yə tə­ləs­mə...
- Tə­ləs­mək nə­dir? Bəl­kə mən öm­rüm bo­yu heç ev­lən­mə­dim də... - Yu­sif ba­şı­nı aşa­ğı sal­dı.
- Ni­yə ki, mə­gər ev­lən­mək pis şey­dir? - Zü­ley­xa ma­raq­la so­ruş­du.
Yu­sif du­rux­du:
- Ev­lən­mək pis ni­yə ol­sun ki? Mən, sa­də­cə, in­di­ki qa­dın­la­ra inan­mı­ram. Ki­şi­lə­ri gü­na­ha sövq edən­lər də on­lar­dır...
Nə­sib Zü­ley­xa­nın üzü­nə bax­dı:
- Gör­dün, Zü­ley­xa, Yu­si­fi qı­na­ma, bəl­kə də ev­lən­mə­yə tə­lə­sən ki­şi­lə­rin ha­mı­sı son­ra­dan qıs­qanc olur­lar? Am­ma, bu, bi­zim nə­sil­də ir­si­dir. Söz­süz, xəs­tə­lik ki­mi, çox pis şey­dir. An­caq heç kim bu qıs­qanc­lıq his­si­nin də­qiq tə­ri­fi­ni ver­mə­yib, ana­to­mi­ya­sı­nı ay­dın acıb gös­tər­mə­yib. Axı, bu tək­cə in­san­lar­da de­yil, bü­tün hey­van­lar­da, quş­lar­da da, mən de­yər­dim, bü­tün can­lı­lar­da var. Bəl­kə bu möv­zu­nu şeir­lə bi­ti­rək?

Qıs­qanc­lıq ax­ta­rar üz­də mə­na­nı,
Bağ­lan­maz ürə­yin tel­lə­ri ilə.
Qıs­qanc­lıq gü­nah­sız Dez­de­mo­na­nı
­Boğ­du Otel­lo­nun əl­lə­ri ilə.

Qıs­qanc­lıq bən­zə­yər so­yuq kü­lə­yə,
Buz tö­kər üs­tü­nə is­mə­tin, arın.
Qıs­qanc­lıq zə­li­tək gi­rər ürə­yə -
So­rar al qa­nı­nı şah da­mar­la­rın.

Zü­ley­xa qəşş elə­yib gül­dü:
- Və sən bu söz­lə­ri de­yə-de­yə ye­nə qıs­qan­maq­dan əl çək­mir­sən?!
- Yox, de­dim axı, mən əl çə­ki­rəm, o mən­dən əl çək­mir. Hə, si­zi bil­mi­rəm, mən bu­nu içi­rəm, də­də-ba­ba­dan bi­zə mi­ras qal­mış qıs­qanc­lı­ğın şə­rə­fi­nə!...
Ba­də­lə­ri toq­quş­du­ran­dan son­ra, əv­vəl­cə Nə­sib, onun ar­dın­ca da Zü­ley­xa və Yu­sif qal­xıb bir­lik­də rəqs et­di­lər...


* * *

O ge­cə sə­hə­rin açıl­ma­sı­na hə­lə xey­li qal­mış Zü­ley­xa yu­xu­dan ayıl­dı, ye­ri­nin için­də dir­sək­lə­nə­rək, bar­ma­ğı ilə Nə­si­bin qaş­la­rı­nı eh­mal-eh­mal sı­ğal­la­dı, əyi­lib bur­nu­nun ucun­dan öp­dü, əli­ni yor­ğa­nın al­tı­na sa­lıb, si­nə­si­ni, son­ra qar­nı­nı sı­ğal­la­dı, əli­ni as­ta-as­ta aşa­ğı­la­ra apar­dı. Nə­sib gö­zü­nü açıb, yu­xu­lu-yu­xu­lu ona bax­dı. Zü­ley­xa əyi­lib do­daq­la­rı­nı onun do­daq­la­rı­na söy­kə­di, son­ra pı­çıl­tı ilə de­di:
- Biz Ərə­bis­tan səh-ra-sın-da-yıq... Al­tı ay bir-bi­ri­mi­zin həs­rə­ti­nə ne­cə dö­zə­cə­yik?.. Sən ge­də­nə­cən gə­rək ge­cə­lər yat­ma­yaq, qar­şı­da­kı tən­ha­lı­ğın, boş­lu­ğun ye­ri­ni dol­du­raq.
Zü­ley­xa Nə­si­bin do­daq­la­rın­dan eh­ti­ras­la öp­mə­yə baş­la­dı.
Nə­sib göz­lə­nil­mə­dən qal­xıb onu qu­caq­la­dı:
- Düz de­yir­sən, ay­rı­lıq ərə­fə­sin­də bu qə­dər iç­mə­mə­liy­dik, - de­di.
O, Zü­ley­xa­nın ar­zu­su­nu ye­ri­nə ye­ti­rən­dən son­ra on­dan ara­lan­maq is­tə­di, Zü­ley­xa onu qu­caq­la­ya­raq:
- Get­mə, ən dad­lı, şi­rin də­qi­qə­lə­ri­mi ya­rım­çıq qoy­ma, qu­ca­ğın­da qal­maq, uyu­maq is­tə­yi­rəm, ba­şa düş­dün?..
Nə­sib «ba­şa düş­düm» de­mək əvə­zi­nə, kö­nül­süz də ol­sa, Zü­ley­xa­nı bərk-bərk qu­caq­la­dı, öz-özü­nə «Bu eh­ti­ras­la bu al­tı ayı ne­cə dö­zə­cək?» de­yə­rək na­ra­hat ol­du.
Zü­ley­xa üşü­yür­müş ki­mi onun qu­ca­ğı­na sı­ğın­dı və uşaq ki­mi pı­çıl­da­dı:
- Hər üçü­müz əməl­li-baş­lı hal­lan­mış­dıq.
O ge­cə ilə bağ­lı Zü­ley­xa­nın uy­dur­du­ğu şey­lər, nə­dən­sə, Nə­si­bə xoş tə­sir ba­ğış­la­yır­dı. Ən ma­raq­lı­sı bu idi ki, Zü­ley­xa o unu­dul­maz ge­cə­ni məhz özü­nə­məx­sus tərz­də təs­vir edir­di. San­ki uzaq Ərə­bis­tan səh­ra­sın­da Nə­sib məhz o ge­cə­ni həs­rət­lə xa­tır­la­ya­caq­dı. Bu­na əmin idi. Gu­ya, ya­taq ota­ğın­da­kı taxt alın­dı­ğı gün­dən bə­ri ilk də­fə imiş ki, o ge­cə sə­hə­rə­cən cı­rıl­da­yıb­mış. Gu­ya, Zü­ley­xa, ara­da de­yir­miş ki, Nə­si­bim, bəs­dir, dos­tun­dan ayıb­dır, eşi­dər... Nə­sib də de­yir­miş ki, yox, ca­nım, o mən­dən çox içib, lap daş ki­mi ya­tıb. Zü­ley­xa da de­yir­miş ki, da­yan, bir qu­laq as, bu, Yus­ka­nın ayaq səs­lə­ri­di, de­yə­sən, dəh­liz­də gə­zi­şir, yə­qin bi­zi pu­sur. Nə­sib də, gu­ya, qa­yı­dıb de­yir­miş ki, bu, kü­lə­yin sə­si­dir, bi­na­nın da­mı­nı yel­lə­dir, mə­nim dos­tum qız ki­mi utan­caq­dı, heç vaxt be­lə hə­rə­kət et­məz! Am­ma Zü­ley­xa ye­nə na­ra­hat olub hə­yə­can ke­çi­rib, «Mən Yu­si­fi aya­ğı­nın sə­sin­dən ta­nı­yı­ram», - de­yib. Axır­da Nə­sib eti­raz et­mə­yib: «Bəl­kə də düz de­yir­sən, bəl­kə də o heç bi­zi pus­mur, özü­nü pis hiss edir, ürə­yi bu­la­nır, bəl­kə si­qa­ret çək­mək is­tə­yir?».
Nə­sib bu əh­va­lat­la­rı eşi­dən­də Zü­ley­xa­ya ba­xa-ba­xa göz­lə­ri­ni döy­dü, çi­yin­lə­ri­ni çək­di və so­ruş­du:
- Qə­ri­bə­di, yə­ni mən bu qə­dər sər­xoş ol­muş­dum?
- Hər şey əla idi, dü­zü­nü de, Nə­sib, sən, do­ğur­dan da, iç­ki­ni tər­gi­də­cək­sən?
- Hə, axı, Al­lah­dan öv­lad di­lə­mək üçün mən əv­vəl­cə iç­ki­ni tər­git­mə­li, töv­bə et­mə­li və tə­miz nə­fəs­lə, pak qəlb­lə o mü­qəd­dəs ye­rə get­mə­li­yəm. Həm də, ora­nı zi­ya­rət edən­lə­rə ha­cı de­yir­lər. Bir də ki, mən, özün yax­şı bi­lir­sən, iç­ki­yə o qə­dər də alu­də de­yi­ləm.
- He­yif, çox içən­də baş­qa cür olur­san ya­taq­da... Bu gün ilk də­fə ya­xın­lıq et­di­yi­miz ge­cə­ni xa­tır­la­dım. Ya­dın­da­dır­mı o gün? De­dim ki, gəl toy ge­cə­si­ni göz­lə­yək, sən isə, ra­zı­laş­ma­dın, de­din biz han­sı zə­ma­nə­də ya­şa­yı­rıq? Və mən təs­lim ol­dum...
Nə­sib xə­ya­la dal­dı; o, na­dir hal­lar­da, özü də lap az içir­di. Am­ma hə­min ge­cə, nə­dən­sə, bərk sər­xoş ol­muş­du və bu­nu heç vaxt da dan­mır­dı. İlk də­fə ya­xın­lıq et­mə­lə­ri­nə isə da­ha çox Zü­ley­xa­nın can at­dı­ğı­nı yax­şı xa­tır­la­yır­dı. Əgər Nə­sib təc­rü­bə­siz ol­ma­say­dı, elə o ge­cə Zü­ley­xa ilə bir­də­fə­lik qur­ta­ra bi­lər­di. Çün­ki Zü­ley­xa çu­lu su­ya ve­rən­dən son­ra çox abır­lı-hə­ya­lı, is­mət­li qız ro­lu­na gir­miş­di, özü də əməl­li-baş­lı: «Gə­rək biz toy ge­cə­si­ni göz­lə­yəy­dik» - de­yə vay-şi­vən qo­par­mış­dı, ya­lan­dan ağ­la­yan­da ana­sı Top­puş Ən­ti­qə qa­pı­nı açıb içə­ri gir­miş­di: «Da­ha toy gü­nü­nü tə­xi­rə sal­maq ol­maz!» - de­yib hök­mü­nü ver­miş­di. Nə­sib də elə o vaxt­dan iç­ki­yə nif­rət et­miş­di.
Nə­si­bi o uzaq, du­man­lı xə­yal­la­rın qoy­nun­dan Zü­ley­xa­nın sə­si ayır­dı:
- Mə­nim üçün çox da­rı­xa­caq­san. Bu ge­cə­mi­zi ya­da sa­lan­da, bur­nu­nun ucu göy­nə­yə­cək. Yə­qin ki, or­da - səh­ra­nın or­ta­sın­da heç qa­dın-zad ol­ma­ya­caq...
- Qa­dın! - de­yə Nə­si­bin kök­sün­dən ah qop­du. Xə­ya­lın­da­kı du­man çə­kil­di, dü­şün­cə­lə­ri du­rul­du: uzaq­lar­da, lap uzaq­lar­da sü­rü­nən bir köl­gə il­ğım ki­mi gö­rü­nüb yox ol­du. «Bu qa­dın hər də­fə sər­həd mən­tə­qə­si­ni ke­çən­də, şor­göz göm­rük­çü­lər bay­ram edir­lər». Bu­nu de­yən adam har­dan bi­ləy­di ki, o qa­dın Nə­si­bin qay­na­na­sı­dır, dul­dur, gö­zə­gə­lim­li­dir, var-döv­lət yığ­maq üçün min oyun­dan çı­xır...
Toy­dan bir ay ke­çər-keç­məz bir gün Top­puş Ən­ti­qə­ni xa­ric­dən gə­lən­də nar­ko­tik mad­də ilə ya­xa­la­dı­lar. Həbs et­mə­sə­lər də, olub-qa­la­nı­nı əlin­dən al­dı­lar. Am­ma nə ol­sun? O bun­dan bir nə­ti­cə çı­xart­ma­dı.
- Mən­cə, sə­fər qa­ba­ğı sən anam­la gö­rüş­sən, yax­şı olar! - Zü­ley­xa onu sı­na­yı­cı nə­zər­lər­lə süz­dü.

* * *

... Nə­sib Ərə­bis­ta­na yo­la dü­şən­dən bir ay son­ra, Zü­ley­xa ev­də ad gü­nü­nü ke­çir­mə­yə ha­zır­lıq gö­rür­dü.
Yu­sif­lə Ema ax­şa­müs­tü hə­diy­yə üçün şə­hə­rin mər­kə­zi kü­çə­lə­ri­ni xey­li gəz­di­lər. Axır­da Ema iki hə­diy­yə seç­di, bi­ri­ni öz adın­dan, di­gə­ri­ni də Yu­si­fin.
E­ma «Ma­don­na kör­pə uşaq­la» port­re­ti­ni se­çən­də, qey­ri-ix­ti­ya­ri de­di:
- Mən­cə, bu, Zü­ley­xa­nın xo­şu­na gə­lə­cək!
... Ax­şam sa­at on bi­rə qal­mış Nə­sib Əl-Ri­yad­dan Zü­ley­xa­ya zəng et­di. On­la­rın te­le­fon söh­bə­tin­dən son­ra Ema ba­də­lə­rə şam­pan şə­ra­bı süz­dü, sağ­lıq de­di və Yu­si­fi rəq­sə də­vət et­di. Bir xey­li oy­na­dı­lar. Son­ra Yu­sif Zü­ley­xa­ya ya­xın­laş­dı.
- Ona ol­maz! - de­yə Ema Yu­si­fi rəqs edə-edə kə­na­ra çək­di.
- Ni­yə? - Yu­sif ma­raq­la so­ruş­du.
- Ona gö­rə ki, ha­mi­lə­dir, atı­lıb-düş­mə­yə qor­xur...
- Ha­mi­lə? Sən nə da­nı­şır­san? - Yu­sif eşit­di­yi xə­bər­dən çaş­baş qal­dı. - Doğ­ru­dan?
- Mən elə bil­dim ki, ba­yaq o hə­diy­yə­ni alan­da sən hər şe­yi ba­şa düş­dün.
Yu­sif bir­dən onu qu­caq­la­yıb, aya­ğı­nı yer­dən üz­dü, son­ra fır­la­dıb ye­rə qoy­du və üzün­dən öp­dü:
- Bu xə­bə­rə gö­rə içər­lər! - de­di...
Yu­sif qə­dəh­lə­rə araq tök­dü. Zü­ley­xa aya­ğa qal­xıb, Ema­nı tərs-tərs süz­dü, de­yə­sən, öyü­mə­yi gəl­di; əv­vəl van­na ota­ğı­na, son­ra da ya­taq ota­ğı­na keç­di.
Yu­sif qə­də­hi­ni ba­şı­na çə­kib, Zü­ley­xa­nın hə­rə­kə­tin­dən az da ol­sa, pərt olan Ema­nı bu də­fə do­daq­la­rın­dan öp­dü, qız da ta­mar­zı ki­mi ona sa­rıl­dı:
- Ooo, sən nə şi­rin öpü­şür­sən! - de­di.
Yu­si­fi iç­di­yi araq­dan çox eşit­di­yi xə­bər sər­məst et­miş­di.
E­ma­ya:
- Göz­lə, Zü­ley­xa­ya də­yib gə­li­rəm, - de­yib otaq­dan çıx­dı.
... Zü­ley­xa güz­gü­nün qa­ba­ğın­da da­ya­nıb, əl­lə­ri­ni qar­nı­nın üs­tü­nə qoy­muş­du. Yu­sif ota­ğa gi­rən ki­mi tə­lə­sik so­ruş­du:
- Ba­yaq Nə­sib­lə te­le­fon­da uşaq ba­rə­də da­nı­şır­dın?
Zü­ley­xa güz­gü­də - ar­xa tə­rəf­də üz-gö­zün­dən se­vinc ya­ğan Yu­si­fi ay­dın gö­rür­dü.
- Əs­lin­də, Ema bu xə­bə­ri sə­nə de­mək­də bir az tə­ləs­di. Sa­bah Nə­sib Mək­kə­yə yo­la dü­şə­cək, dü­şün­düm ki, or­dan zəng edən­də de­səm, da­ha yax­şı olar! Nə isə... Sən Ema­nın ya­nı­na dön, mən özüm qəs­dən si­zi tək qoy­dum. Bi­lir­sən, dü­nən ona zəng elə­dim, ad gü­nü­mə ça­ğır­dım, sö­za­ra­sı sə­ni so­ruş­du, de­di Yus­ka yax­şı oğ­lan­dır, am­ma ada­ma yo­vuş­mur. İş­də də heç kim­lə qay­na­yıb-qa­rış­mır. Yus­ka, ba­şa düş, mən­cə, ara­mız­da olan­la­rı Ema hər iki­mi­zə unut­du­ra bi­lər... Gec-tez, on­suz da, sən öz­gə­si­nin ola­caq­san. Sə­nin gə­lə­cə­yin hə­lə qa­baq­da­dır. Hər şey bəl­kə bu ge­cə­dən ası­lı­dır? Şair­lə­ri­n uy­dur­duq­la­rı sev­gi boş xül­ya­dır, onun gur ya­nan ocaq ki­mi vur-tut bir­cə də­fə atə­şi olur, bir­cə də­fə, son­ra öm­rü bo­yu adam bu oca­ğın kö­zər­ti­si, son­ra da kü­lü ilə əl­lə­şir.
- ...
Zü­ley­xa so­ba­ya ya­xın­laş­dı. Or­dan ka­ğı­za bü­kü­lü nə­sə çı­xa­rıb Yu­si­fə uzat­dı:
- De­miş­dim bu­nu sə­nə əl­ve­riş­li ge­cə­lə­rin bi­rin­də ve­rə­cə­yəm... Hə­min ge­cə­dir. İs­tə­mi­rəm ki, rə­fi­qəm hər də­fə mə­nə sə­nin ada­ma­yo­vuş­maz, ve­cə­gəl­məz ol­du­ğu­nu de­yib riş­xənd elə­sin!
Zü­ley­xa da­nış­dıq­ca, elə bil, Yu­sif hip­noz olur­du - in­di onun hər bir buy­ru­ğu­nu gö­zü­yu­mu­lu ye­ri­nə ye­tir­mə­yə mün­tə­zir idi.
Yu­sif Zü­ley­xa­nın əlin­də­ki­ni alıb, kef­li-kef­li gü­lüm­sün­dü və se­vin­cək dil­lən­di:
- Hə, ya­dı­ma düş­dü, bu­nu mə­həl­lə­mi­zin uşaq­la­rı ge­dib sə­nin anan­dan al­mış­dı. La­zım ol­sa, ye­nə alar­san mən­çün, anon de­miş­kən, ağəz?

Sə­nin bir anon var, çes­ni slo­va,
Boy­nu yo­ğun, kel­le­si zda­ro­va,
Gö­rən de­yir, o ar­va­da ka­ro­va,
Sü­dü içən, söy­lə­yir ki, bra­vo!..

- Yax­şı, yax­şı, bəs­dir gö­rüm, boş-boş çə­rən­lə­mə! Sən də Nə­sib ki­mi ana­ma şə­bə­də qoş­maq­dan həzz alır­san...
- Ni­yə hirs­lə­nir­sən? Bu­nu mən de­mi­rəm ki? Mə­həl­lə uşaq­la­rı mey­xa­na qo­şub­lar ana­na...
Zü­ley­xa qa­pı­ya sa­rı boy­lan­dı, Ema­nın onun sə­si­ni eşi­də­cə­yin­dən na­ra­hat olub ya­vaş­dan:
- Məh­lə uşaq­la­rı qə­lət elə­yir, - de­di. - On­la­rın tök­dü­yü­nü yı­ğış­dır­maq sə­nə qa­lıb? Əv­vəl­lər Nə­sib də, sən də ana­ma xa­la de­yər­di­niz, in­di nə ol­du, məh­lə uşaq­la­rı ki­mi «Rus­ka­ya ko­ro­va» de­yir­si­niz? Ayıb de­yil? Qu­la­ğı­nı aç, yax­şı eşit, anam be­lə şey­lər sat­mır da­ha, töv­bə edib, sən də zi­bi­li bu­ra­da çək­mə, ürə­yim bu­la­nır, bal­ko­na çıx, ya da mət­bə­xə keç, qa­pı­nı da bərk bağ­la, iyi otaq­la­ra dol­ma­sın!..
- Hər şe­yi unut­maq, yad­da­şım­dan si­lib at­maq is­tə­yi­rəm... Gö­rü­nür, mən zə­if xa­rak­ter­li ada­mam. Öz-özü­mü al­da­dı­ram...
Bir­dən Yu­si­fin göz­lə­ri so­ba­nın üs­tün­də­ki ba­la­ca əl ka­me­ra­sı­na sa­taş­dı. İlan gör­müş adam ki­mi dik­sin­di. Onun bu hə­rə­kə­ti Zü­ley­xa­nın nə­zə­rin­dən ya­yın­ma­dı. Ani ola­raq, hər iki­si üç ay bun­dan əv­vəl­ki hə­min ge­cə­ni xa­tır­la­dı...
Zü­ley­xa ka­me­ra­nı gö­tü­rüb:
- Al, qoy bu mən­dən sə­nə hə­diy­yə ol­sun, -de­di. - Hə, ge­dim Ema­nı di­lə tu­tum ki, ge­cə­ni biz­də qal­sın...
- Zül­ya, sən bu ge­cə nə ya­man xe­yir­xah, sə­xa­vət­li ol­mu­san?
- Bəl­kə, üzü­nü gör­mə­di­yim ata­ma çək­mi­şəm. Am­ma bu ge­cə­nin gö­zəl­li­yi və özü­nə­məx­sus­lu­ğu sə­hə­rə­cən oyaq qa­lan adam­la­ra aid­dir, mən­sə ba­şı­mı atıb ya­ta­ca­ğam.

* * *

Sə­hər...
Zü­ley­xa Ema­nın bo­yun-bo­ğa­zın­da­kı qır­mı­zı lə­kə­lə­ri gö­rən­də rə­fi­qə­si­nə eh­mal­ca de­di:
- Hə, de gö­rüm, bi­zim ele­qant oğ­lan xo­şu­na gəl­di?
- Bo­je moy, mən bu və­ziy­yət­də işə ne­cə ge­də­cə­yəm?!
- Bo­ğaz­lı kof­ta­la­rım­dan bi­ri­ni ge­yi­nər­sən.
- O gör­mə­mi­şin, ta­mar­zı­nın əlin­dən ge­cə­nin bir alə­mi ca­nı­mı güc­lə qur­ta­rıb sə­nin ya­ta­ğı­na gəl­dim. Zül­ka, öz ara­mız­dı, sən mə­nim de­dik­lə­ri­min üs­tü­nə be­şi­ni də qo­yub ona ne­cə çat­dır­mı­san­sa, ya­man qə­zəb­lə­nib. Mə­ni öpə-öpə acıq­la elə hey so­ru­şur­du ki, Em, mə­nəm ada­ma­yo­vuş­maz? Em, mə­nəm ve­cə­gəl­məz? Bax, mən sən­dən da­ha uta­nıb-elə­mi­rəm...
E­ma bir­dən sus­du və nə fi­kir­ləş­di­sə, ba­şı­nı bu­la­yıb, də­rin­dən köks ötür­dü:
- Al­lah, gü­na­hı­mız­dan keç­sin!
- Ema, bəl­kə ona ərə ge­də­sən?
- Nə da­nı­şır­san? O, mən­dən çox uşaq­dır. Am­ma...
- Am­ma gör­dün ki, uşaq de­yil...
İ­ki­si də uca­dan şaq­qa­naq çə­kib gü­lən­də, Yu­sif yu­xu­dan oyan­dı. «Bun­lar ca­van qız ki­mi ro­man­ti­ka­nı xoş­la­yır­lar» - de­yə dü­şün­dü. Ema ilə ge­cə ara­la­rın­da olan­la­rı xa­tır­la­yıb şi­rin-şi­rin xə­ya­la dal­dı.
Bir az­dan qo­naq ota­ğı­nı xoş ətir qo­xu­su bü­rü­dü.
Yu­sif Ema­nı gö­rən­də so­ruş­du:
- De­yə­sən, işə ge­cik­mi­şik?
Yu­sif­lə ke­çir­di­yi ge­cə Ema­nı öz­gə bir qa­dı­na çe­vir­miş­di, san­ki ara­dan bir yox, min bir ge­cə keç­miş­di...
Əz­gin və hə­lim səs­lə:
- Bu gün iki­miz də izin­li­yik, - de­di. - Zü­ley­xa­ya tə­miz də­niz ha­va­sı la­zım­dı. Bil­gə­hə ge­də­cə­yik...
Son­ra Zü­ley­xa da xa­la­tı­nın ya­xa­sı­nı düy­mə­lə­yə-düy­mə­lə­yə qa­pı­da gö­rün­dü:
- De­yi­rəm, gə­lən şən­bə də bir­lik­də Tür­ka­na ge­də­rik. Or­da mə­nim ba­la­ca bağ evim var...
Zü­ley­xa­nın, gu­ya, heç nə­dən xə­bə­ri yox idi, do­da­ğı­na gü­lüş qon­du:
- Ey, bu­ra­da nə pı­çıl­da­şır­sı­nız? Gül ki­mi ge­cə­ni əli­niz­dən al­mış­dı­lar? - de­di. - Du­run ge­dək mət­bə­xə, mən acın­dan ölü­rəm.
Son­ra do­daq­la­rı­nı bü­züb, ma­sa­nın üs­tün­də ge­cə­dən qal­mış xö­rək­lə­rə bax­dı və de­di:
- Ema, mə­ni ba­ğış­la, bun­la­rı Yu­sif­lə sən yı­ğış­dı­ra­caq­san...

* * *

... Ema ilə ya­şa­dı­ğı sev­gi ma­cə­ra­sı Zü­ley­xa ilə iş­lə­di­yi gü­na­hı zər­rə qə­dər də ol­sa unut­du­ra bil­mir­di. Tək­lik­də bə­zən saat­lar­la bu ba­rə­də dü­şü­nür­dü. Ema onun bu ha­lı­nı gö­rüb na­ra­hat olur­du:
- Bəl­kə işin ürə­yin­cə de­yil?
- Yox, siz nə da­nı­şır­sız, bu iş mə­nim ürə­yi­mə çox ya­tır.
- Mə­nə ni­yə sən de­mir­sən? Bəl­kə xo­şu­na gəl­mi­rəm?
- Xo­şu­ma gə­lir­sən... çox gə­lir­sən...
- Bəs, on­da ni­yə be­lə qəm­gin­sən? Tez-tez özü­nə qa­pı­lır­san, elə bil, ət­ra­fın­da­kı­la­rı gör­mür­sən, sə­ni na­ra­hat edən bir şey var­sa, de mə­nə, çə­kin­mə!
- Hə, de­yə­rəm, müt­ləq de­yə­rəm...
Son­ra Yu­sif ba­şı­nı Ema­nın çiy­ni­nə qo­yub uzun müd­dət sus­duq­dan son­ra əla­və et­miş­di:
- Am­ma son­ra, son­ra de­yə­rəm...
Hər­dən ona elə gə­lir­di ki, için­də da­şı­dı­ğı sirr bö­yü­yüb şi­şir. İş­dən son­ra xəl­və­tə çə­ki­lib sər­xoş ola­na­can içir­di.
Bir də­fə Ema de­miş­di:
- Bu zəh­ri­mar­dan uzaq dur­san yax­şı olar! İs­tə­yi­rəm bir­lik­də Tür­ki­yə­yə ge­dək, or­da ça­lış­dı­ğı­mız sa­hə üz­rə xü­su­si bi­lik alıb, təc­rü­bə­mi­zi ar­tı­raq...
Bu göz­lə­nil­məz tək­lif Yu­si­fin ürə­yin­dən ol­muş­du. Nə­sib gə­lən­dən son­ra gö­zü­nə gö­rün­mə­mək üçün bir­də­fə­lik baş gö­tü­rüb uzaq­la­ra get­mək, or­da qə­rar tut­maq fik­ri­nə düş­müş­dü: «Hə, bu yax­şı ol­du, bəl­kə ora­da hər şe­yi unu­da­ram...».
... Am­ma sən say­dı­ğı­nı say, gör fə­lək nə sa­yır, de­yib­lər.

* * *

... Bar­da iş­lə­di­yi gün­dən bə­ri Yu­sif ilk də­fə idi ki, ge­cə növ­bə­sin­də işə çı­xır­dı. Ema de­miş­di ki, ge­cə­lər gün­düz­də­kin­dən çox adam olur. Am­ma, nə­dən­sə, adam az idi.
Mü­ğən­ni qız­la oğ­lan du­et oxu­yur­du­lar:

Bu nə bə­la­dı düş­mü­şük, Al­lah,
Biz nö­kə­rik, kə­dər isə şah.
Biz­lə­ri çaş­dır­dı ca­van­lıq,
İn­di hər iki­miz çə­ki­rik ah...

Əv­vəl­lər ero­tik şə­kil­lər çə­kən fo­toq­raf ki­şi in­di qu­la­ğı­na sır­ğa ta­xıb sti­list ol­muş­du, bo­ğa­zın­dan sal­la­nan qa­lın, yön­dəm­siz zən­cir lap it xal­ta­sı­na bən­zə­yir­di. O, son də­rə­cə şıx ge­yin­miş qı­sa saç­lı qız­la əy­lə­şib pi­və içə-içə hər­dən ba­rın di­var­la­rın­da­kı şə­kil­lə­rə sə­nət­kar gö­zü ilə ba­xır­dı. Gənc qız xu­mar­la­na-xu­mar­la­na hün­dür­dən da­nı­şır­dı:
- Müəl­lim, axı, sən o gün mü­ha­zi­rə söy­lə­yən­də Nit­şe­dən si­tat çə­kib de­din ki, əsil ki­şi tə­biə­tən uşaq­dır və gu­ya, o uşaq hə­mi­şə oy­na­maq, əy­lən­mək is­tə­yir. Be­lə çı­xır ki, mən sə­nin oyun­ca­ğı­nam, hə?
- To­ma, ya­vaş da­nış, ayıb­dır. Heç ol­ma­sa, mə­nə müəl­lim de­mə!
- On­da, mən oyun­caq­dan da pis bir şe­yəm, hə? Sə­nə gö­rə ha­mi­lə­li­yi­mi ata-anam­dan giz­lət­mək üçün mən ay­lar­la si­ço­vul ki­mi bu zir­zə­mi­lər­də sü­rün­mə­li­yəm? Sə­nin o Nit­şen «qa­dın üçün ki­şi yox, ki­şi üçün qa­dın uşaq doğ­maq­dan öt­rü bir va­si­tə­dir, alət­dir» gə­rək de­yəy­di. İn­di elm o qə­dər in­ki­şaf edib ki, qa­dın ki­şi­siz də uşaq do­ğa bi­lər...
- Sa­kit ol, əzi­zim, hə­yə­can­lan­ma, sə­nin ha­mi­lə ol­du­ğu­nu bi­lən­də «Faust­dan» «İ­ki can ya­şa­yır mə­nim kök­süm­də» mis­ra­sı ya­dı­ma düş­dü, sən də mə­nə əziz­sən, bət­nin­də­ki kör­pə də... Qıy­ma ona...
Ya­şı qır­xı haq­la­mış saq­qal­lı ki­şi ca­van qı­zın əl­lə­ri­ni tu­tub yal­taq­ca­sı­na gü­lüm­sün­dü:
- Mən, axı, de­dim, on il­dir ki, ev­li­yəm, ar­va­dı­mın uşa­ğı ol­mur...
- Sə­nə nə var, eh? Xoş­bəxt­sən, val­lah, əgər doğ­maq işi­ni Al­lah ki­şi­lə­rə hə­va­lə et­səy­di, bu qə­dər ba­şı­mı ağ­rıt­maz­dım. De­dim ki, mən uşaq-zad is­tə­mi­rəm!
Qız aya­ğa qal­xıb qa­dın­lar tua­le­ti­nə get­di, qa­yı­dan­da di­li söz tut­mur­du:
- Heç, məəə... ndən də a....na olar? Mə­nə sə­nin pu­lun da la­zım de­yil, on­dan ne­e... cə qur­tu... la... ca­ğı­mı bi­li­rəm. Sən isə, dəy­yu­sun bi­ri­sən, müəl­lim, bi­lə-bi­lə qar­nım­da­kı uşaq sən­dən de­yil, hə­lə də sax­la­ma­ğı­mı tə­kid edir­sən... Lə­nət ol­sun post­mo­dern dün­ya­ya! Heç sən bi­lir­sən o uşaq kim­dən­dir? Bəl­kə bu uşaq SPİD-ə yo­lux­muş bir zən­ci­dən­dir, ya da qı­yıq­göz ya­pon­dan? Sə­nin ar­va­dın post­mo­dern qap­qa­ra, cu­muq­göz uşa­ğı öv­lad­lı­ğa gö­tür­mə­yə ra­zı olar?
Saq­qal­lı ki­şi ipə-sa­pa yat­ma­yan qı­za ba­xıb, göz­lə­ri­ni dö­yür­dü. Qı­zın isə get­dik­cə di­li açı­lır, da­ha kə­kə­lə­mir­di:
- Hə, su­sur­san, mə­nim əziz so­sia­lo­gi­ya müəl­li­mim, sə­nin de­di­yin qlo­bal­la­şan dün­ya­nın dərd­lə­ri, bə­la­la­rı da gün­dən-­gü­nə ar­tır... Tu­ta­lım, mən bəd­bəxt sə­nə qu­laq as­dım, öz­gə­sin­dən qa­zan­dı­ğım bu uşa­ğı do­ğub ver­dim sə­nə, bö­yüt­dün, yağ, bal için­də bo­ya-ba­şa çat­dır­dın... Bir gün say­maz­ya­na ya­nım­dan ötən o gən­cə, ta­nı­ma­za-bil­mə­zə aşiq ol­sam ne­cə? Hə... ya da sə­nin ər­kö­yün bö­yüt­dü­yün o gənc mə­nim qis­mə­tim ol­sa...
Bir­dən Yu­si­fin əti ür­pəş­di, əlin­də­ki do­lu pi­və par­çı ye­rə dü­şüb çi­lik­lən­di. Qız da, saq­qal­lı ki­şi də dik­sin­di:
- Ey, man­yak­san, nə­sən, bir az ya­vaş ol! - de­yə qız çı­ğır­dı.
- Sən ni­yə qu­laq­la­rı­nı şək­lə­yib bi­zi din­lə­yir­sən? - Saq­qal­lı ki­şi aya­ğa qal­xıb ona ya­xın­laş­dı.
Yu­si­fin sir-si­fə­ti hə­yə­can­dan pör­tüb qı­zar­mış­dı. Ema gə­lib çıx­ma­say­dı, yə­qin ki, da­va-da­laş ola­caq­dı...
O gün Yu­sif özü­nü pis hiss elə­di, əli iş­dən-güc­dən so­yu­du. Bü­tün gü­nü Zü­ley­xa­nı, bir də onun dün­ya­ya gə­ti­rə­cə­yi uşa­ğı dü­şün­dü: «Nə vaxt is­tə­sən, mə­nim­lə əla­qə­ni kə­sib, öz «pos­tu­na» dö­nə bi­lər­sən». Zü­ley­xa­nın de­di­yi bu söz­lər ya­dı­na dü­şən­də, əti ür­pə­şir­di. Zü­ley­xa ai­lə hə­ya­tı­nı qə­fə­sə, həbs­xa­na­ya, Yu­si­fi də həbs­xa­na nə­za­rət­çi­si­nə bən­zə­dir­di. Bəs, gö­rə­sən, axı­rın­cı də­fə «Çox sağ ol, sən mə­nə is­tə­di­yi­mi ver­din!» - de­yən­də, o nə­yi nə­zər­də tut­muş­du? Bəl­kə uşaq Nə­sib­dən yox, elə on­dan­dır?
Yu­si­fi dərd gö­tür­dü, hə­dəfə uçan ox ki­mi evə cum­du.
Zü­ley­xa onu qə­zəb­li gö­rən ki­mi de­di:
- Mə­nə əsə­bi­ləş­mək ol­maz, özü­nü ələ al. Sə­nin əh­val-ru­hiy­yən mə­nə də ke­çə bi­lər, gər­gin­lik ya­rat­ma, sa­kit­ləş, son­ra sö­zü­nü de...
Yu­sif Zü­ley­xa­nın tərs da­ma­rı­nın tu­ta­ca­ğın­dan eh­ti­yat edə­rək, özü­nü ələ al­ma­ğa ça­lış­dı, hir­si­ni bo­ğa­raq, za­hi­rən sa­kit ba­xış­la­rı­nı onun qar­nı­na zil­lə­yə­rək, sa­kit­cə de­di:
- Onu rədd elə­mək la­zım­dır.
Zü­ley­xa özü­nü o ye­rə qoy­ma­dan təəc­cüb­lə:
- Ba­şa düş­mə­dim? Bu nə söz­dü?
Yu­sif təm­kin­lə de­di:
- Zül­ya, sən adam ağ­zı­nı aç­ma­mış ürə­yin­də­ki­lə­ri oxu­yur­san. De­di­yim odur ki, uşa­ğı rədd elə­mək la­zım­dır.
- Sən uşa­ğın və­ki­li­sən, yox­sa ata­sı? Bəl­kə mə­nim xə­bə­rim ol­ma­dan Nə­sib sə­nə si­fa­riş gön­də­rib, bu işi sə­nə hə­va­lə edib?..
- Mə­ni ni­yə az­dı­rır­san, Zül­ya?.. Mən de­yə­ni elə­sən, iki­miz də ar­xa­yın ola­rıq. Axı, özün de­miş­din...
- Ay ax­maq, in­di­yə­cən an­la­ma­mı­san ki, hər­dən sə­ni cır­na­dıb, əsə­bi­ləş­dir­mək­dən ləz­zət alı­ram? Sən bu qə­dər­mi key­sən? Bu fi­kir har­dan ağ­lı­na gə­lib? Bir dü­şün nə de­yir­sən, bəs, Nə­sib­lə ni­şan­lı olar­kən abort et­dir­di­yim o uşaq kim­dən idi? Bəs ay­lar­la müa­li­cə... fi­lan. İn­di baş­qa zə­ma­nə­dir, uşaq doğ­maq üçün ki­şi­dən çox pul gə­rək olur.
- Ya­lan de­yir­sən. Sən mən­dən alət ki­mi is­ti­fa­də et­din. Ya­zıq Nə­sib də elə bi­lir ki, Al­lah onun dua­la­rı­nı eşi­dib, öv­lad ve­rib. Am­ma sən... son bir-iki ay­da bə­də­ni­nin göy yer­lə­ri­ni gör­mə­sin de­yə on­dan uzaq gə­zib do­la­nır­dın. «Mən sən­dən is­tə­di­yi­mi al­dım» - de­yən­də, bu­nu nə­zər­də tu­tur­muş­san. Sən oğ­ru­san, ha­ram­za­da­san... Sən...
- Hə, tu­taq ki, sən de­yən­dir, uşaq sən­dən­dir, bu­nu dos­tu­na açıb de­mə­yə cü­rə­tin ça­ta­caq­mı? Bəs sən dün­ya­ya ne­cə gə­lib­sən? Heç bi­lir­sən ha­ram­za­da ki­mə de­yir­lər? Anan sə­ni də bic do­ğub. Mən də sə­nin se­vim­li ana­nın yo­lu­nu get­dim, əri­min dos­tu­nu qoy­nu­ma al­dım... Am­ma ana­nın gü­na­hı ai­lə­si­ni da­ğıt­dı, fa­ciə­yə dön­dü... Mə­nim­sə gü­na­hım sən­dən uşaq tu­tub, öz ai­lə­mi qo­ru­maq olub. Yox­sa, uşaq üçün bur­nu­nun ucu göy­nə­yən Nə­sib gec-tez mə­ni bo­şa­yıb, baş­qa­sı ilə ai­lə qu­ra­caq­dı, ya da elə öm­rü­müz bo­yu it-pi­şik ki­mi do­la­na­caq­dıq. Qıs­qanc ol­sa da, ta­le­yi­mə, mə­nim ras­tı­ma o cür ər çıx­dı­ğı­na gö­rə Al­lah­dan ra­zı­yam.
Yu­sif qu­laq­la­rı­nı tu­tub qa­pı­ya ya­xın­laş­dı.
Zü­ley­xa:
- Ha­ra ge­dir­sən? - de­di. - Mə­ni bu və­ziy­yət­də tək qo­yub get­mə­yə haq­qın yox­du.
- Sə­ni öl­dür­mə­yə də haq­qım var...
Zü­ley­xa Yu­si­fin qə­zəb­li ba­xış­la­rın­dan qor­xub bir ad­dım ge­ri çə­kil­di...

* * *

Zü­ley­xa­nın de­di­yi «bic» sö­zü­nü Yu­si­fin di­lin­dən eşi­dən­də, Göy­çək ar­vad əsib-coş­du: «Qəh­bə­nin qar­nın­dan çı­xan, qəh­bə olar» - de­yib, çaş­qın­lıq için­də te­le­fo­na cum­du. Yu­sif ağ­lı kə­sən­dən ilk də­fə idi ki, ana­sı­nın ağ­zın­dan na­la­yiq söz eşi­dir­di, özü də ki­min haq­qın­da, can sir­da­şı­nın.
Te­le­fon ca­vab ver­mə­di, dəs­tə­yi ye­ri­nə qoy­du, çan­ta­sın­dan cib te­le­fo­nu­nu çı­xat­dı:
- Yə­qin Top­puş Ən­ti­qə, ba­şı bat­mış, qı­zı­gi­lə ge­dib, ev te­le­fo­nu ca­vab ver­mir, mo­bil te­le­fo­nu da əha­tə dai­rə­sin­dən kə­nar­da­dır, hə, axı, o gün mə­nə de­yir­di ki, ay Göy­çək ba­cı, tez­lik­lə mən də nə­və sa­hi­bi ola­ca­ğam...
Yu­sif ara ver­mə­dən si­qa­ret sü­mü­rür­dü, hər­dən də acıq­lı-acıq­lı ana­sı­na ba­xır­dı...
A­na­sı de­di:
- Sən ev­dən çı­xan­dan son­ra yə­qin Zü­ley­xa ana­sı­na zəng edib, axı, ha­mi­lə qa­dın ge­cə­nin bu vax­tı ev­də ne­cə tək qa­la bi­lər? Bi­lir­sən, ay oğul, bu dün­ya­da hə­rə­nin bir sir­ri var, bə­zən o sir­ri heç kim­dən giz­lət­mək ol­mur... Bir ma­na­ta möh­tac ol­du­ğum gün­lər­də Al­lah Top­puş Ən­ti­qə­ni xi­las­kar ki­mi ras­tı­ma çı­xart­dı. Bir-bi­ri­mi­zə ürək qız­dır­dıq, ba­şı­mı­za gə­lən­lə­ri də bir-bi­ri­mi­zə da­nış­dıq. Top­puş Ən­ti­qə Zü­ley­xa­ya ha­mi­lə olan­da, əri­ni qon­şu­luq­da ya­şa­yan bir dul qa­dın­la ya­taq­da tu­tur. Tərs­li­yə dü­şür, bo­şa­nır, son­ra o bo­şan­dı­ğı ba­şı­bat­mı­şın acı­ğı­na bir müd­dət qon­şu­luq­da­kı da­ma­rı­boş ki­şi­lər­lə otu­rub du­rur. Üzü üz­lər gör­müş bu ar­va­dı gec ta­nı­dım... Biz bu­ra kö­çüb gə­lən­də sən dün­ya­ya tə­zə göz aç­mış­dın. Top­puş Ən­ti­qə kö­mək et­di, sə­ni kör­pə­lər evi­nə dü­zəlt­dim... Eh, Top­puş Ən­ti­qə­dən min il də da­nış­sam, qur­tar­maz... Bir də­fə... Bir də­fə biz xa­ric­də olan­da bir ta­ci­rin evin­də ge­cə­lə­dik. O ta­ci­rin iki ar­va­dı ola-ola, Top­puş Ən­ti­qə ilə ya­xın­lıq elə­mək is­tə­di, onun­la üç gün­lük si­ğə kəs­dir­di...

* * *

Bu əh­va­lat on beş il bun­dan əv­vəl ol­muş­du. Top­puş Ən­ti­qə­nin o ta­cir­lə qon­şu otaq­da kef çək­di­yi o ge­cə­də Göy­çək ar­va­dın göz­lə­ri­nə yu­xu get­mə­miş­di, odur ki, hər şey ya­dın­da yax­şı qal­mış­dı. O, hə­min ge­cə əl­lə­ri­ni si­nə­sin­də çar­paz­la­yıb, pən­cə­rə­dən ya­xa­sı­na ul­duz­lar da­ğıl­mış gö­yə bax­mış­dı. Ay da san­ki gü­nah­kar yol­çu ki­mi qıv­rım saç­lı bu­lud­la­rın qoy­nun­da giz­lən­miş­di. Ge­cə ya­rı göy üzü­nün bu­lud­suz ma­vi ye­rin­də ul­duz uçu­şu­nu seyr edən­də, Göy­çək ar­va­dın qu­la­ğı­na qon­şu otaq­dan ötə­ri sev­gi­nin şi­rin vü­sa­lın­dan doy­muş ta­nış səs­lər gəl­miş­di:
- Rə­fi­qən is­tə­sə, onu da bi­ri­nə si­ğə edə­rik, da­rıx­maz...
- Ra­zı ol­maz... Ca­van­lı­ğın­da bir də­fə öz­gə ki­şi ilə olub, in­di­yə­cən əza­bı­nı çə­kir ya­zıq...
Tən­ha­lı­ğı bir­dən-bi­rə o ge­cə ürə­yi­ni sıx­mış­dı...
Top­puş Ən­ti­qə öz rə­fi­qə­si­nə and ver­miş­di ki, o ta­cir­lə olan əla­qə­si­ni heç ki­mə da­nış­ma­sın. Göy­çək ar­vad da söz ve­rib, and iç­miş­di ki, sə­nin sir­rin mə­nim­lə qə­bir evi­nə ge­də­cək...
Ta­le bu iki qa­dı­nın hə­ya­tı ilə hə­lə gənc yaş­la­rın­da ikən aman­sız oyun oy­na­mış­dı, on­la­rı ar­zu­la­ma­dıq­la­rı gü­na­ha sövq et­miş­di. Ana­lıq bor­cu, ya­şa­maq və ya­şat­maq his­si on­la­rı et­dik­lə­ri gü­nah ba­rə­də sus­ma­ğa va­dar et­miş­di. Göy­çək ar­vad gənc­li­yin­də poz­ğun hə­yat tər­zi ke­çi­rən qa­dın­la­ra hə­mi­şə nif­rət et­miş­di. Am­ma bir gün ha­mam­la­nıb güz­gü qa­ba­ğın­da mər­mər ki­mi ağ si­nə­si­nə ba­xar­kən öz-özü­nə va­leh ol­muş­du, eh­ti­ras­la alı­şıb ya­nan bə­də­ni­ni bir yad ki­şi­nin ix­ti­ya­rı­na ver­miş­di. Sən de­mə, o üç­cə də­qi­qə­lik həzz öm­rü bo­yu ona vic­dan əza­bı ve­rə­cək­miş. Hə­mi­şə evə gec gəl­mə­yə vər­diş edən əri o ge­cə, ne­cə ol­muş­du­sa, evə tez gəl­miş­di və ar­va­dı­nı oy­naş­la gör­müş­dü. O, yad ki­şi­nin kü­rə­yi­nə sap­la­dı­ğı bı­çaq­la Göy­çək ar­va­dı da vur­maq is­tə­yən­də, elə bil, gö­zə­gö­rün­məz bir qüv­və ti­yə­sin­dən qan axan bı­ça­ğı ha­va­da tu­tub sax­la­mış­dı. Göy­çək ar­vad isə can ver­mək­də olan oy­na­şı­nın al­tın­dan çı­xıb, üs­tü qan­lı-qan­lı qon­şu­ya qaç­mış­dı.
... Po­lis­lər qo­lu­nu qan­dal­la­yan­da, əri ba­ğı­ra-ba­ğı­ra de­miş­di: «Qan­cıq, sə­ni, har­da ol­san, ta­pıb öl­dü­rə­cə­yəm!.. And ol­sun o mü­qəd­dəs Qu­ra­na!».
O vaxt Göy­çək ar­vad ya­şa­dı­ğı ye­ri iki-üç də­fə də­yiş­miş­di. Yu­si­fə ha­mi­lə ol­du­ğu­nu bi­lən­də isə ar­tıq gec idi. Qar­nı ya­vaş-ya­vaş bur­nu­na qal­xır­dı. Əri­nin son ba­ğır­tı­sı tez-tez qu­laq­la­rın­da əks-sə­da ve­rir­di. Sək­sə­kə için­də ya­tıb-du­rur­du. O, bu əh­va­la­tı tək­cə Top­puş Ən­ti­qə­yə, özü də tə­zə-tə­zə ta­nış ol­du­ğu vaxt­lar­da da­nış­mış­dı. Top­puş Ən­ti­qə də Qu­ra­na əl bas­mış, duz-çö­rə­yə and içib «Bu sir­ri özüm­lə qə­bi­rə apa­ra­ca­ğam» de­miş­di. İn­di Zü­ley­xa­nın hə­min sir­ri açıb Yu­si­fə de­mə­si Göy­çək ar­va­da yer elə­miş­di, dü­şü­nür­dü ki, ata­lar hə­dər ye­rə kürk­lə­ri­ni gü­nə yan­dır­ma­yıb­lar, gö­rüb-gö­tür­dük­lə­ri­ni ib­rə­ta­miz mə­sə­lə dön­də­rib­lər: «Sir­ri­ni dos­tu­na de­mə, dos­tu­nun da dos­tu var». İla­hi, bi­zim et­di­yi­miz gü­nah­la­rın əziy­yə­ti­ni, axı, ni­yə uşaq­la­rı­mız çə­kir?


İn­di da­ha o, öl­mək­dən qorx­mur­du. Ürə­yi­ni bo­şal­dan­dan son­ra oğ­lu­nun gö­zü­nün içi­nə dik ba­xır­dı. Keç­mi­şin ən acı xa­ti­rə­si­ni da­nı­şan­da be­lə, ana­lar öz mü­qəd­dəs­li­yi­ni itir­mir­lər.
Yu­sif ana­sı­nın keç­mi­şin­dən xə­bər­siz idi. Onun bu eti­ra­fı üzü­nə tərs sil­lə ki­mi dəy­sə də, için­də bir yün­gül­lük duy­du. Am­ma ürə­yi qə­ri­bə bir şey is­tə­di: «Kaş ayın, ilin ta­ri­xi­ni unu­day­dım, han­sı əsr­də, han­sı öl­kə­də ya­şa­dı­ğı­mı bil­mə­yəy­dim».
Yu­sif səs­siz-sə­mir­siz çı­xıb get­di...

* * *

A­ra­dan bir ay keç­di.
Tə­biət ba­ki­rə­lik do­nu­nu ge­yin­miş­di. Hər tə­rəf - kü­çə­lər, sə­ki­lər, xi­ya­ban­lar bəm­bə­yaz qa­rın al­tın­da qal­mış­dı. Buz­la ör­tül­müş yol­lar­da yal­nız tək-tək tə­kə­ri zən­cir­li ma­şın­lar gö­zə də­yir­di. Ağac­la­rın bu­daq­la­rın­dan, no­val­ça­lar­dan sır­sı­ra­lar sal­la­nır­dı. Şə­hə­rə ne­çə qə­ri­nə idi ki, be­lə qar yağ­mır­dı. Də­niz­dən sərt şi­mal kü­lə­yi əsir­di. Qa­ra dal­ğa­lar qar­la ör­tül­müş sa­hi­lə can atır­dı. Mək­təb­lər iş­lə­mir­di - qı­şa ha­zır­lıq gö­rən­lə­rin ağ ya­la­nı üzə çıx­mış­dı. Ax­şa­müs­tü ha­va­lar çox so­yuq ke­çir­di.
Göz­lə­ri çu­xu­ra düş­müş Yu­sif Ema­nın evi­nin pən­cə­rə­si­nə sa­rı boy­lan­dı. Onun qa­ra qıv­rım saç­la­rı­nı qar ağart­mış­dı. Üzü­nü ne­çə gün idi ki, qırx­mır­dı. Bu gün ikin­ci də­fə ürə­yin­dən do­yun­ca ye­mək, is­ti van­na­da uza­nıb xə­ya­la dal­maq, son­ra yum­şaq di­van­da dir­sək­lə­nib, çay içə-içə te­le­vi­zo­ra bax­maq keç­miş­di. Çək­di­yi ucuz si­qa­ret­dən də bir-iki də­nə qal­mış­dı. Ana­sın­dan da, Zü­ley­xa­dan da küs­müş­dü. Ema­nın qa­pı­sı­nı döy­mə­yə isə xə­ca­lət çə­kir­di.
Bir­dən qa­pı öz-özü­nə açıl­dı - Ema gö­rün­dü...
Bu dün­ya­da in­san şüu­ru­nu tək­cə şə­rab, gö­zəl qa­dın, ya da nar­ko­tik va­si­tə­lər du­man­lan­dır­mır ki... Ən böh­ran­lı gün­lə­rin­də in­san du­man­da yo­lu­nu az­mış tən­ha qa­yı­ğa bən­zə­yir. Yu­si­fin «bəx­ti» gə­tir­miş­di; yan al­dı­ğı qəm sa­hi­lin­də göz­lə­di­yin­dən də nə­həng qa­yıq­la­ra rast gəl­miş­di. Okean­la­rın, də­niz­lə­rin fır­tı­na­sı­na tab gə­ti­rən qa­yıq­la­rı bə­zən ki­çik göl­lə­rin dal­ğa­sı aşı­rır. Doğ­ma oğ­lu­nun vil­la­sın­da özü­nə yer tap­ma­yan ata... ana­sı­nın oy­na­şı­nı bal­ta­la­yıb po­lis­dən ya­yı­nan oğul... ağır ci­na­yət­lər­dən do­ğan bən­zər­siz si­tua­si­ya­lar... Mü­rək­kəb, di­bi gö­rün­mə­yən in­san xa­rak­te­ri­nin də­rin­lik­lə­rin­dən nə­lə­ri çal­xa­la­yıb üzə çı­xar­ma­dı za­man...
Bir vaxt­lar, bir vaxt­lar de­yən­də ki, ya­xın keç­miş­də ca­van­lar mə­həl­lə­lə­ri­nin təəs­sü­bü­nü çə­kər­di­lər...
Dün­ya - için­də bö­yük çir­kab­lar da­şı­yan gə­mi­dir, biz də onun sər­ni­şin­lə­ri...
Dün­ya­nı lil­lən­di­rən qa­rı­şıq ni­gah­lar­dan do­ğu­lan bic­ba­la uşaq­lar­dır. Hə­lə sü­ni ma­ya­lan­ma yo­lu ilə dün­ya­ya öv­lad gə­ti­rən va­li­deyn­lə­rin han­sı təh­lü­kə­lər­lə rast­la­şa­ca­ğı­nı bir Al­lah bi­lir. Em­be­rio­nal öv­lad­lıq haq­qın­da bir rus fil­mi gös­tə­ri­lir­di. Öz bət­nin­də doq­quz ay da­şı­dı­ğı uşa­ğı eh­ti­yac üzün­dən var­lı bir ai­lə­yə sa­tan Mar­ta ad­lı gö­zəl bir qa­dın iyir­mi il­dən son­ra sat­dı­ğı hə­min oğ­lu tə­rə­fin­dən tə­ca­vü­zə mə­ruz qa­lır. Dün­ya­da hər şe­yi olan iyir­mi yaş­lı hə­min ca­van em­be­rio­nal öv­lad­lı­ğa gö­tü­rül­dü­yü­nü bi­lən­də in­ti­har edir. Vij­dan əza­bı çə­kən Mar­ta isə bu üsul­la da­ha iki qız uşa­ğı dün­ya­ya gə­tir­miş­di. Kim bi­lir, in­ti­har et­mə­səy­di, bəl­kə ey­ni şə­hər­də ya­şa­yıb ta­nı­ma­dı­ğı ana­sı­na tə­ca­vüz et­mək is­tə­yən o gənc öz ba­cı­sı ilə ai­lə qu­ra­caq­dı?

* * *

... Ema­nın qar ki­mi dü­mağ ma­şı­nın­dan enib, tər­tə­miz mən­zi­li­nə qə­dəm ba­san­da, Yu­sif kir­lən­miş üst-ba­şı­na ba­xıb dü­şün­dü: «De­mək bü­tün tə­zə gü­nah­lar keç­miş gü­nah­lar­dan qi­da­la­nır. Mən ana­mın bət­nin­dən do­ğu­lan, Zü­ley­xa­nın bət­ni­nə dü­şən tə­zə gü­na­ham...».
E­ma əy­ləş­mək üçün ona yer gös­tər­di. Te­le­vi­zo­ru yan­dır­dı. Ba­yaq­dan bə­ri bir kəl­mə də da­nış­ma­mış­dı­lar. Ema din­məz­cə mət­bə­xə keç­di, ora­dan qab-qa­caq sə­si gəl­di, son­ra van­na ota­ğın­dan su şı­rıl­tı­sı eşi­dil­di. Yu­sif il­lər xəs­tə­si ki­mi nıq­qıl­da­ya­raq, di­va­na çök­dü, te­le­vi­zor­da xı­rıl­tı­lı səs­lə da­nı­şan mü­ğən­ni­nin gənc­lik il­lə­rin­də oxu­du­ğu mah­nı­lar ve­ril­di.
­E­ma çay gə­tir­di. Göz­lə­ri­ni gah Yu­si­fə, gah da te­le­vi­zo­ra zil­lə­yib, hə­lə də su­sur­du... Sus­ma­yan saq­qal­lı mü­ğən­ni­nin keç­miş­dən gə­lən sə­si idi. İtən sə­si­nə, ötən gənc­li­yi­nə ba­xıb köv­rəl­miş­di.
«Hər şey gö­zəl­dir hə­yat­da!».
Yu­sif öz-özü­nə de­di: «Ya­lan­dır, ya­lan­dır, hər şey ya­lan­dır hə­yat­da».
Yu­sif əsə­bin­dən te­le­vi­zo­ru vu­rub sın­dır­maq is­tə­yir­di...
Xey­li vaxt idi ki, Ema Yu­si­fi əlim­yan­dı ax­ta­rır­dı: «İ­la­hi, bir ay­da in­san nə ha­la dü­şər­miş... İlk də­fə gör­dü­yüm fa­ğır, sa­kit Yu­sif de­yil bu, əsəb­lə­ri çox po­zu­lub...».
E­ma pul­tun düy­mə­si­ni ba­sıb ka­na­lı də­yiş­di. Ek­ran­da boks üz­rə ya­rış gös­tə­ri­lir­di. Bir boks­çu di­gə­ri­ni rin­qin kün­cü­nə sı­xış­dır­mış­dı. Rə­qi­bi­nin önün­də da­ya­na bil­mə­yən boks­çu no­kaut və­ziy­yə­ti­nə dü­şən­də, Yu­si­fi bərk ös­kü­rək tut­du, az qal­dı, və­rəm­li xəs­tə­lər ki­mi bo­ğul­maq həd­di­nə çat­sın. O tit­rə­yir, tez-tez ba­şı­nı tu­tur, san­ki ta­le­yin yum­ruq­la­rı­na tab gə­tir­mə­yə ça­lı­şır­dı. Am­ma özü­nü ələ ala bil­mir­di. No­kaut­dan ya­yı­na bil­mə­yən boks­çu ki­mi əl­lə­ri sus­ta­lıb ya­nı­na dü­şən­də, Ema ha­kim ki­mi onun ba­şı­nın üs­tü­nü kəs­dir­di:
- Bu nə hal­dır düş­mü­sən? - de­di. Özü­nü ələ al, axı sən...
Yu­sif onu ta­nı­yan­dan bə­ri ilk də­fə idi ki, sö­zü­nü kə­sir­di:
- Axı, mən ki­şi­yəm, de­yil­mi? Öhö!.. Öhö!.. Öz dos­tu­nun na­mu­su­na sa­ta­şa­na da ki­şi de­yər­lər?
Məğ­lub boks­çu­nun gah ha­ki­mə, gah da rə­qi­bi­nə tərs-tərs bax­dı­ğı ki­mi, o da göz­lə­ri­ni Ema­ya zil­lə­miş­di...
E­ma gü­na­kar­ca­sı­na dil­lən­di:
- Hər şe­yi bi­li­rəm. Bu iş­də sə­nin heç bir gü­na­hın yox­dur!
- Gü­na­hım yox­dur? Ne­cə yə­ni gü­na­him yox­dur? Mən elə baş­dan aya­ğa gü­na­ham da. Gü­na­hın ən ye­kə­si­yəm. Sən mə­ni o ba­taq­lıq­dan ni­yə çı­xart­dın axı? Çir­ka­ba bu­laş­mış bir kü­çük nə­yi­nə gə­rək idi?.. Öhö... öhö!..
Yu­sif çay­dan bir qur­tum içib, fin­ca­nı nəl­bə­ki­yə qoy­du:
- Mə­nə iç­mə­yə, ya da çək­mə­yə tünd bir şey ver, Em...
O­nun göz­lə­rin­də get-ge­də aza­lan işıq Ema­nı qor­xu­ya sal­dı:
- Dur hə­lə bir yax­şı-yax­şı yu­yun, is­ti van­na­ya gir. Son­ra bir­lik­də şam edə­rik. So­yu­du­cu­da yax­şı tut ara­ğı da var...
Yu­si­fin için­də ilıq duy­ğu­lar baş qal­dır­dı. Elə bil, da­mar­la­rın­da don­muş qan hə­rə­kə­tə gəl­di. Ema­nın əli­ni öp­dü.
- Ba­ğış­la mə­ni, ta­nış ol­du­ğu­muz gün elə dü­şü­nür­düm ki, sə­nin üçün bu dün­ya­da hər şey yal­nız kef və əy­lən­cə­dən iba­rət­dir... Sən isə, mə­nə gö­rə - ana­sı­nın bət­ni­nə zor­la dü­şən... bir zır­ra­ma­ya gö­rə bu qə­dər əzab çə­kir­sən, mən, axı, pis ada­mam, dos­tu­mun ar­va­dı­nın oy­na­şı­yam.
- Eh, dün­ya­dır da... Hə­rə­miz­lə bir cür mə­zə­lə­nir. Bi­ri­miz fi­ra­van ya­şa­maq, bi­ri­miz yax­şı ma­şın al­maq, gö­zəl ev-eşik əl­də et­mək, oğul-uşaq, yağ­lı və­zi­fə sa­hi­bi ol­maq na­mi­nə, bi­ri­miz də, sa­də­cə, qor­xu­muz­dan to­ra dü­şü­rük...
- Em, or­da, sən mə­nə rast gəl­di­yin o uçuq-sö­kük zir­zə­mi­də qo­ca bir bomj var­dı. Da­nı­şan­da elə bi­lir­dim sa­yıq­la­yır. De­yir­di ki, in­san çox vaxt öz mər­hə­mə­ti­nə gö­rə əzab çək­mə­li olur, bəd­xah­lı­ğı­na gö­rə­sə - mü­ka­fat­lan­dı­rı­lır. Pro­me­tey odu Al­lah­dan oğur­la­yıb in­san­la­ra bəxş edən­də, mər­hə­mə­ti­nə gö­rə ağır cə­za­lan­dı­rıl­dı. İsa­nı çar­mı­xa çək­di­lər. Am­ma in­san­la­rı cə­ha­lət­də, zül­mət­də, qa­ran­lıq zir­zə­mi­lər­də ya­şa­dan­la­rın ba­şı­na qı­zıl­dan tac qo­yur­lar. Mən də dos­tu­mun mə­həb­bə­tin­dən sui-is­ti­fa­də et­mi­şəm - ha­lal­ca ar­va­dı ilə yat­mı­şam. O, ino­mar­ka ma­şın al­sın de­yə qız­mar gü­nə­şin al­tın­da iş­lə­yir, mən onun ar­va­dı­nın oy­na­şı olu­ram, ar­va­dı xə­ya­nə­ti­nə gö­rə ar­zu­su­na ça­tır, kör­pə hə­diy­yə alır... Yox, nə zə­ma­nə­nin, nə də Al­la­hın bu iş­lər­də gü­na­hı var. Pis əməl­lər oğur­luq iz­di­vac­dan dün­ya­ya gə­lən kör­pə­lər­lə bir­gə bö­yü­yür. Mi­ras ki­mi ata­dan oğu­la, ana­dan qı­za ötü­rü­lür. Hə, hə­min bomj de­yir­di ki, gü­na­hın baş­lan­ğı­cı ba­ba­mız Adəm­də­dir... Zü­ley­xa­nın qar­nın­da mə­nim gü­na­hım bö­yü­yür, o uşa­ğa gö­rə dos­tum­sa Al­la­ha şükr edir. Zü­ley­xa­nın ana­sı nə­nə ola­caq de­yə özü­nü xoş­bəxt sa­yır, mə­nim anam­sa o uşa­ğın mən­dən ol­du­ğu­nu bil­sə, özü­nü dün­ya­nın ən bəd­bəx­ti sa­na­caq. Bu mə­nim fa­ciəm­dir, san­ki ata ol­maq is­tə­mi­rəm... Bu duy­ğu mə­nə yad­dır... Qor­xu­dan to­ra dü­şən ada­mın çı­xış yo­lu yal­nız in­ti­har­dır...
- Ba­xı­ram, bu əh­va­lat sə­ni əməl­li-baş­lı fi­lo­sof edib.
- Ki­mi keç­mi­şin səhv­lə­ri­ni öy­rə­nib ib­rət alır, ki­mi də qə­ba­hə­ti ya­şa­dı­ğı cə­miy­yə­tin üs­tü­nə yı­xıb, yo­lu­na da­vam edir. Mən isə, yol­da azıb qal­mı­şam... Em, ilk də­fə mən on dörd ya­şım­da Zü­ley­xa­nı çıl­paq gö­rən­də utan­dı­ğım­dan ye­rə gir­mə­yi ar­zu­la­mış­dım. İn­di­sə, mən onun həm də qəl­bi­nin çıl­paq­lı­ğı­nın şa­hi­di ol­dum. Bu də­fə, doğ­ru­dan da, ölüb ye­rə gir­mək is­tə­yi­rəm...
- Sa­kit ol, sa­kit, bu cür fi­kir­lər­lə özü­nü puç edər­sən.
- Em, mən hə­qi­qət­lə ya­lan ara­sın­da fərq gör­mə­dim. Mən üşü­yü­rəm. Qa­baq­lar əlin əli­mə də­yən­də içim­də hə­ra­rə­ti­ni du­yar­dım, in­di­sə... mən bu cür ya­şa­ma­ğı ar­zu et­mə­miş­dim... qı­zış­ma­ğa bir şey ver mə­nə. Yox, da­yan, uza­ğa get­mə...
Yu­sif əli­ni qol­tuq ci­bi­nə sa­lıb, ora­dan çı­xar­dı­ğı ağ to­zu şü­şə­li jur­nal sto­lu­nun üs­tü­nə da­ğıt­dı, bur­nu­na çək­di, son­ra ba­şı­nı Ema­nın diz­lə­ri­nə qo­yub bir xey­li uyu­du...
... Ge­cə ya­rı­sı Ema tə­ci­li yar­dım ça­ğı­rıb, Yu­si­fi xəs­tə­xa­na­ya apar­dı.
Ba­yır­da su­lu qar ya­ğır­dı...

* * *

... Yu­si­fin xəs­tə­xa­na­ya gəl­di­yin­dən yed­di gün ke­çir­di. Kü­lək­lər pa­la­ta­nın pən­cə­rə­lə­ri­ni şaq­qıl­da­dır­dı.
Göy­çək ar­vad oğ­lu­nun da­mar­la­rı gö­rü­nən arıq əl­lə­ri­ni öpüb:
- Anan öl­sün, Yu­sif, - de­di. - Qız-gə­lin­dən hə­ya­lı ba­lam, sən ni­yə ya­man gü­nə qal­dın?
Göy­çək ar­vad son­ra na­lə çək­di:
- Ba­la­mın bəd­bəxt­li­yi­nə mən özüm ba­is ol­dum, mən!..
Ağ­rı-acı­lar Yu­si­fin göz­lə­ri­nə ölüm köl­gə­si en­dir­miş­di. Pa­la­ta­da ne­çə gün yat­dı­ğı­nı bil­mir­di. Di­li­nin ucu ilə qız­dır­ma­dan çat­la­mış do­daq­la­rı­nı ya­la­yır­dı. Bo­ğuq səs­lə ana­sı­na:
- Bəd­bəxt­li­yi­min sə­bə­bi bir de­yil, iki de­yil...
- Qa­dan mə­nə gəl­sin, ba­la. Gü­nah­kar mə­nəm, mən! Öm­rüm bo­yu qor­xu için­də ya­şa­mı­şam. İs­tə­mir­dim mə­nim gü­na­hı­mın ağ­rı­sı­nı sən çə­kə­sən. Di­li qu­ru­sun o gə­li­nin... Sə­ni yor­ğan-dö­şə­yə o sal­dı...
Göy­çək ar­vad sus­du. De­mək is­tə­di­yi «bir də onun ana­sı» söz­lə­ri­ni di­li­nin ucun­da güc­lə sax­la­dı. Ema­nın ya­nın­da rə­fi­qə­si­nin adı­nı di­li­nə gə­tir­mə­yi özü­nə sı­ğış­dır­ma­dı:
- Ev-eşi­yi­mi sa­ta­ram, əl açıb qa­pı-qa­pı di­lə­nə­rəm, ba­la... Sə­ni ya­taq xəs­tə­si ol­ma­ğa qoy­ma­ram...
Yu­sif ana­sı­nın göz yaş­la­rı­nı gö­rüb da­ha da köv­rəl­di. Do­daq­la­rı tit­rə­di­yin­dən diş­lə­ri­ni bir-bi­ri­nə sıx­dı. Da­nı­şa bi­lə­cə­yi­nə əmin olan­da:
- Ya­dın­da­mı...
O, ud­qu­na­raq, bir an da­yan­dı:
- Uşaq vax­tı ba­la­ca düy­mə ud­muş­dum... mə­ni çöp­çü­yə apar­dın... çöp­çü bi­zi al­dat­dı...
Yu­sif çə­tin nə­fəs alır­dı, da­nış­ma­ğa he­yi ol­ma­dı­ğın­dan din­cəl­mək üçün göz­lə­ri­ni qa­pa­dı. Bir ne­çə an ke­çən­dən son­ra gö­zü­nü açıb, ana­sı­nın üzü­nə bax­dı:
- Mə­nim ud­du­ğum qa­ra düy­mə idi. Am­ma o üfü­rə-üfü­rə bo­ğa­zım­dan ağ düy­mə çı­xart­dı...
- Dər­din alım, ya­dım­da­dı. Ev­cik-ev­cik oy­na­yır­dı­nız. Nə­sib ata idi, Zü­ley­xa ana, sən də on­la­rın uşa­ğı. Düy­mə də Zü­ley­xa­nın kof­ta­sın­dan qı­rı­lıb düş­müş­dü, sən də onu gö­tü­rüb ağ­zı­na qoy­muş­dun...
Yu­si­fin üzü­nü qı­zar­tı bü­rü­dü. Bəl­kə, bu, de­yə­cə­yi sö­zün is­ti­si, hə­ra­rə­ti idi:
- Düy­mə­ni ağ­zım­da, da­ma­ğım­da giz­lət­miş­dim. Siz ax­tar­ma­ğa baş­la­yan­da ud­dum. İs­tə­yir­dim o düy­mə... - Bu an o, göz­lə­ri­ni ye­nə qa­pa­ya­raq pı­çıl­tıy­la: - Mə­nim ol­sun... - de­di. - Elə bi­li­rəm o düy­mə in­di də içim­də­dir...
Yu­sif Ema­ya bax­dı və də­rin­dən nə­fəs al­dı:
- Ha­vam çat­mır... - de­di.
E­ma hə­kim ça­ğır­maq üçün tə­lə­sik pa­la­ta­dan çıx­dı. O ge­dən­dən son­ra san­ki Yu­sif can­lan­dı, hiss olu­nur­du ki, ürə­yin­də giz­li sax­la­dı­ğı bir sir­ri söy­lə­mək is­tə­yir:
- Ya­dın­da­mı, ra­yo­na bi­bim­gi­lə get­di­yim... Qum­ru yu­mur­ta­la­rı­nı... Ana, bu sir­ri sən­dən baş­qa heç ki­mə... mə­nim üs­tüm­də əsim-əsim əsən Ema­ya da de­yə bil­mə­rəm...
Yu­sif kən­də - bi­bi­si­gi­lə get­miş­di. Bir gün kol­luq­da gö­zü­nə bir quş dəy­di. Ya­xın­la­şan­da gör­dü ki, tər­pən­mir. Özü də elə yer­də­dir ki, əl çat­mır. Qa­çıb dəh­rə gə­tir­di, kol­la­rı bir-bir kəs­di. Quş na­ra­hat ol­du. Pı­rıl­tıy­la uça­raq ya­xın­da­kı gi­las ağa­cı­na qon­du. Yu­sif əli­ni uza­dıb yu­va­da­kı yu­mur­ta­la­rı gö­tür­dü. Quş ha­ray-hə­şir sa­la­raq, hə­yə­can için­də o yan­dan bu ya­na, bu yan­dan o ya­na uça­raq qa­na­dı­nı Yu­si­fin üzü­nə çır­pır­dı. Bir­dən ne­cə ol­du­sa, yu­mur­ta­lar Yu­si­fin əlin­dən ye­rə dü­şüb sın­dı. Elə bu vaxt bi­bi­si gəl­di, sın­mış yu­mur­ta­la­rı gö­tü­rüb, de­di:
- Sən ney­lə­din, ay sa­ğol­muş... Ya­zıq qum­ru hər il o ko­lun için­də ba­la çı­xar­dır­dı. O kol­lu­ğa heç tül­kü də gi­rə bil­mir­di. Ora bir ilan da da­dan­mış­dı - is­tə­yir­di ki, yu­mur­ta­la­rı ye­sin. Qum­ru dim­di­yi ilə onun göz­lə­ri­ni tök­dü. İlan kor ol­du, heç üç gün, beş gün ya­şa­ma­dı, öl­dü...
Yu­sif qor­xa-qor­xa so­rüş­dü:
- İn­di qum­ru mə­nim də göz­lə­ri­mi tö­kə­cək?
Bi­bi­si ba­şı­nı bu­la­dı:
- Yox, sə­nə gü­cü çat­maz. Am­ma qar­ğış edə­cək... Hə, hə, qar­ğı­şı tu­ta­caq bi­zi...
Yu­sif hə­min əh­va­la­tı xa­tır­la­yıb:
- Ana­can, sə­nin tək - yal­qız qal­ma­ğın da... bir par­ça çö­rək pu­lu qa­zan­maq üçün özü­nü ora-bu­ra vur­ma­ğın da, Top­puş Ən­ti­qə­nin şey-şü­yü­nü da­şı­ma­ğın da, lap mə­nim... - Yu­si­fin ana­sı­na «baş­qa ki­şi­dən ol­ma­ğım da» de­mə­yə gü­cü çat­ma­dı, bir anın için­də üz-gö­zü­nü tər bas­dı, ana­sı yay­lı­ğı ilə onun tə­ri­ni eh­mal­ca sil­di.
- Can ba­la, tə­ləs­mə, bir az tox­ta, son­ra da­nı­şar­san, - de­di: Bu ya­şın­da nə qə­dər əzab çək­din...
Yu­sif ana­sı­nın sö­zü­nü ye­nə də ağ­zın­da qoy­du:
- Ana, vax­tım yox­du... Sö­zü­mü kəs­mə... De­yə­sən, mə­ni qum­ru­nun... qar­ğı­şı tut­du... Ana... Elə bi­lir­sən on doq­quz ya­şım var?.. Xə­bə­rin yox­du... Bu dərd­lər­lə, bu əzab­lar­la qırx yaş­lı ada­mın öm­rü­nü ya­şa­mı­şam. Dost­la­rım mə­nə fi­lo­sof de­yir. Axır ba­şa düş­düm ki... bu dün­ya­da ha­mı... uşaq­lar da, bö­yük­lər də giz­lən­paç oy­na­yır­lar.
Bir­dən Yu­si­fin göz­lə­ri bö­yü­dü. Tam ay­dın­lı­ğı ilə vax­tı­nın bit­di­yi­ni an­la­dı. Zü­ley­xa ilə bağ­lı hiss­lə­ri­ni ana­sı­na ba­şa sa­la bil­mə­yə­cə­yi­ni dərk et­di­yin­dən:
- Sə­nin bir­cə gü­na­hın... var... Gə­rək mə­ni doğ­ma­yay­dın.... Zul­ya­nın... uşa­ğı... mən­dən­di... - de­di.
O­nun get-ge­də sön­mək­də olan ba­xış­la­rı pa­la­ta­nın işıq­lı pən­cə­rə­si­nə də­yib sın­dı. Göy­çək ar­vad uca­dan «Vax­sey!» - de­yib üzü­nü cır­dı. Ema şi­vən sə­si­nə hövl­nak içə­ri gi­rən­də, Göy­çək ar­vad hu­şu­nu iti­rib ye­rə yı­xıl­mış­dı. Yu­si­fin do­daq­la­rın­da güc­lə se­zi­lən is­teh­za­lı tə­bəs­süm, ya­naq­lar­da açıq qal­mış göz­lə­rin­dən sü­zü­lən iki dam­la göz yaşı var­dı.

E P İ L O Q

- Al­lah bu mər­hu­mun gü­nah­la­rı­nı ba­ğış­la­sın. Cə­mi ca­van­la­ra doğ­ru yol nə­sib et­sin! Biz ha­mı­mız bir-bi­ri­mi­zin dər­di­nə la­qey­dik, bir mə­həl­lə­də bi­ri­miz di­gə­rin­dən xə­bər-ətər­si­zik. Axi­rə­ti­mi­zi dün­ya ma­lı­na qur­ban ve­ri­rik...
- Nar­ko­ma­ni­ya ca­van­la­rı­mı­zın axı­rı­na çıx­dı...
- Top­puş Ən­ti­qə yas məc­li­sin­də qa­dın mol­la­sı ilə elə da­nış­dı ki, san­ki göm­rük­çü­lər üç il əv­vəl əli Qu­ran­lı, ba­şı hi­cab­lı bu qa­dı­nın alt pal­ta­rı­nı çı­xa­rıb, gün­gör­məz ye­rin­də giz­lət­di­yi ko­kain pa­ke­ti­ni tap­ma­mış­dı­lar.
Göy­çək ar­vad için­də ya­nıb-qov­ru­lur­du: in­di­yə ki­mi özü­nə ba­cı, öv­la­dı­na doğ­ma xa­la bil­di­yi al­ver­çi Top­puş Ən­ti­qə­ni Yu­si­fin ölü­mün­dən son­ra mə­həl­lə ca­van­la­rı­nın qa­ti­li he­sab edir­di. Bəs, Göy­çək ar­vad özü kim idi? Ağ ölüm mə­lə­yi­nin rə­fi­qə­si, bəl­kə də kö­mək­çi­si, axı, də­fə­lər­lə onun çan­ta­la­rı­nı da­şı­mış­dı. Əv­vəl­lər yol yol­daş­la­rı da, köm­rük­çü­lər də onu Top­puş Ən­ti­qə­nin şə­ri­ki bi­lir­di­lər...
Ke­çid mən­tə­qə­sin­də ça­lı­şan ti­pik Azər­bay­can ki­şi­lə­ri­nin qa­dı­na hör­mət və eh­ti­ma­dın­dan sui-is­ti­fa­də edən Top­puş Ən­ti­qə üz­də özü­nü ar­xa­sız-kö­mək­siz gös­tər­sə də, əs­lin­də, baş­qa cür idi. Əc­nə­bi ta­cir­lə ta­nış­lı­ğı onun hə­ya­tı­nı bir­dən-bi­rə ta­mam də­yiş­miş­di. On­da Ən­ti­qə hə­lə be­lə top­puş de­yil­di. Göy­çək ar­vad ki­mi arıq-uru­ğun bi­ri idi. Ey­ni mal­dan apa­rıb, ey­ni mal­dan alıb gə­ti­rir­di­lər. Am­ma Ən­ti­qə az qa­zan­ca qa­ne ol­mur­du. Get­dik­cə şi­şir­di - top­puş olur­du.
Bir gün Göy­çək ar­vad onun nə üçün şiş­di­yi­nin şa­hi­di ol­du. Nar­ko­tik mad­də ilə ya­xa­la­nan Top­puş Ən­ti­qə heç nə­yi boy­nun­dan ata bil­mə­di. Sən de­mə, yığ­dı­ğı var-döv­lə­ti, qı­zı­na ver­di­yi ba­ha­lı ce­hi­zi, ba­ğış­la­dı­ğı daş-qaş­la­rı o zəh­ri­mar­dan qa­zan­dı­ğı pul­lar­la alır­mış. Kaş əv­vəl­dən ona qo­şul­ma­yay­dı. Bəl­kə elə o da Top­puş Ən­ti­qə qə­dər Yu­sif ki­mi oğul­la­rın ölü­mün­də gü­nah­kar­dır? Am­ma, elə bil, Top­puş Ən­ti­qə di­li­ni-ağ­zı­nı bağ­la­mış­dı. Bu­dur, nif­rət et­sə də, Top­puş Ən­ti­qə­nin mas­ka­sı­nı yırt­ma­ğı, nə­dən­sə, özü­nə ar bi­lir. Bəl­kə qor­xur? Zü­ley­xa­nın ha­mi­lə ol­du­ğu­nu de­di­yi ax­şam ona söz at­mış­dı: «Cəl­la­dın həbs­xa­na­dan çı­xıb, sə­ni ax­ta­rır, eh­ti­yat­lı gəz-do­lan».
Top­puş Ən­ti­qə­nin hər yer­dən, hər şey­dən xə­bər­dar ol­ma­sı son vaxt­lar Göy­çək ar­va­dı na­ra­hat et­mə­yə baş­la­mış­dı. Ona elə gə­lir­di ki, bu qəd­dar qa­dın hət­ta qı­zı­nın da Nə­sib­dən de­yil, Yu­sif­dən uşa­ğa qal­dı­ğı­nı bi­lir, am­ma özü­nü o ye­rə qoy­mur.
Top­puş Ən­ti­qə hü­zür mə­ra­si­mi­ni yo­la ver­mək üçün bə­də­ni­ni əs­di­rə-əs­di­rə üç­də, yed­di­də də­fə­lər­lə can­fə­şan­lıq elə­di, özü­nü ona-bu­na sə­xa­vət­li gös­tər­mək üçün Göy­çək ar­va­da pul­dan-pa­ra­dan yar­dım et­mə­yə cəhd gös­tər­di. Am­ma Göy­çək ar­vad ra­zı ol­ma­dı:
- Baş­da­şı­nın xər­ci­ni Ema çə­kib, mən də ev-eşi­yim­də qiy­mət­li nə var­dı­sa, ha­mı­sı­nı sat­mı­şam...
Top­puş Ən­ti­qə de­di:
- Hər şey al­nı­mı­za ne­cə ya­zı­lıb­sa, elə də ola­caq. Bi­zim cəh­di­miz əbəs­dir. İn­sa­nın aqi­bə­ti özün­dən ası­lı de­yil. Zü­ley­xa Nə­si­bə zəng edib, o da de­yib ki, qır­xa, yə­ni, ayın axı­rı­na özü­mü çat­dı­ra­ram. Zü­lü özü gə­lə bil­mə­yə­cək... Gə­rək üzür­lü sa­ya­san... Ya­zıq bu qə­dər əziy­yət çə­kib, uşa­ğı sağ-sa­la­mat doğ­sun de­yə da­va-dər­ma­na bir ətək pul ve­rib!.. Qor­xur ki, gə­lib bur­da ağ­laş­ma eşi­dər, Al­lah elə­mə­miş, uşa­ğı sa­lar...
Top­puş Ən­ti­qə sə­si­ni içi­nə sa­lıb, gah xı­sın-xı­sın, gah da yas­da ol­du­ğu­nu unu­dub bərk­dən da­nı­şır­dı:
- Ba­kı­da nə qə­dər ocaq var, ha­mı­sı­na nə­zir-ni­yaz elə­mi­şəm ki, Al­la­hın al­tın­da ba­lam sağ-sa­la­mat doğ­sun!.. Nə­sib gəl­sin, in­şal­lah, onun­la da ul­du­zu­muz ba­rı­şar...
- Bəs­dir! - de­di Göy­çək ar­vad. - Son­ra hıç­qı­rı­ğı­na ara ve­rib, sa­kit­cə aya­ğa qalx­dı:
- Bəs­dir, Ən­ti­qə, heç nə eşit­mək is­tə­mi­rəm... Hey­dən düş­mü­şəm... Da­ha ba­la­mı əlim­dən alan­la­ra qar­ğış elə­mə­yə də he­yim qal­ma­yıb.
Top­puş Ən­ti­qə sus­du. İlk də­fə idi ki, Göy­çək ar­vad ona mü­ra­ciət edən­də «ba­cı» kəl­mə­si­ni iş­lət­mir­di. İlk də­fə idi ki, Göy­çək ar­vad onun sə­sin­dən iy­rə­nir, söz-söh­bə­tin­dən be­zir­di. Nə de­yə­cə­yi­ni bil­mə­di. O, «can sir­da­şı»­nın - rə­fi­qə­si­nin səbr ka­sa­sı­nı da­şır­maq­dan qor­xur­du. Göy­çək ar­vad isə, on sək­kiz il əv­vəl bir kör­pə­si ilə çö­rək pu­lu tap­ma­dı­ğı qar­lı qış gü­nün­də evi­nə sı­ğın­dı­ğı bu qa­dı­na nə de­yə­cə­yi­ni yax­şı bi­lir­di. Bir il bun­dan əv­vəl xa­ric­dən qa­yı­dan­da, Top­puş Ən­ti­qə yol­bo­yu ağ­la­yıb, ona öz dər­di­ni da­nış­mış­dı. Özü­nü hə­mi­şə əh­mə­di-bi­qəm ki­mi gös­tə­rən, qor­xu his­si nə ol­du­ğu­nu bil­mə­yən Top­puş Ən­ti­qə­nin göz­lə­rin­də yu­va sa­lan dər­din ağır­lı­ğı­nı, qor­xu­nun bö­yük­lü­yü­nü duy­muş­du.
- Qor­xu­ram, Göy­çək, qor­xu­ram, toy hə­diy­yə­si ver­di­yim ma­şı­nı ge­ri qay­ta­ran, aya­ğı­mı tə­zə mən­zi­lin­dən kə­sən, mə­ni ye­ga­nə ba­la­mın üzü­nə həs­rət qo­yan o Nə­sib bir gün uşa­ğı ol­ma­dı­ğı­na gö­rə Zü­ley­xa­nı bo­şa­sın...
- Ar­xa­yın ol, Ən­ti­qə, o nə­sil­də ar­vad bo­şa­mır­lar, - de­yə Göy­çək ar­vad onu sa­kit­ləş­dir­mə­yə ça­lış­mış­dı. - Gu­ya, özün bil­mir­sən... Hə, ya­dı­ma düş­dü: Yu­sif yu­xu­da Zü­ley­xa­nın qu­ca­ğın­da uşaq gö­rüb, özü də oğ­lan...
- Eh, Göy­çək, yu­xu-mu­xu boş şey­di, bu qə­dər da­va-dər­man­la bir kar aş­mır. Mə­nim də qa­zan­cım son vaxt­lar itə-qur­da qis­mət olur, uşa­ğa pul-pa­ra da gön­də­rə bil­mi­rəm. Heç bi­lir­sən bir də­fə tə­zə apa­ra­ta gi­rib-çıx­maq, ana­liz ver­mək ne­çə­yə ba­şa gə­lir? İraq ol­sun, de­yi­rəm bəl­kə uşa­ğın ol­ma­ma­sı Nə­sib­dən­dir?
- On­da be­lə çı­xır ki, Zü­ley­xa­nın to­ya qə­dər abort elət­dir­di­yi uşaq Nə­sib­dən de­yil­miş?
- Yox, sən nə da­nı­şır­san, gü­nah mə­nim ba­şı­boş qı­zım­da ol­du, nü­bar uşa­ğı sal­dır­dı ki, hə­lə tez­di. Gu­ya, uşaq do­ğub, fi­qu­ra­sı­nı poz­maq is­tə­mir. İn­di özü də qor­xur, de­yir, ma­ma, Nə­sib mən­dən get-ge­də so­yu­yur. Qor­xur ki, bir gün Nə­sib uşaq­lı bir qa­dın­la evə gə­lib, Zü­ley­xa­nı qov­sun: «Bax, bu mə­nim tə­zə ar­va­dım, bu da da­va-dər­man­sız do­ğu­lan uşa­ğım... Sən dön o nar­ko­di­ler ana­nın ya­nı­na...».
- Nə­sib pak uşaq­dı, elə şey elə­məz! Sə­nə de­dim axı, o nə­sil­də bu gü­nə­cən hə­lə heç kim ar­vad bo­şa­ma­yıb...
- Val­lah, ay Göy­çək, Al­lah­dan ar­zum bu­dur ki, tə­ki Zü­ley­xa­nın uşa­ğı ol­sun, Nə­sib mə­ni ölə­nə­cən evi­nə qoy­ma­sa da olar. Hə, bir də sə­nə de­yi­rəm, töv­bə edə­cə­yəm, Al­la­hın töv­bə qa­pı­la­rı hər za­man açıq­dır...
«... Bəl­kə də, Zü­ley­xa­nı Yu­si­fi yol­dan çı­xar­ma­ğa va­dar edən də elə ana­sı olub?! Düz de­yir­lər­miş - ölüm mə­lə­yi imiş Top­puş Ən­ti­qə». - Ürə­yin­də be­lə dü­şü­nür­dü Göy­çək ar­vad...

* * *

O gün Zü­ley­xa qar­nın­da dəh­şət­li ağ­rı­lar duy­du. Qor­xu­dan rən­gi ağar­dı. Uşaq bət­ni­ni elə tə­pik­lə­yir­di ki, elə bil, çı­xıb ha­ra­sa uzaq­la­ra qa­çıb ge­də­cək­di və za­val­lı qa­dın onun üzü­nü heç za­man gör­mə­yə­cək­di. Qır­mı­zı te­le­fon apa­ra­tı­nın dəs­tə­yi­ni gö­tü­rüb tə­ci­li yar­dı­ma zəng et­mək is­tə­di, bir­dən göy gu­rul­da­dı, qo­naq ota­ğı­nın pən­cə­rə­si önün­də il­dı­rım çax­dı, o dəs­tə­yi ye­ri­nə qo­yub pı­çıl­tı ilə de­di:
- İla­hi, mə­ni ba­ğış­la. Gü­nah­kar bən­də­nə rəhm et!
Ağ­la­ya-ağ­la­ya diz­lə­ri üs­tə çök­dü, əl­lə­ri­ni gö­yə aç­dı:
- Yal­va­rı­ram, bu kör­pə­ni mə­nə ba­ğış­la, onu mən­dən al­ma, mən onu zi­na ki­mi qa­zan­dı­ğı­ma, əri­mə xə­ya­nət et­di­yi­mə gö­rə sə­nin hər cə­za­na la­yi­qəm, am­ma zi­nə­kar­lı­ğı ha­rın­lı­ğım­dan et­mə­mi­şəm. Bu uşaq mə­nim xoş­bəxt­li­yi­min qa­ran­tı­dır. Bu zə­ma­nə­də na­mus­lu ol­maq ada­ma bəd­bəxt­lik və yox­sul­luq­dan sa­va­yı heç nə ver­mir. Mən bir də heç vaxt be­lə iş tut­ma­ya­ca­ğam, bir da­ha na­mus­suz­luq et­mə­yə­cə­yəm. İla­hi, yal­va­rı­ram sə­nə, ana ol­maq se­vin­cin­dən mə­ni mər­hum et­mə! İla­hi...- O, qəşş elə­yib ye­rə yı­xıl­dı....

* * *

Qü­rub ça­ğı kim­sə­siz sa­hil­də tək-tən­ha gə­zən qa­ra­pal­tar­lı qa­dı­nın göz ya­şın­dan nəm ol­muş yay­lı­ğı­nı kü­lək əlin­dən alıb də­ni­zə at­dı. Qa­dın dü­şün­dü ki, ila­hi, Yu­si­fin ölü­mün­də, Nə­si­bin bəd­bəxt­li­yin­də mən də Top­puş Ən­ti­qə ilə Zü­ley­xa qə­dər gü­nah­ka­ram...
Dərd­li qa­dın özü­nü coş­ğun də­ni­zin qoy­nu­na at­maq is­tə­yir­di. Də­ni­zin su­yu so­yuq idi. Dal­ğa­lar də­cəl uşaq­lar ki­mi atı­lıb-dü­şür­dü. Kü­lək onun saç­la­rı­nı üzü­nə da­ğı­dır­dı. Ona elə gə­lir­di ki, heç ki­min gö­rə bil­mə­di­yi bir hün­dür­lük­də gö­zü­bağ­la­yı­cı ki­mi kən­dir üs­tün­də gə­zir.
Güc­lü dal­ğa sa­hil­də­ki qa­ya­ya çır­pıl­dı. Şor dam­la­lar dərd­li qa­dı­nın ya­na­ğın­da­kı acı göz yaş­la­rı­na qa­rış­dı. Gü­nəş­lə vi­da­la­şan də­ni­zin san­ki ana­ya rəh­mi gə­lir­di, o isə da­ha ta­le­yin əlin­də oyun­caq ol­maq is­tə­mir­di.
- Da­yan! - kim­sə ar­xa­dan onu səs­lə­di.
Baş­dan aya­ğa qa­ra ge­yin­miş qa­dın özü­nü itir­miş hal­da hə­yə­can­la bir-iki ad­dım irə­li at­dı. Am­ma üçün­cü ad­dı­mı at­ma­ğa ürək elə­mə­di. Üçün­cü ad­dım, eh­ti­mal et­di­yi ki­mi, aya­ğı­nı yer­dən üzə­cək­di. Ba­şı üs­tə su­ya dü­şüb bo­ğu­la­caq­dı.
- İla­hi, mə­ni ba­ğış­la...
Ar­dın­ca yü­yü­rən ada­mın nə­fə­si­ni boy­nu­nun ar­dın­da hiss et­di:
- Da­yan de­dim, sə­nə!
Du­rux­du. Göz­lə­ri­ni açıb ge­ri­yə çev­ril­mək is­tə­di. Bir­dən kü­rə­yi­nin or­ta­sı­na ox ki­mi san­cı­lan bı­çaq onu diz­lə­ri üs­tə ye­rə çök­dür­dü.
Cəl­lad bı­ça­ğı­nın qa­nı­nı onun ipək saç­la­rı­na sil­di və bo­ğuq bir səs­lə de­di:
- De­miş­dim ki, gec-tez sə­ni öl­dü­rə­cə­yəm!
Dərd­li qa­dın as­ta­dan pı­çıl­da­dı:
- Şü­kür­lər ol­sun Al­la­ha, mə­nə rəh­mi gəl­di, gü­na­hı­mı qa­nım­la yu­dum.
Qa­dın do­da­ğı­nın ucu­na­dək ya­yı­lan tə­bəs­süm­lə qa­ti­li­nə bax­dı.
Qa­til bı­ça­ğı də­ni­zə atıb için-için ağ­la­dı. Son­ra göz yaş­la­rı­nı si­lib onu ağu­şu­na al­dı...

* * *

Nə­sib ha­va li­ma­nın­da təy­ya­rə­dən enib, bir­ba­şa qə­birs­tan­lı­ğa gəl­di. Qay­na­na­sı Top­puş Ən­ti­qə Göy­çək ar­va­dın və Yu­si­fin baş da­şı­na ba­xıb fik­rə get­miş Ema­nı ona di­lu­cu təq­dim et­di:
- Hə­ci, bu qız bi­zim Zü­ley­xa­nın tə­lə­bə yol­da­şı­dır. Həm də rəh­mət­lik Yu­si­fin iş yol­da­şı­dır... Adı Ema­dır... Sağ ol­sun, gör­dü­yün bu qo­şa baş daş­la­rı­nı o öz pu­lu ilə dü­zəlt­di­rib...
Nə­sib qaş­la­rı­nı çat­dı:
- Gə­rək Zü­ley­xa da kö­mək elə­yəy­di. Hər ay onun Bey­nəl­xalq Bank­da­kı he­sa­bı­na pul kö­çü­rür­düm.... Ge­dən­də ev­də də üç min dol­lar qoy­muş­dum.
- Eh, ay Hə­ci, ağır ha­mi­lə­lik ke­çi­rir ba­lam, uşa­ğı qo­ru­maq üçün o qə­dər pul xərc­lə­yib ki...
E­ma dö­nüb mə­zəm­mə­te­di­ci nə­zər­lər­lə onu süz­dü. Top­puş Ən­ti­qə­nin hiy­lə­gər qay­na­na ro­lu­nu ifa edən sə­riş­tə­li akt­ri­sa­lar ki­mi qə­hər­dən göz­lə­ri ya­şar­mış­dı...
Top­puş Ən­ti­qə:
- Mən Yu­sif ölən­də ana­sı­na pul ver­mək is­tə­dim, al­ma­dı. Göy­çək ar­va­dın yas mə­ra­si­mi­nin xər­ci­ni də bu qız çək­di, - de­yə mı­zıl­da­dı. - Mən ya­zı­ğın əziy­yət­lə, qor­xa-qor­xa qa­zan­dı­ğım pul­lar, sən de­mə, nə xe­yi­rə ya­ra­yır­mış, nə də şə­rə...
E­ma, Nə­si­bin qay­na­na­sı­nın toy hə­diy­yə­si ki­mi ba­ğış­la­dı­ğı ma­şı­nı qə­bul et­mə­di­yi­ni bil­mə­sə də, Göy­çək ar­va­dın Yu­si­fin yas mə­ra­si­min­də Top­puş Ən­ti­qə­nin yar­dı­mın­dan im­ti­na et­mə­si­nin şa­hi­di ol­muş­du. Odur ki, Top­puş Ən­ti­qə­nin de­di­yi ey­ham­lı söz­lər­dən son­ra özü­nü sax­la­ya bil­mə­di:
- Mən on­la­rın hər iki­si­ni vur-tut üç-dörd ay­dır ta­nı­yır­dım. Al­lah hər iki­si­nə rəh­mət elə­sin. İn­san var ki, ta­nı­maq üçün bir həf­tə də bəs edir, in­san da var, otuz il bir ko­ma­nın al­tın­da ya­şa­san da, ta­nı­ya bil­mir­sən...
Son­ra o, üzü­nü Nə­si­bə tu­tub de­di:
- Nə­sib qar­daş, mən nə et­mi­şəm­sə, Yu­si­fin ru­hu xət­ri­nə tə­mən­na­sız et­mi­şəm... Ha­lal xoş­la­rı ol­sun! Çün­ki...
Top­puş Ən­ti­qə Ema­ya çım­xır­dı:
- Aaazz, bə­yəm, mən öz kü­rə­kə­nim­dən tə­mən­na-zad gü­dü­rəm?
Top­puş Ən­ti­qə­nin qı­zış­ma­sı Ema­nın ya­dı­na Zü­ley­xa­nın tə­lə­bə­lik il­lə­rin­də­ki cı­ğal­lı­ğı­nı sal­dı. O, təəs­süf his­si ilə ba­şı­nı bu­la­dı:
- Yu­si­fin yas mə­ra­si­min­də Göy­çək ar­va­dın si­zin yar­dı­mı­nız­dan im­ti­na et­di­yi­ni özü­nüz de­di­niz. Açı­ğı­nı de­səm, mən bu­nun sə­bə­bi­ni bu gü­nə­cən bil­mi­rəm. Am­ma... Am­ma onu bi­li­rəm ki, onu qət­lə ye­ti­rən ki­şi - öz ifa­də­sin­də bil­di­rib ki, mər­hu­mun har­da ya­şa­dı­ğı­nı, han­sı ba­zar­da al­ver et­di­yi­ni ən ya­xın rə­fi­qə­sin­dən - yə­ni, siz­dən öy­rə­nib...
Top­puş Ən­ti­qə­nin si­fə­ti­nin ifa­də­si zər­rə qə­dər də də­yiş­mə­di. Sa­də­cə, mə­zəm­mə­te­di­ci ba­xış­lar­la Ema­nı baş­dan aya­ğa süz­dü və üz-gö­zün­dən ək­sik ol­ma­yan sax­ta tə­bəs­süm­lə dil­lən­di:


- Ema xa­nım, eee, a qı­zım, o qa­til­dir, özün­dən nə de­sən uy­du­ra bi­lər. Bə­yəm bu şə­hər­də ona ya­xın olan tək­cə mən idim? Ne­cə ola bi­lər ki, on sək­kiz il bun­dan əv­vəl tək kör­pə­si ilə da­ra dü­şən­də mən ona əl tu­tam, il­lər­lə qo­ru­yam, son­ra da ələ ve­rəm...
E­ma bir söz de­mə­di. Əyi­lib Yu­si­fin mə­za­rı­na qə­rən­fil dəs­tə­si qoy­du. Son­ra nə dü­şün­dü­sə, köh­nə mə­həl­lə­də nar­ko­dil­ler ki­mi ad çı­xar­mış qa­yı­na­na­sı­na - Top­puş Ən­ti­qə­yə alt­dan-alt­dan nif­rət­lə ba­xan Nə­si­bə ya­xın­laş­dı:
- Qırx gün ər­zin­də çox şey­lər ol­du, - de­di. - Nə qə­dər ça­lış­saq da, itir­dik­lə­ri­mi­zin ye­ri­ni heç nə ilə dol­du­ra bil­mi­rik.
Son­ra kür­kü­nün ci­bin­dən vi­zit kar­tı­nı çı­xa­rıb ona uzat­dı və əla­və et­di:
- Bi­zə itir­di­yi­miz in­san­lar­dan qa­lan yal­nız acı­lı-şi­rin­li xa­ti­rə­lər­dir. Bir də...
Sə­si tit­rə­di, san­ki son də­fə Yu­si­fin mə­za­rı­na ba­xır­mış ki­mi köv­rə­lib ya­vaş­dan de­di:
- Mən bir ne­çə ay­lı­ğa Tür­ki­yə­yə ge­di­rəm, gə­lən­dən son­ra özüm si­zi ax­ta­ra­ca­ğam... Yu­si­fin mən­də bir əma­nə­ti var...
E­ma dö­nüb ma­şı­nı­na sa­rı ge­dən­də Nə­sib dü­şün­dü: «Bəl­kə, əma­nət de­di­yi bir şə­kil­dir, ya da bəd­bəxt­dən qa­lan hər han­sı bir əş­ya­dır - qol saa­tı, cib te­le­fo­nu­dur, nə­dir...».
- Hə­ci, sən bu fin­di-fi­ruş, qa­rı­mış qı­zın de­dik­lə­ri­nə qu­laq as­ma...
Nə­sib ar­xa­sı­na bax­ma­dan qə­birs­tan­lıq­dan uzaq­laş­dı...

* * *

Tut­qun qış get­di. Ye­nə gü­nəş­li ba­har gəl­di. Tə­biət li­ba­sı­nı də­yiş­di. Son üç ay ki­min üçün ağır, ki­min üçün isə yün­gül keç­di. Göy­çək ar­va­dın ölü­mün­də təq­sir­li bi­li­nə­rək, mə­su­liy­yə­tə cəlb olu­nan Top­puş Ən­ti­qə nə­və­si­nin dün­ya­ya gə­li­şin­dən həbs­xa­na­da xə­bər tut­du. Çöl­də olar­kən yığ­dı­ğı çirk­li pul­lar son qə­pi­yi­nə­cən əlin­dən çıx­mış­dı. Bo­yun-bo­ğa­zı­nın ziy­nət əş­ya­la­rı­nı də­yər-dəy­mə­zi­nə sa­tıb, şir­niy­yat sto­lu aç­mış­dı. Qı­zı­nı təb­rik et­mək üçün o, har­dan­sa mo­bil te­le­fon da ələ ke­çir­miş­di: «Al­lah sax­la­sın! Uşa­ğın adı­nı elə Yu­sif qoy­sa­nız yax­şı­dır. Bir də niy­yət elə­miş­dim, Hə­ci­nin ha­lal maa­şın­dan bir qoç alıb, qur­ban ol­du­ğum Əta­ğa­nın oca­ğın­da kə­sər­si­niz, özü­nüz ətin­dən bir ti­kə də ye­məz­si­niz, qoy ka­sıb-ku­su­ba qis­mət ol­sun!..».

* * *

Ba­ha­rın gül­lü-çi­çək­li gün­lə­ri­nin bi­rin­də Zü­ley­xa do­ğum evin­dən çıx­dı.
Nə­sib kre­dit­lə al­dı­ğı qır­mı­zı rəng­li «Mer­se­des»­dən enib, əlin­də tut­du­ğu gül dəs­tə­si­ni se­vi­nə-se­vi­nə ar­va­dı­na ver­di. Eh­mal­ca kör­pə­ni qu­ca­ğı­na al­dı. Uşa­ğa ba­xa-ba­xa de­di:
- Al­lah qo­ru­sun, elə bil, nur par­ça­sı­dır, Zü­lü, gəl oğ­lu­mu­zun adı­nı Yu­sif qo­yaq, ya­dım­da­dır, uşaq vax­tı ev­cik-ev­cik oy­na­yan­da biz ata-ana olur­duq, Yu­sif isə bi­zim oğ­lu­muz...
Zü­ley­xa gü­lüm­sü­nə-gü­lüm­sü­nə gül dəs­tə­si­ni kök­sü­nə sıx­dı:
- Rəh­mət­lik Göy­çək ar­vad de­yir­di ki, ha­mi­lə qa­dın ye­rik­lə­yən­də ürə­yi is­tə­di­yi şe­yi kim ver­sə, uşa­ğı da ona ox­şa­ya­caq. Yu­sif bar­da işə baş­la­dı­ğı gün mə­nə qu­ru­dul­muş kü­tüm ba­lı­ğı gə­tir­miş­di. Ye­ri­yi­mi o ver­miş­di, in­di bax, oğ­lu­muz ne­cə də ona ox­şa­yır. Tə­ki bəx­tin­dən, ta­le­yin­dən Yu­si­fə ox­şa­ma­sın.
Nə­sib də­rin­dən köks ötür­dü:
- Bu dün­ya­da on­dan heç nə qal­ma­dı.
- Al­la­hın işi­ni bil­mək ol­maz. Bəl­kə də bir ni­şa­nə qa­lıb, sən bil­mir­sən...
Zü­ley­xa onun si­fə­tin­də­ki ifa­də­nin də­yiş­di­yi­ni gö­rüb, sö­zü­nü çox uzat­ma­dı:
- Ema­nın üç ay bun­dan əv­vəl qə­birs­tan­lıq­da sə­nə de­di­yi sö­zü bir ya­dı­na sal... Axı, Yu­si­fin Ema­da olan əma­nə­ti uşaq­dan baş­qa nə ola bi­lər?..
Nə­si­bin hey­rət­dən göz­lə­ri bə­rəl­di:
- Heç ağ­lı­ma gəl­mə­yib. Bəs, sən bu­nu mən­dən ni­yə giz­lə­dib­sən?
- Bi­lir­sən, bu fi­kir mə­nim ağ­lı­ma azad ol­du­ğum ge­cə gəl­di. O ge­cə Yu­si­fi yu­xu­da gör­düm, mə­nə ba­xıb, gü­lə-gü­lə de­di ki, şi­rin­gə­lin, bəs, sən de­yir­din, uta­na­nın oğ­lu ol­maz, mə­nim­sə bir ge­cə­də iki oğ­lum ol­du... De­dim, axı, sən ev­li de­yil­din, bu dün­ya­dan na­kam get­din! De­di, yox na­kam get­mə­dim, şi­rin­gə­lin, uşaq dün­ya­ya gə­tir­mək üçün ev­li ol­maq şərt de­yil... Son­ra oyan­dım, bir­dən xa­tır­la­dım ki, bir də­fə Ema da biz­də olan­da mə­nə de­miş­di ki, uşaq doğ­maq üçün ərə get­mək va­cib de­yil...
- Da­yan, da­yan! Zü­ley­xa, ya­dı­ma dü­şür ki, sən bir də­fə Ema­nın ev­li ol­du­ğu­nu söy­lə­miş­din, son­ra da su­bay-sa­lıq­dır de­miş­din. Bəl­kə ya­nı­lır­san? Siz ki, ya­xın rə­fi­qə idi­niz... Bəs, bu ba­rə­də özü sə­nə ni­yə bir söz de­mə­yib?
- Nə bi­lim? Axı, biz ara­da kü­sü­lü idik, elə Yu­si­fə gö­rə. Ema Yu­sif­dən on yaş bö­yük idi. Sev­di­yi oğ­lan onu at­mış­dı... Nə­sib, mə­nə dü­zü­nü de gö­rüm, sən heç özün­dən yaş­lı qa­dın­la se­viş­mi­sən­mi?
Nə­sib əsə­bi­ləş­di:
- Bu sə­feh fi­kir ha­ra­dan ağ­lı­na gəl­di? Yox­sa yu­xu gö­rür­sən?
Zü­ley­xa de­di:
- Nə isə, sən gəl mə­nim yu­xu­ma şəkk elə­mə. Mə­nim yu­xum hə­mi­şə düz çı­xır, anam həbs olun­ma­mış­dan qa­baq onun qa­ran­lıq zin­dan­da diz­lə­ri­nə dö­yə-dö­yə ağ­la­dı­ğı­nı gör­müş­düm... Sə­ni, ma­şın al­ma­mış­dan qa­baq qır­mı­zı at be­lin­də gör­müş­düm. Da­yan gö­rüm, Ema sə­nə Yu­si­fin mən­də əma­nə­ti var de­di­yi gün, sən onun ha­mi­lə olub-ol­ma­dı­ğı­nı yə­ni heç hiss et­mə­din? Üç ay bun­dan qa­baq onun qar­nın­da­kı uşaq... axı, dörd ay­lıq ol­ma­lı idi.
- Əy­nin­də ya­xa­sı açıq qəh­və­yi kürk var­dı, boy­nun­da da sa­çaq­la­rı diz­lə­ri­nə­cən sal­la­nan ağ şərf... Heç ha­mi­lə­li­yin­dən əsər-əla­mət yox idi. Sən isə, əkiz qar­daş­dan dəm vu­rur­san.
Bir­dən Nə­si­bin ya­dı­na düş­dü ki, Ema­nın on­da vi­zit kar­tı var. Ma­şı­na əy­lə­şən­də, uşa­ğı Zü­ley­xa­ya ve­rib, cib te­le­fo­nu­nu gö­tür­dü, kart­da­kı te­le­fon nöm­rə­lə­ri­ni yığ­ma­ğa baş­la­dı...
Am­ma Ema­nın te­le­fo­nu sön­dü­rül­müş­dü. Evə ça­ta­na ki­mi dö­nə-dö­nə zəng et­sə də... türk­cə, in­gi­lis­cə ey­ni ca­va­bı al­dı: «A­ra­dı­ğı­nız nöm­rə­yə zəng çat­mır, te­le­fon ya sön­dü­rül­müş­dur, ya da şə­bə­kə xa­ri­cin­də­dir...».

* * *

A­ra­dan düz üç il keç­miş­di.
Yay­da Nə­sib ai­lə­si ilə bir­lik­də An­tal­ya­da is­ti­ra­hət edir­di. Çox şən ke­çən o gö­zəl gün­lə­rin bi­rin­də ba­la­ca Yu­sif də­niz sa­hi­lin­də, arıq və çə­lim­siz bir oğ­lan uşa­ğı ilə oy­na­yır­dı. Nəm qum­dan ev­cik ti­kir­di­lər. Nə­sib­lə Zü­ley­xa on­la­ra ba­xa-ba­xa şi­rin xə­yal­lar alə­mi­nə - uşaq­lıq il­lə­ri­nə qa­yıt­mış­dı­lar.
Bir­dən ya­xın­lıq­da­kı qəh­və­xa­na­dan çı­xan bir qa­dın uşaq­la­ra sa­rı boy­la­na­raq, zil səs­lə ça­ğır­dı:
- Yu­sif, Yu­sif, tez gəl bu­ra, evə ge­di­rik.
Nə­sib­lə Zü­ley­xa ba­xan ki­mi qa­dı­nı ta­nı­dı­lar. Bu, Ema idi.
­A­daş­lar əl-ələ tu­tub, Ema­ya sa­rı qaç­dı­lar.
Nə­sib de­di:
- İla­hi, bun­lar ne­cə də bir-bi­ri­nə ox­şa­yır­lar. Ema, mən si­zin ver­di­yi­niz te­le­fon nöm­rə­lə­ri­nə iki ay sə­ra­sər zəng elə­dim, am­ma ca­vab ala bil­mə­dim.
- Hə, mən iki ay­dan çox xəs­tə­xa­na­da yat­dım. Er­kən do­ğuş ol­du. Çox na­ra­hat idim, am­ma Yu­si­fin xə­ya­lı gəl­di dur­du gö­zü­mün qa­ba­ğın­da, mə­nə qorx­ma de­di. İki ay xə­ya­lı ya­nım­dan ay­rıl­ma­dı, göz­lə­ri­mi yu­man­da da onu gö­rür­düm...
Zü­ley­xa Nə­si­bə, Nə­sib isə, həm Ema­ya, həm Zü­ley­xa­ya, həm də uşaq­la­ra təəc­cüb­lə ba­xır­dı.
Nə­ha­yət, Zü­ley­xa bir xey­li tə­rəd­düd edən­dən son­ra dil­lən­di:
- Be­lə çı­xır ki, bu uşaq­lar iki­si də ey­ni gün­də dün­ya­ya gə­lib­lər, bi­ri yed­di ay­lı­ğın­da, o bi­ri isə, doq­quz ay­lı­ğın­da. Yu­sif yu­xu­da mə­nə de­miş­di ki, onun iki oğ­lu olub.
E­ma rə­fi­qə­si­ni diq­qət­lə süz­dü... son­ra as­ta­dan köks ötü­rüb:
- Düz­dür, o ge­cə onun iki oğ­lu bir­dən dün­ya­ya göz aç­dı, bi­ri...
Zü­ley­xa ya­lan­çı bir emo­si­ya ilə onun sö­zü­nü kə­sib tə­lə­sik dil­lən­di:
- Bax, Nə­sib, sə­nə de­yir­dim, gö­rür­sən, yu­xum ne­cə də çin çıx­dı?
Son­ra rə­fi­qə­sin­dən so­ruş­du:
- De­mək əkiz­lə­rin bi­ri öl­dü, hə?... He­yif...
Zü­ley­xa Ema­nın göz­lə­ri­nin içi­nə elə ya­zıq-ya­zıq bax­dı ki, o, di­li­nin ucu­na gə­tir­di­yi «Bi­ri Tür­ki­yə­də, bi­ri Azər­bay­can­da» kəl­mə­si­ni udub bir an­lıq fik­rə get­di və üç il ya­rım bun­dan əv­vəl Zü­ley­xa­nın ad gü­nün­də, ge­cə qo­naq ota­ğın­da Yu­si­fin eh­ti­ras­la de­di­yi: «Em, mə­nəm ada­ma­yo­vuş­maz, Em, mə­nəm ve­cə­gəl­məz?» - söz­lə­ri­ni xa­tır­la­dı...
Zü­ley­xa sus­muş­du, xə­ya­lın­da yağ­mur­lu pa­yız gü­nü Yu­sif­dən dö­nə-dö­nə kam al­dı­ğı hə­min işıq­lı və ge­niş qo­naq ota­ğı can­lan­mış­dı. Do­da­ğı­nın al­tın­da qey­ri-ix­ti­ya­ri «Qo­naq ota­ğın­da sü­zü­lən işıq» söz­lə­ri­ni pı­çıl­da­dı. O işıq üz-gö­zün­dən xoş­bəxt­lik ya­ğan hər iki qa­dı­nın ara­sın­da­kı ma­neə­ni bir an yox elə­di və on­lar ana ol­maq duy­ğu­su­nu on­la­ra ya­şa­dan bir gən­cin əziz xa­ti­rə­si­ni sü­kut için­də yad et­mə­yi öz­lə­ri­nə borc bi­lir­di­lər.
E­ma köv­rəl­miş­di:
- Biz bu­ra Yu­sif­lə gəl­mə­yi dü­şü­nür­dük. Am­ma ona qis­mət ol­ma­dı... Mən də ser­ti­fi­kat alan­dan son­ra bu­ra­da ça­lış­ma­lı ol­dum. Ba­kı­ya gə­lən ki­mi si­zi ax­ta­ra­caq­dım... Ar­tıq bu gün-sa­bah yo­la düş­mə­yi plan­laş­dı­rı­ram.
Nə­sib ba­la­ca adaş­la­rın iki­si­ni də qu­ca­ğı­na gö­tür­dü:
- Qis­mət be­lə imiş, biz bu­ra bir Yu­sif­lə gəl­dik, am­ma bu­ra­dan iki Yu­sif­lə dö­nə­cə­yik. Al­lah-Təa­la o dün­ya­ya vaxt­sız kö­çən Yu­si­fin ru­hu­nu bu gün iki­qat şad et­di. Biz bir ai­lə ola­ca­ğıq, hər iki Yu­si­fin xət­ri­nə!..

* * *

... İki gün son­ra Nə­sib, Zü­ley­xa, Ema ba­la­ca­la­rı gö­tü­rüb, qə­birs­tan­lı­ğa - Yu­si­fin mə­za­rı­nı zi­ya­rə­tə yol­lan­dı­lar. Qa­ra mər­mə­rin üzə­rin­də ədə­bi­lə­şən işıq­lı tə­bəs­süm­lər­lə dün­ya­ya boy­la­nan mər­hu­ma ba­xa-ba­xa hər kəs öz Yu­si­fi­ni xa­tır­la­yıb köv­rə­lir­di...
Nə­sib de­di:
- Zü­ley­xa, bu şək­li Yu­sif bi­zim qo­naq ota­ğın­da çək­dir­miş­di...
Zü­ley­xa do­lux­sun­du:
- Hə, hə, ya­dı­ma­dır...
E­ma söh­bə­tə qa­rış­dı:
- Dün­ya bir sirr box­ça­sı­dır... On­dan kim baş açıb ki?..
Ba­la­ca Yu­sif­lər isə mə­za­rın üs­tün­də şö­lə sa­çan qo­şa şam ki­mi, lal-din­məz, ana­la­rı­nın əl­lə­rin­dən tu­tub, qa­ra mər­mə­rə həkk olun­muş şə­kil­də gü­lüm­sə­yən gən­cə ba­xır­dı­lar...



Ba­kı, Ap­rel, 2009.