NƏSR

Kamran NƏZİRLİ
İki hekayə

AĞ EV

Ağ mə­lə­fə­də çar­pa­yı qor­xu­lu­dur; ya­tır­san ölü ki­mi, heç nə­dən xə­bə­rin ol­mur. Bil­mir­sən, du­ra­caq­san, ya qa­la­caq­san or­da; ba­yaq­dan Ra­min də ağap­paq dö­şək­də bu ağ mə­lə­fə­ni üs­tü­nə çə­kib səs­siz-sə­mir­siz uza­nıb. İyir­mi doq­quz il qo­ru, mü­da­fiə elə, bəs­lə, na­zı ilə oy­na, bir əli yağ­da, bir əli bal­da ol­sun, son­ra da uyu­sun bu çar­pa­yı­da. Sən də du­rub ba­xa­san kə­nar­dan, əlin­dən heç nə gəl­mə­yə. Oğ­lu­nun yat­dı­ğı çar­pa­yı­nın böy­rün­də­ki ağ zo­laq­lı di­van­da ayaq­la­rı­nı qat­da­yıb otu­ran Zin­yət xa­nı­mın bey­nin­də qor­xunc fi­kir­lər do­la­şır­dı. Hə­lə yax­şı ki, ev­də tək de­yil­di; gə­li­ni və al­tı yaş­lı nə­və­si Yağ­mur o bi­ri ota­ğa çə­kil­miş­di­lər. Çın­qır­la­rı­nı çı­xar­mır­dı­lar, bu və­ziy­yə­tə öy­rən­cə­li idi­lər.
Zin­yət xa­nım çar­pa­yı­dan qorx­ma­ğa baş­la­dı. Bu çar­pa­yı onun əri­ni də be­lə­cə apar­dı; ge­cə yat­dı, sə­hər dur­ma­dı. Eşi­dən­lər “a­san və gö­zəl ölüm­dü” de­di­lər. Am­ma o, de­mə­di; əri ilə ya­şa­dı­ğı otuz il ona otuz gün ki­mi gö­rün­dü. Otuz gün! Vəs­sa­lam. Bəs qa­lan gün­lər, ay­lar, il­lər ha­ra get­miş­di? İn­di də bu sua­la ca­vab ax­tar­maq zo­run­day­dı. Az əv­vəl bü­tün ru­hu­nu sil­kə­lə­yən qor­xu his­si ümid­siz­lik və pə­ri­şan­lıq­la əvəz olun­du. O, oğ­lu­nun bu və­ziy­yə­tə düş­mə­si­ni nə özü, nə də mər­hum əri ilə bağ­la­maq is­tə­mir­di. Əs­lin­də o, oğ­lu­nun öl­dü­rü­cü du­ru­mu­na sə­bəb ol­muş bu əlac­sız xəs­tə­li­yin hə­lə özü­nün də də­qiq­ləş­di­rə bil­mə­di­yi bais­ka­rı­nı qə­zəb do­lu son mü­ha­ki­mə­lə­ri­nin be­şi­yin­də­cə boğ­maq is­tə­yir­di. Hər ötən an onun əh­va­lı ilə bə­ra­bər dü­şün­cə­lə­ri­nə də ye­ni rəng­lər gə­ti­rir­di. Ona elə gə­lir­di ki, bu, bir yu­xu­du gö­rür, ötə­cək, yad­dan çı­xa­caq; hə­yat onun oğ­lu, nə­və­si, qı­zı, bü­tün ai­lə­si üçün ye­nə əs­ki gün­lər­də­ki ki­mi nə­şə­li və fə­rəh­li ola­caq. Ki­mə pis­lik et­miş­di? Ki­min çö­rə­yi­nə ba­is ol­muş­du axı? Mə­gər o, öv­la­dı­nı bu iz­ti­rab­lar üçün dün­ya­ya gə­tir­miş­di? Yox və ye­nə də yox! Bu, Al­la­hın yaz­dı­ğı qis­mət de­yil! Be­lə şey­lər ib­lis­lə­rin ağ­lı­na gə­lər. Hə, bax, bu də­qi­qə­lər­də ana gah da ib­lis­lə­ri öz qə­zə­bi­nə məh­kum edir­di...
Çar­pa­yı qə­fil­dən çı­rıl­da­dı. Oğ­lan böy­rü üs­tə çöm­bəl­di və də­rin­dən “ah” çək­di. “A­hın dağ­la­ra, ba­la!” - ana de­di. Bu an­da ça­nın­da bir gi­zil­ti duy­du, son­ra ye­nə na­ra­hat duy­ğu­lar oyan­dı için­də. Bax, in­di­cə ye­nə ayı­la­caq, ye­nə baş­la­ya­caq it ki­mi hür­mə­yə; gah mət­bə­xə cu­ma­caq, gah çö­rək qa­bı­nı eşə­lə­yə­cək, gah da şi­fo­ne­rin göz­lə­ri­ni bir-bir çı­xa­rıb tul­la­ya­caq dö­şə­mə­yə. Ar­va­dı­na çım­xı­ra­caq, son­ra da bəd­bəxt ana­nın üs­tü­nə ba­ğı­ra­caq; göz­lə­ri­ni az­ğın hey­van ki­mi bə­rəl­dib “har­da giz­lət­mi­siz?” de­yə şpris­lə­rin ye­ri­ni so­ru­şa­caq. Ne­çə də­fə be­lə olub. Hər də­fə şpris­lə­ri giz­lət­mək is­tə­yib­lər. Alın­ma­yıb. “Lom­ka”­da olan ada­ma “yox­du” de­mək olar?! Ba­yaq Zin­yət xa­nım şpris­lə­ri giz­lə­dən­də ümid edir­di ki, heç ol­ma­sa bir gün yad­dan çı­xar­sın bu zi­bi­li. Yad­dan çı­xart­ma­dı ki! Şpris­lə­ri ana­nın əlin­dən qa­pıb ba­lı­şın al­tı­na qoy­du. Son­ra bi­ri­ni gö­tü­rüb onun gö­zü­nün qa­ba­ğın­da­ca eh­mal­ca da­ma­rı­na vur­du. On­ca də­qi­qə keç­mə­di ki, məst ol­du. Dün­ya fır­lan­dı. (Onu gö­rüm fır­lan­ma­sın!) Otaq­da­kı şey­lər rəqs elə­di. Göz­lə­ri­nə pa­rıl­tı və xu­mar­lıq gəl­di. “Mən ya­tı­ram!” de­yib çar­pa­yı­ya sə­rə­lən­di. Bax be­lə­cə, düz bir il idi ki, Ra­mi­nin bəx­ti­nə daş düş­müş­dü; evin qa­ra gün­lə­ri baş­la­mış və o da oğ­lu­nu ət­raf aləm­dən giz­lət­mə­yə qə­rar ver­miş­di...
Çar­pa­yı ye­nə tər­pən­di. Oğ­la­nın göz­lə­ri növ­bə­ti də­fə du­man­lan­dı, qı­zar­dı, pa­rıl­da­dı. Göz­lə­ri­nin al­tın­da qan­çır­lar əmə­lə gəl­miş­di. Güc­lə nə­fəs alır­dı. Ana oğ­lun­da­kı fi­zi­ki də­yi­şik­lik­lə­rin sü­rət­lə baş ver­mə­si­ni mü­şa­hi­də et­dik­cə da­ha da tə­laş­lan­dı. İnan Al­la­ha, tək ol­say­dı, diz­lə­ri qo­par­dı. Axı bu bir il­də be­lə şey­lər sez­mə­miş­di; doğ­ru­dur, oğ­lu son gün­lər xey­li sı­nıx­mış­dı; əl­lə­ri­nin də­ri­si qup­qu­ruy­du. Do­daq­la­rı tez-tez su­la­nır­dı; o, ya­rı­yu­xu­lu və­ziy­yət­də ara­bir di­li ilə do­daq­la­rı­nı ya­la­yır­dı; az son­ra ye­rin­də bir-iki də­fə qur­ca­la­nıb ye­nə tər­pən­məz ol­du.
Bu mən­zə­rə­nin ra­hat­sız­lı­ğı və qor­xu­su ana­nı yor­du. Əs­lin­də bu yor­ğun­lu­ğun nə­dən iba­rət ol­du­ğu­nu an­la­ma­dı. Nə­dən yo­rul­du axı? Uyan oğ­lu­na bax­maq­dan­mı, ya oğ­lu­nun bu ha­la düş­mə­sin­dən­mi? Bəl­kə oğ­lu­nu bu yo­la sü­rük­lə­yən hə­yat­dan yo­rul­du ana? Hə­yat­dan yo­rul­maq olar? Ha­mı onu gü­nah­lan­dı­rır; hə­ya­tı yo­ran yox­du, bə­yəm?
Oğ­la­nın rən­gi ana­nın mü­ha­ki­mə­lə­ri ki­mi tez-tez də­yi­şir, can üs­tün­də olan adam­lar ki­mi nə­fə­si tən­gi­yir­di. Ana özü­nü itir­di. O bi­ri ota­ğa, gə­li­nin ya­nı­na yü­yür­dü. Gə­lin qay­na­na­sı­nın yer­siz hay-küy qal­dır­ma­sı­na adət et­miş­di. Ona gö­rə də onun çıl­ğın hə­rə­kət­lə­ri­nə bir o qə­dər əhə­miy­yət ver­mə­di. Zin­yət xa­nım təş­viş için­də de­di:
- Qı­zım, ar­tıq qorx­ma­ğa baş­la­yı­ram... Nə edək?
- Bil­mi­rəm... Mən da­ha bez­mi­şəm... Uşa­ğı da gö­tü­rüb ge­də­cə­yəm... Nə qə­dər giz­lət­mək olar, hə?
- Bəl­kə Lə­ti­şə bir də zəng vu­ra­san, Ma­me­di də gö­tü­rüb gəl­sin­lər... Axı uşaq əl­dən ge­dir?!
Ba­yaq­dan öz çar­pa­yı­sın­da ağ bü­rün­cək­li gə­lin­ci­yi­ni “ya­tız­dı­ran” Yağ­mur na­ra­hat do­lu göz­lə­ri­ni nə­nə­si­nə, son­ra da ana­sı­na zil­lə­di. O, ata­sıy­la bağ­lı nə­sə xo­şa­gəl­məz bir ha­di­sə­nin baş ver­mə­si­ni sra­ğa­gün­dən zənn et­miş­di. Uşaq elə sra­ğa­gün­dən ana­sı ki­mi su­sur, din­məz­cə ota­ğın bir kün­cü­nə çə­ki­lib gə­lin­ci­yi­ni oy­na­dır­dı. Yağ­mur gə­lin­ci­yi gö­tü­rüb ya­vaş­ca ata­sı­nın yat­dı­ğı ota­ğa keç­di. Ağ zo­laq­lı di­va­nın kün­cün­də əy­lə­şib çar­pa­yı­da tir-tap uzan­mış ata­sı­nın ağ mə­lə­fə al­tın­dan kə­sik-kə­sik gə­lən nə­fə­si­ni din­lə­mə­yə baş­la­dı.
Zin­yət xa­nım gə­li­nin hirs­li və qəm­li üzün­də özü­nə qar­şı nif­rət və hə­qa­rət duy­du. Gə­lin və qa­yı­na­na müəm­ma do­lu qə­zəb­li ba­xış­lar­la səs­siz­cə da­nı­şır­dı­lar. Təx­mi­nən be­lə:
- Gə­lin: - Bü­tün gü­nah­lar sən­də­di... Sə­nin iyir­mi doq­quz il bəs­lə­di­yin o “u­şaq” mə­nim ərim­dir, ba­şa dü­şür­sən­mi? O, uşaq de­yil! Əri­min mən­fur ta­le­yi­nin bü­tün mə­su­liy­yə­ti sə­nin üzə­ri­nə dü­şür. Bə­li, bə­li, sən qə­ba­hət­li­sən. Oğu­la qar­şı bu qə­dər lü­zum­suz qay­ğı­mı, lütf­kar­lıq­mı gös­tər­mək olar?
- Qa­yı­na­na: - Öv­la­dı­ma yax­şı­lıq ki­mi qə­bul et­di­yim bü­tün nə­va­ziş və mər­hə­mə­ti­mi qə­ba­hət­mi say­maq olar? Bu­na gö­rə mə­ni mə­zəm­mət­mi edir­sən? Qı­zım, bəl­kə, biz bu gü­na­hı tən ya­rı bö­lək? Gö­rü­nür, sə­nin sev­gin onun qəl­bi­nin eh­ti­ya­cı­nı ödə­mə­yib... Bəl­kə elə bu­na gö­rə bu və­ziy­yə­tə gə­lib çıx­dıq, hə?
- Gə­lin: - Hər hal­da, sə­nin oğ­lu­nu mən doğ­ma­mı­şam. Onun gü­nah­la­rı özüy­lə bir­gə do­ğu­lur. Sə­nin if­rat mə­həb­bə­tin onu şıl­taq­lı­ğa məh­kum edib. Əgər vax­tın­da məh­kum et­miş ol­du­ğun oğ­lu­nun şıl­taq­lıq­la­rı­na cid­di mü­qa­vi­mət gös­tər­səy­din, be­lə ol­maz­dı...
Bu an­lar­da evin ürək göy­nə­dən hüzn­lü ağır­lı­ğı al­tın­da Zin­yət xa­nım gə­li­nə ca­vab ver­mək iq­ti­da­rın­da de­yil­di. O, əmin idi ki, təq­si­ri yox­du; öv­la­da qar­şı son­suz mər­hə­mət və sev­gi ilə ya­nan ana qəl­bi­nin hə­ra­rə­ti­ni han­sı qüv­və azal­da bi­lər, hə? Əl­bət­tə, heç bir qüv­və, qoy nə de­yir­lər de­sin­lər... Yad qı­zı­nın qıs­qanc­lı­ğı mə­nim üçün ha­kim ola bil­məz. Al­lah özü bi­lən məs­lə­hət­dir.
Bir­dən nə dü­şün­dü­sə bü­tün çöh­rə­si­nə zə­if ümid işı­ğı qon­du. Qa­pı­ya sa­rı tə­ləs­di. Çö­lə çı­xıb qon­şu­nun qa­pı­sı­nı döy­dü.
- An­na Ni­ko­la­yev­na, Ra­mi­nin ha­lı heç xo­şu­ma gəl­mir... Sə­hər­kin­dən də pis­dir... - de­yə otuz il qon­şu ol­du­ğu rus qa­dı­nı­na ya­zıq-ya­zıq bax­dı.
- Zi­na, əzi­zim, bu sa­at... Bu sa­at gə­li­rəm... - de­yə An­na Ni­ko­la­yev­na ya­şı­na uy­ğun ol­ma­yan qıv­raq hə­rə­kət­lər­lə çö­lə çı­xıb öz qa­pı­sı­nı açar­la­dı. Son­ra ana­nın ar­dın­ca mən­zi­lə gir­di.
­An­na Ni­ko­la­yev­na hün­dür­boy, arıq vü­cud­lu bir qa­dın idi. Onun qıv­raq hə­rə­kət­lə­ri, şux sə­si, qey­ri-sa­bit əh­va­lı və ca­van qa­dın­la­ra məx­sus ma­ki­ya­jı ya­şı sək­sə­ni öt­müş bir qa­dı­nın əla­mət­lə­ri ilə heç cür uyuş­mur­du. An­na Ni­ko­la­yev­na iyir­mi ya­şın­dan Se­maş­ko­da, da­ha son­ra şə­hə­rin müx­tə­lif xəs­tə­xa­na­la­rın­da tibb ba­cı­sı iş­lə­miş­di. Qə­ri­bə xa­siy­yət­lə­ri var­dı; bir də gö­rür­dün qa­pan­dı özü­nə, gün­lər­lə ev­dən ba­yı­ra çıx­ma­dı; qa­pı­nı da heç ki­min üzü­nə aç­ma­dı. Gah kim­dən­sə kü­sür, gah da hə­min ada­mı bağ­rı­na ba­sıb duz ki­mi ya­la­maq is­tə­yir­di. Bir ne­çə il bun­dan qa­baq əri Mi­xail Pet­ro­viç sə­təl­cəm­dən öl­dü. Qo­num-qon­şu­lar yı­ğı­şıb Pet­ro­vi­çin dəf­ni­ni ne­cə la­zım­dı təş­kil et­di­lər. Ən çox da Zin­yət xa­nı­mın mər­hum əri Nə­ri­man əl-aya­ğa düş­dü. Ta­but si­fa­riş ver­di, dəf­nə la­zım olan di­gər xı­rım-xır­da iş­lə­ri yo­lu­na qoy­du. Bü­tün bun­lar­dan nə An­na Ni­ko­la­yev­na­nın, nə də qı­zı Tan­ya­nın xə­bə­ri ol­ma­dı. Yas mə­ra­si­mi qur­ta­ran­dan son­ra An­na Ni­ko­la­yev­na Zin­yət­gi­lə ke­çib “sağ ol!” de­mək əvə­zi­nə xey­li don­qul­dan­dı, de­di: “Zi­na, sə­nin ərin mən­dən ica­zə­siz xey­li pul xərc­lə­yib. Xa­hiş edi­rəm xərc­lə­di­yi pul­la­rın təs­ni­fa­tı­nı və qai­mə­lə­ri­ni mə­nə təq­dim et­sin. Mən bun­la­rı ödə­yə­cə­yəm...” Zin­yət xa­nım “na­ra­hat ol­ma­yın, An­na Ni­ko­la­yev­na, bu, bi­zim qon­şu­luq bor­cu­muz­dur” de­yən­də ar­vad ra­zı ol­ma­dı, üz-gö­zü­nü tur­şu­dub mən­zi­li­nə çə­kil­di. Sə­hə­ri ye­nə gəl­di, ye­nə hə­min id­dia­nı qal­dır­dı; axır ki, bir­tə­hər Pet­ro­vi­çin ta­bu­tu­nun pu­lu­nu ver­di. Bu ha­di­sə­dən üç ay keç­mə­miş An­na Ni­ko­la­yev­na qı­zı Tan­ya ilə nə­yin üs­tün­də­sə (hə­lə qon­şu­lar­dan in­di­yə ki­mi heç kəs bil­mir ki, ana-ba­la nə üs­tün­də da­laş­mış­lar) qız­ğın mü­ba­hi­sə et­di və iki gün­dən son­ra Tan­ya şə­lə-şü­lə­si­ni yı­ğış­dı­rıb kö­çüb get­di Ul­ya­novsk şə­hə­ri­nə. O vaxt­dan Tan­ya­dan xə­bər-ətər yox­du. Gö­rü­nür, An­na Ni­ko­la­yev­na bu ge­diş­dən məm­nun qal­mış­dı. Ar­vad çox şən, həm də güm­rah gö­rü­nür­dü. Tez-tez özü haq­qın­da, keç­miş iş yol­daş­la­rı haq­qın­da xa­ti­rə­lər söy­lə­yir, bə­zən, öyü­nə-öyü­nə “in­di­ki hə­kim­lə­rə hə­kim­lik­dən dərs ve­rə­rəm” de­yir­di. Ya­şın­dan qat-qat ca­van gö­rü­nən bu qa­dın hər­dən­bir za­ra­fat et­mə­yi də unut­mur­du. Zin­yə­tin ya­dı­na gə­lir ki, ini­şil onun rəh­mət­lik əri bir də­fə za­ra­fat­la so­ruş­du ki, An­na Ni­ko­la­yev­na, axı si­zin ca­van qal­ma­ğı­nı­zın sir­ri nə­də­dir? Zin­yət xa­nım əri­nin be­lə bir sua­lı­na xoş­lan­ma­sa da, rus qa­dı­nı­nın ca­va­bı onu son­ra­dan xey­li dü­şün­mə­yə məc­bur et­di.
- Bi­lir­siz, Nə­ri­man Qa­sa­no­viç, mən az ye­yi­rəm, am­ma la­zım olan şey­lə­ri ye­yi­rəm. Həm də çox gə­zi­rəm...
Zin­yət özü­nü sax­la­ya bil­mə­yib mıq­qıl­da­dı:
- An­na Ni­ko­la­yev­na, elə biz də az ye­yi­rik də...
- Zi­na, əzi­zim, siz çox ye­yir­si­niz, özü də lap çox... Ol­maz! Mən otuz il­di ki, çö­rək­dən im­ti­na et­mi­şəm; bi­bər, ba­dım­can, sa­rım­saq... Al­ma, hey­va, qa­ra­ğat, qa­ra­gi­lə... ke­fir, tvo­roq... Mə­nim men­yum bun­lar­dı, ye­nə sa­yım­mı?
Hə­min gün Zin­yət də, əri də bu qə­naə­tə gəl­di­lər ki, Top­çu­ba­şov ki­mi şöh­rət­li hə­ki­min əli­nin al­tın­da iş­lə­yən bu rus qa­dı­nın­dan öy­rə­ni­lə­si şey­lər çox­du.
İn­di oğ­lu­nu bu bə­la­dan qur­ta­ra bil­mə­mə­si dər­din­dən az qa­la be­li iki­qat ol­muş Zin­yət xa­nım bu gün ikin­ci də­fə idi ki, An­na­ya ümid­lə mü­ra­ciət edir­di. An­na Ni­ko­la­yev­na sə­hər bir də­fə gə­lib get­miş­di. Bu də­fə də ayaq­la­rı ucun­da çar­pa­yı­ya ya­xın­laş­dı. Lap as­ta­dan, mü­la­yim səs­lə:
- Ra­min, mə­nim əzi­zim, sə­nə nool­du? Sən ki, be­lə de­yil­din, Ra­min­çik! Qoy bir sə­nə ba­xım...-dilləndi.
- Ah.... ufff... Sən ni­yə get­din, ay Nə­ri­man? - Zin­yət xa­nım köks ötür­dü.
- Zi­na, axı ni­yə nar­ko­lo­ji dis­pan­se­rə apar­mır­sız?.. Mən ne­çə də­fə de­mi­şəm... Onu məhv edər­siz... Nə­dən qor­xur­suz?.. Bu uşaq ya­zıq­dı...
- An­na Ni­ko­la­yev­na, val­lah, qor­xu­ram... ab­rım­dan-hə­yam­dan; adı­mız-sa­nı­mız var axı... Bil­sə­lər, el için­də rüs­vay ola­rıq... Ağız­lar­da saq­qız ol­maq is­tə­mi­rəm...
- Əzi­zim, nə ad-san?... On­lar ötə­ri meh­di... Gəl­di, xoş­hal ol­dun, son­ra da get­di... vəs­sa­lam.... Əsas can-sağ­lı­ğı­dı... Can sağ­lı­ğı... Uşaq əl­dən ge­dir... Siz də du­rub ba­xır­sız... Lə­ta­fət ha­nı? Ona ne­çə də­fə de­mi­şəm... Bəs ar­va­dı nə de­yir, hə?
- ...
- Vayyy, vay... Bu­ra bax, Zi­na, sən bu­nu müt­ləq apar dis­pan­se­rə... And ol­sun Mü­qəd­dəs Mər­yə­mə, o, ölə­cək... - An­na Ni­ko­la­yev­na Ra­mi­nin sı­nıx­mış sağ qo­lu­nu ya­vaş­ca qal­dı­rar­kən da­mar­la­rın göm­göy ol­du­ğu­nu və qan­çır­la­rın şiş­di­yi­ni gör­dü və “ö­lə­cək” sö­zü­nü elə uca­dan və tən­tə­nə ilə de­di ki, za­lım qı­zı elə bil şad xə­bər ve­rir­di.
Bu­nu eşi­dən və bu ağır dərd­li mən­zə­rə­ni ürək­göy­nə­dən nə­zər­lə­ri ilə tə­qib edən Yağ­mu­run üzü­nə mə­şum bir tə­laş his­si qon­du; bu kə­dər­li və sar­sın­tı­lı söz uşa­ğın zə­rif vü­cu­du­nu üşüt­dü. Qız­cı­ğaz di­va­na söy­kə­nib ağ bü­rün­cək­li gə­lin­ci­yi­ni si­nə­si­nə sıx­dı; qap­qa­ra, do­lux­sun­muş göz­lə­ri­ni gah nə­nə­si­nə, gah An­na Ni­ko­la­yev­na­ya, gah da çar­pa­yı­da hə­rə­kət­siz qal­mış ata­sı­na zil­lə­di. O zə­rif, gö­zəl və məh­zun ba­xış­la­rı san­ki don vur­muş­du. Ota­ğın üzü­cü sı­xın­tı­sı­nın so­yuq əl­lə­ri mə­sum qız­cı­ğa­zın bü­tün ru­hu­nu in­saf­sız­ca­sı­na ox­şa­yır­dı. Nə­nə­si uca­dan uful­da­dı. An­na Ni­ko­la­yev­na­nın so­nun­cu mə­zəm­mə­tin­dən elə bil oyan­dı. Son­ra dəh­şət­li xə­bər eşi­dən adam­lar ki­mi mət­bə­xə cum­du, te­le­fo­nu gö­tür­dü. Am­ma heç ha­ra zəng vur­ma­dı. Tez də qa­yıt­dı An­na Ni­ko­la­yev­na­nın ya­nı­na. “Mən ney­lə­yim, hə?” - öz-özü­nə de­yin­di.
“Gə­lin də An­na­nın de­di­yi­ni de­yir. Aya­ğı yer tu­ta­caq kö­pək qı­zı­nın... Nə edək, hə?”. Bu vaxt te­le­fon zəng çal­dı. Ana elə bil bu zən­gi göz­lə­yir­di, dər­hal te­le­fo­na cum­du.
- Alo,-sə­sin­də tit­rə­yiş var­dı.
- Ne­cə­di?
- Ah, Lə­tiş, qı­zım, sən­mi­sən? Ne­cə ola­caq?.. Əv­vəl­ki ki­mi... Ye­nə uy­muş­dur... An­na Ni­ko­la­yev­na de­yir ki, ölə­cək...
- Elə oğul­dan­sa, ol­ma­ma­ğı yax­şı­dı...
- Ah, ca­nım mə­nim, qar­da­şın­dı, elə de­mə...
- Qar­da­şım ol­sa da, ki­şi de­yil... Bi­na­mus kö­pə­yoğ­lu!
- Qı­zım, ata­nı söy­mə... Axı bi­zim adı­mız, sa­nı­mız...
-Rəh­mət­lik ata­mın ba­şı­nı ye­rə sox­du... sə­nin... oğ­lun!
-Qı­zım, axı sən hər şe­yi ni­yə mə­nim üs­tü­mə atır­san?
- Çün­ki gü­na­hın bö­yü­yü sən­də­di, ana! Əv­vəl­dən pis tər­bi­yə ver­din, onu tən­bəl­li­yə öy­rət­din! Sər­bəst­lik ver­mə­din oğ­lu­na!
- Eh... sər­bəst­lik... elə bi­lir­sən sər­bəst­lik yax­şı şey­di? Qı­zım... - Zin­yət xa­nım göz yaş­la­rı­nı sax­la­ya bil­mir­di,- Axı, mən...
- Bə­li, sən, sənnn... Gül ki­mi ar­va­dı var, qı­zı var... On­la­ra da əzab ve­rir­siz... Sə­nə de­dim axı vax­tın­da ayır on­la­rı, qoy öz əl­lə­ri, öz baş­la­rı ol­sun. De­mə­dim?
- De­din... qı­zım.. axı o, mə­nim bir­cə oğ­lumm...
- Ana, mə­ni əsə­bi­ləş­dir­mə, ye­nə bax dəs­tə­yi ata­cam ye­rə... Da­ha dö­zə bil­mi­rəm...
Zin­yət xa­nım göz yaş­la­rı için­də dəs­tə­yi ye­rə qoy­du. Ota­ğa dərd­li sü­kut çök­müş­dü. An­na Ni­ko­la­yev­na ayaq­la­rı ucun­da ne­cə gəl­miş­di­sə, elə­cə də çı­xıb get­di. Dü­şün­dü ki, ar­tıq bur­da qal­ma­ğın mə­na­sı yox­du. Bu də­qi­qə Zin­yət yal­nız mər­hum əri haq­qın­da dü­şü­nür­dü. “Ki­şi sağ ol­say­dı...” Bə­li, bə­li, ki­şi sağ ol­say­dı, heç onun oğ­lu nar­ko­man­lıq edər­di­mi? Heç gə­lin uşa­ğın ya­nın­da ona söz qay­ta­rar­dı­mı? Ki­şi sağ ol­say­dı, onun qı­zı bu ton­da da­nı­şar­dı­mı? Ki­şi sağ ol­say­dı...
Hə, ki­şi sağ de­yil­di və sağ ol­say­dı da bil­mək ol­maz­dı bu dün­ya­nın iş­lə­ri­ni. Zin­yət xa­nım ona əzab ve­rən bu iki­baş­lı dü­şün­cə­lər­lə gə­lib nə­və­si­nin ya­nın­da­ca dir­sək­lən­di.
­Oğ­lu ye­rin­də qur­ca­lan­dı, nə­sə mı­zıl­da­dı. Qəf­lə­tən dik atıl­dı. Zin­yət xa­nım dik­sin­di, qor­xa-qorxa:
- Oğ­lum, nol­du, yu­xu gör­dün­mü?-soruşdu.
- Hə, yu­xu gör­düm... ağ ev gör­düm yu­xu­da...-de­yib ye­nə mə­lə­fə­ni ba­şı­na çək­di.
- Bis­mil­la­hirr-rəhmanirr-rəhim...-ana əli­ni di­zi­nə çırp­dı. -Heç yax­şı de­yil, heç yax­şı de­yil!... “ağ ev” mə­zar de­mək­di...-de­yə qey­ri-ix­ti­ya­ri böy­rün­də otu­rub ona hey­rət­lə ba­xan nə­və­si­nə pı­çıl­da­dı. Son­ra du­rub çar­pa­yı­ya tə­rəf ye­ri­di, ağ mə­lə­fə al­tın­da ağır-ağır nə­fəs alan oğ­lu­na sa­rı əyil­di. -Oğ­lum, Ra­min, yat­dın­mı? Şpris la­zım­dı­mı ye­nə?-eh­ti­yat­la so­ruş­du.
Səs gəl­mə­di. Elə bil in­di­cə ye­rin­dən dik atı­lan oğ­lu de­yil­miş. Daş yu­xu­su­na get­miş­di ye­nə... Bu hal ana­nı lap hövl­lən­dir­di. Te­le­fo­na tə­ləs­di.
- Alo... qı­zım... Lə­tiş...
- Nə var, ana? İn­di nə is­tə­yir, he­roi­ni qur­ta­rıb?
-Yox, ay qı­zım, qar­da­şı­nın ha­lı xo­şu­ma gəl­mir... İn­di­cə ye­rin­dən dik atıl­dı, de­di yu­xu­da ağ ev gö­rüb?
- Ağ ev? Bəl­kə, Bu­şu da gö­rüb yu­xu­da? Bax, ana, bir da­ha biz­dən pul is­tə­mə­yin... Mən da­ha əri­min üzü­nə ba­xa bil­mi­rəm... An­na Ni­ko­la­yev­na zəng vur­muş­du mə­nə, is­tə­yir­siz apa­rın nar­ko­lo­ji dis­pan­se­rə... qur­tar­sın get­sin... Özü­nə ni­yə bu qə­dər əzab ve­rir­sən axı?
- Qı­zım, qu­laq as, heç nə is­tə­mi­rəm... İy­nə­lə­ri var... O gün sır­ğa­la­rı­mı apa­rıb sa­tıb...
- Bir az­dan evi də sa­ta­caq...- dəs­tək­dən əsə­bi səs gəl­di.
Te­le­fon sus­du...
Ge­cə­ya­rı işıq­lar sön­dü. Mət­bəx­də­ki so­yu­du­cu­dan hə­mi­şə­kin­dən fərq­li ola­raq elə bir tı­rıl­tı gəl­di ki, Zin­yət xa­nım dik atıl­dı. On­dan çox uşaq qorx­du. Mət­bəx­də əl­lə­şən gə­lin do­da­qu­cu nə­sə pı­çıl­da­dı, son­ra hirs­li-hirs­li şka­fın göz­lə­ri­ni eşə­lə­di. Aşa­ğı göz­dən lam­pa­nı çı­xa­rıb yan­dır­dı. Ya­taq ota­ğı­na apar­dı. Ra­min xo­rul­da­yır­dı. Az son­ra xo­rul­tu­su kə­sil­di. Sağ əli ilə mə­lə­fə­ni üs­tün­dən tul­la­dı.
-Oğ­lum, işıq­la­rı­mız sö­nüb, qorx­ma. Lam­pa var...-Zin­yət xa­nım eh­ti­yat­la dil­lən­di.
- Ana, nə­fə­sim kə­sil­di... Bu nə­di, mə­ni kim­sə ağ evə sü­rük­lə­yir...
- Can ba­la, sə­ni qa­ra ba­sır... Qorx­ma...Ya­vaş, eh­ti­yat­lı ol! Yı­xı­lar­san...
- Ye­nə ağ ev gör­düm, ana... - oğ­lan bir də tək­rar et­di...
Zin­yət xa­nım əl­lə­ri­ni iki də­fə diz­lə­ri­nə çırp­dı...
Dan ye­ri sö­kü­lən­də Ra­min ye­nə hövl­nak oyan­dı, ağ mə­lə­fə­ni üs­tün­dən atıb “offf, nə­fə­sim çat­mır!” mı­zıl­da­dı, böy­rü üs­tə çöm­bə­lib ağ­zı kö­pük­lə­nə-kö­pük­lə­nə “ağ ev, ağ ev gör­düm ye­nə” de­yə qı­rıq-qı­rıq səs­lər çı­xart­dı; bir qə­dər çöm­bəl­di­yi yer­də qur­ca­lan­dı, son­ra elə­cə çar­pa­yı­ya yı­xıl­dı. Ya­rım­qa­ran­lıq ota­ğın ölü sü­ku­nə­tin­dən qo­pan bu po­zuq səs­lə­rə nə­nə­si­nin böy­rün­də ba­yaq­dan bə­ri mür­gü vu­ran Yağ­mur da oyan­dı; qız­cı­ğaz di­van­dan ye­rə düş­müş gə­lin­ci­yi­ni gö­tü­rüb ye­nə bərk-bərk si­nə­si­nə sıx­dı, hey­rət için­də diz­lə­ri­nə dö­yən nə­nə­si­ni çaş­qın nə­zər­lər­lə süz­dü. Ağ mə­lə­fə­li çar­pa­yı­dan xı­rıl­tı gə­lir­di. Gə­lin az qa­la yü­yü­rə-yü­yü­rə içə­ri keç­di. Zin­yət xa­nım “Al­lah, mə­nə ya­zı­ğın gəl­sin, al­lah, mə­nə səbr ver!..” de­yə sə­si­ni bir qə­dər də qal­dı­rıb hıq­qa­na-hıq­qa­na An­na Ni­ko­la­yev­na­nı ça­ğır­ma­ğa get­di. Yağ­mur nə­nə­si­nin hə­yə­can­lı hə­rə­kət­lə­ri­nə göz qoy­duq­ca dü­şü­nür­dü ki, nə­sə pis bir şey baş ve­rə­cək. Gö­rə­sən, ata­sı do­ğur­dan­mı ölə­cək? On­da bəs onun ata­sı kim olar? O, lam­pa işı­ğın­da ata­sı­nın göz­lə­ri­nin bə­rəl­di­yi­ni gö­rün­cə ca­nın­da so­yuq bir gi­zil­ti duy­du. Si­nə­si­nə bərk-bərk sıx­dı­ğı ağ bü­rün­cək­li gə­lin­ci­yi­nin be­lin­də çar­paz­la­dı­ğı zə­rif əl­lə­ri və top­puş bar­maq­la­rı əs­mə­yə baş­la­dı...
Ha­va işıq­lan­maq üz­rəy­di. Süb­hün sə­rin ha­va­sı bu ba­la­ca ota­ğın pən­cə­rə­sin­də­ki açıq nə­fəs­lik­dən ya­vaş-ya­vaş içə­ri do­lur­du. Bu­nun­la be­lə, otaq­dan va­li­dol qo­xu­su da gə­lir­di. Ba­la­ca Yağ­mur ata­sı­nın üzü­qoy­lu yat­dı­ğı çar­pa­yı­ya dü­şən zə­if lam­pa işı­ğın­da tə­ci­li yar­dım hə­kim­lə­ri­nin bir-bi­ri ilə pı­çıl­tı­lı söh­bət­lə­ri­nə və gə­tir­dik­lə­ri da­va-dər­man çan­ta­sın­dan nə isə ax­tar­dıq­la­rı­na göz ye­ti­rir­di. Ha­mı ayaq üs­tə dur­muş­du. Bi­bi­si Lə­ta­fət, onun əri, nə­nə­si, ana­sı, An­na Ni­ko­la­yev­na, tə­ci­li yar­dım­dan gə­lən ki­şi hə­kim və tibb ba­cı­sı din­məz­cə ata­sı­nı müa­yi­nə edən hün­dür­boy, yaş­lı, o bi­ri ki­şi hə­ki­mə ba­xır­dı­lar. Tək­cə o, Yağ­mur, əv­vəl­ki ki­mi di­va­nın kün­cün­də diz­lə­ri­ni qat­da­yıb sa­kit­cə otur­muş, gə­lin­ci­yi də böy­rü­nə qoy­muş­du. Qız­cı­ğa­zın bü­tün si­ma­sı təs­vi­rə­gəl­məz gər­gin­lik için­dəy­di. Gö­rə­sən nə baş ve­rə­cək? Qız­cı­ğa­zın təş­viş do­lu göz­lə­rin­də şim­şək ça­xır­dı, göy gu­rul­da­yır­dı, qap­qa­ra qa­lın bu­lud­lar gah sü­rət­lə ni­zam­sız hə­rə­kət­lər edir, gah da bir-bi­ri­nə toq­qu­şub gu­rul­tu ilə şaq­qıl­da­yır­dı­lar. Qız­cı­ğa­zın qu­laq­la­rı da uğul­da­yır, şaş­qın­lıq­dan heç nə eşi­də bil­mir­di. An­na Ni­ko­la­yev­na hə­kim­lə­rə ərk­ya­na gös­tə­riş ver­di:
- Dis­pan­se­rə apa­rın!
Hə­kim­lər eti­raz et­mə­di. Ata­sı bu­nu eşi­dən ki­mi nə­ril­ti ilə üzü üs­tə çev­ril­di. Əl­lə­ri ilə ağ dö­şək­çə­dən möh­kəm­cə ya­pış­dı. Yə­ni ki, apa­rın, gö­rüm ne­cə apa­rır­sı­nız. Hə­kim­lər onu di­lə tut­ma­ğa ça­lış­dı­lar. An­na Ni­ko­la­yev­na bir qə­dər sə­si­ni ucalt­dı. Zin­yət xa­nım və qı­zı bu­nun əley­hi­nə ol­sa­lar da, din­mir­di­lər. Ra­min sö­yüş söy­mə­yə baş­la­dı.
- Əl çə­kin, get­mi­rəm, al­çaq­lar!-de­di.
Və­ziy­yə­tin cid­di­li­yi­ni və təh­lü­kə­li ol­ma­sı­nı dər­hal an­la­yan Lə­ta­fə­tin əri inam­lı ad­dım­lar­la irə­li ye­ri­di. Ba­şı ilə o bi­ri hə­kim­lə­rə işa­rə­lə­di ki, ona kö­mək et­sin­lər. Gər­gin­lik bir qə­dər də art­dı. Ra­mi­nin dü­yün­lən­miş yum­ruq­la­rı zər­bə vur­ma­ğa ha­zır idi. Məm­məd Ra­mi­nin sü­mük­lə­ri çıx­mış qol­la­rı­nı bərk-bərk tut­du. O bi­ri hə­kim­lər də xəs­tə­nin ayaq­la­rın­dan ya­pış­dı­lar. Ra­min də­li ki­mi mü­qa­vi­mət gös­tər­mə­yə baş­la­dı. Bu ba­la­ca otaq­da ko­bud ki­şi səs­lə­ri hə­yə­can­lı qa­dın səs­lə­ri­nə qa­rı­şa­raq əsə­bi bir səh­nə ya­rat­dı. Bu nə­dir, Ra­min dün­ya­ya mü­ha­ri­bə elan et­miş­di­mi? Ona elə gə­lir­di ki, bu də­qi­qə­lər­də dün­ya, bax bu ota­ğın için­də­ki düş­mən­lər­dən iba­rət­dir. O, nif­rət bəs­lə­di­yi hə­min düş­mən­lə­rə de­yir­di:
- Bu­ra­xın, əc­laf­lar! Mə­ni ha­ra apa­rır­sız, get­mi­rəm...
Ra­min dö­şək­çə­dən ikiəl­li ya­pış­ma­ğa cəhd et­di. Ba­la­ca qız­cı­ğaz ata­sı­nın ne­cə mü­qa­vi­mət gös­tər­mə­si­ni, onun əzab­lı çır­pın­tı­la­rı­nı son­suz hə­yə­can­la iz­lə­yir­di; onun zə­rif və mə­sum si­ma­sı pən­cə­rə­dən dü­şən sübh işı­ğın­da qa­ra bu­lud ki­mi tu­tul­du. Göz­lə­ri­nin için­də­ki qap­qa­ra bu­lud­lar da­ha gur şaq­qıl­da­dı, şaq­qıl­da­dı və... Və... bir­dən... uşaq içi­ni çə­kə-çə­kə za­rı­ma­ğa baş­la­dı; qız­cı­ğa­zın sol­ğun ya­naq­la­rın­dan göz yaş­la­rı ax­dı; ür­kək hıç­qır­tı­la­rı xə­fif yal­va­rış­lar­la əvəz olun­du:
- Ataaaa! Yooox.... apar­ma­yın! Bu­ra­xın onu! Ataaaam­la işi­niz ol­ma­sın! Ata­can... mənnn.... sə­ni se­vi­rəm...
E­lə bir səh­nə baş ver­di ki, bu­nu təs­vir elə­mə­yə gü­cü­müz çat­mır. Dün­ya­da gö­zəl və çir­kin ha­di­sə­lər çox olur. Mə­sə­lən, Qab­riel Qar­sia1 dün­ya­nın ən gö­zəl ölü­sü­nü təs­vir et­miş­di, An­ton Pav­lo­viç2 dün­ya­nın ən gö­zəl qa­dı­nı­nı, kim­lər­sə ən gö­zəl ölü­mü, kim­lər­sə ən gö­zəl gü­lü­şü, ən gö­zəl sə­si, ən gö­zəl öpü­şü.... və sai­rə və ila­xır təs­vir et­miş­lər. Bu gün isə bu ba­la­ca qız­cı­ğaz dün­ya­nın ən gö­zəl yal­va­rış­lı hön­kür­tü­sü­nü vu­rur­du. Bu an­lar­da kim­sə bur­da ət­ra­fa qey­ri-adi kə­dər çi­çə­yi sə­pə­lə­yən gö­zəl­lik ba­rə­də dü­şü­nər­di­mi heç?!

U­şa­ğın hön­kür­tü­sü­nü eşit­mə­di­lər ki!
Və ne­cə ol­du­sa, Ra­min mü­qa­vi­mə­ti­ni qəf­lə­tən da­yan­dır­dı, ami­ra­nə pı­çıl­da­dı:
- Bu­ra­xın, özüm ge­di­rəm!
O­taq­da­kı­lar məət­təl qal­dı­lar. Ra­min ağ­lı ba­şın­da olan adam­lar ki­mi ye­rin­dən qalx­dı. Stu­lun ba­şın­da sal­la­nan ya­şıl ji­le­ti­ni çiy­ni­nə at­dı, hə­kim­lə­ri ara­la­yıb ağ zo­laq­lı di­va­na tə­rəf ye­ri­di. Diz üs­tə çö­küb ya­nıq­lı-ya­nıq­lı hıç­qı­ran qı­zı­nın ya­naq­la­rın­da­kı yaş dam­cı­la­rı­nı əli­nin ar­xa­sıy­la sil­di, uşa­ğın qat­dan­mış və tit­rə­yən diz­lə­rin­dən as­ta­ca öp­dü, onun eşi­də bi­lə­cə­yi pı­çıl­tıy­la:
- Mə­nim gö­zəl qı­zım, mə­lək qı­zım! Ağ­la­ma... mən öl­mə­yə get­mi­rəm, in­şal­lah, sa­bah qa­yı­da­ram,-de­di.
Heç kəs bu­nun fər­qi­nə var­ma­dı. Ba­la­ca Yağ­mur bir qə­dər tox­da­dı. Ata­sı ge­dən­dən son­ra o, ra­hat­ca yu­xu­la­dı.
Sə­hər açı­lan­da An­na Ni­ko­la­yev­na Zin­yət xa­nı­ma və Yağ­mu­run ana­sı­na de­yir­di ki, nar­ko­man­lar gah cid­di və ya­lan­çı, gah da mü­la­yim və tə­ca­vüz­kar olur­lar...

2008

ERMƏNİ GƏLİNİ

Har­ri adə­ti üz­rə bir-iki ağız hür­dü; bir qə­dər sus­duq­dan son­ra ye­nə hür­dü...son­ra mı­rıl­da­dı, mı­rıl­da­dı, da­ha mı­rıl­da­ma­dı; baş­la­dı ula­ma­ğa. Kənd ye­ri ol­say­dı, o bi­ri it­lər də ama­na bənd ki­mi Har­ri­yə qo­şu­lub hü­rər, son­ra xo­ruz­lar ban­la­yar, ağac­la­rın kəl­lə­si­nə dır­ma­şan be­çə­lər ye­rə qo­nub gic ki­mi ora-bu­ra qa­çı­şar­dı­lar; hə­lə hə­yət­də nə qə­dər hey­van-zad var­sa, on­lar da na­ra­hat-na­ra­hat Har­ri­nin hü­rü­şü­nə diq­qət kə­si­lər­di. Am­ma hey­va­nat alə­mi­nin be­lə adi məi­şət ha­di­sə­si kənd­də baş ve­rir. Har­ri isə şə­hə­rin düz gö­bə­yin­də, cəh­ra­yı rəng­li hün­dür göy­də­lən bi­na­nın mən­zil­lə­ri­nin bi­rin­də onun üçün ay­rıl­mış ge­niş, işıq­lı otaq­da ya­şa­yır­dı.
Dü­nən ax­şam­ça­ğı iti dəl­lə­yə apar­mış­dı­lar, göz-qa­şı­nı bas­mış tük­lə­ri­ni qay­çı­lat­dı­rıb gə­tir­miş­di­lər evə, van­na­da şam­pun­la yu­muş­du­lar... Kü­çük elə bil ana­dan tə­zə do­ğul­muş­du, ge­niş otaq­lar­da sa­hi­bə­si An­je­la­ya, onun qı­zı Nər­mi­nə­yə naz­la­na-naz­la­na o tə­rəf bu tə­rə­fə qa­çır, gah da gə­lib is­lan­mış bə­də­ni­ni ana­nın ca­van qız­la­ra məx­sus çıl­paq, ağap­pağ qıç­la­rı­na sür­tür­dü. Mən­zi­lin ra­hat və şən əh­val-ru­hiy­yə­si itin qəl­bi­ni riq­qə­tə gə­tir­miş­di; o da bü­tün gü­nü ba­şı­nı içi pər­ğu do­lu yum­şaq dö­şək­çə­yə qo­yub ar­xa­yın-ar­xa­yın mür­gü vu­rur­du. La­kin ne­cə ol­du­sa, ge­cə­nin bir ya­rı­sı it bir­dən-bi­rə na­ra­hat­lıq duy­du, mı­rıl­da­nıb hür­dü. Nə duy­muş­du gö­rə­sən? Har­ri gah pən­cə­rə­yə ya­xın­la­şıb göz­lə­ri­ni ya­zıq-ya­zıq gö­yə zil­lə­yir, gah dö­nüb otu­rur, son­ra da sü­rü­nə-sü­rü­nə di­var di­bi bo­yu as­ta­ca zin­gil­də­yir­di.
Mən­zil sa­hi­bi Məm­məd ye­rin­də qur­ca­lan­dı; də­ni­zə ba­xan ya­taq ota­ğın­da­kı tünd-qəh­və­yi en­li taxt bir ne­çə də­fə yün­gül­cə cı­rıl­da­dı, cı­rıl­da­dı, da­ha cı­rıl­da­ma­dı. Onun ya­şın­dan xey­li ca­van gö­rü­nən qır­mı­zı si­fə­ti kö­nül ra­hat­lı­ğı­na bə­lə­nib ye­nə ge­cə­nin daş yu­xu­su­na qərq ol­du. Ar­va­dı An­je­la da bərk yat­mış­dı. Ər-ar­vad se­vim­li Har­ri­nin na­ra­hat zin­gil­ti­lə­ri­ni eşi­də bil­mə­di.
Bir az­dan Har­ri ye­nə hür­dü və ge­niş ota­ğın o baş bu ba­şı­na mı­rıl­da­na-mı­rıl­da­na gə­ziş­mə­yə baş­la­dı. Kü­çük be­lə edən de­yil­di. Hə­lə in­di­yə­dək bi­na­nın heç bir sa­ki­ni onun sə­si­ni eşit­mə­miş­di. Bu itə nool­du bir­dən-bi­rə?!
Baş tə­rəf­də­ki otaq­da Məm­məd­lə An­je­la­nın ye­ga­nə ci­yər­pa­rə­lə­ri Nər­mi­nə yat­mış­dı. Təx­mi­nən 24-25 yaş­la­rın­da olan bu qı­zın zə­rif çöh­rə­si tə­bəs­süm­lə ya­nır­dı; üzün­də elə bir xoş­bəxt­lik və ra­hat­lıq var­dı ki, de­yir­din bəs, bax bu də­qi­qə yu­xu­da Şah Ab­ba­sın oğ­lu­nu gö­rür. Am­ma o, Şah Ab­ba­sın oğ­lu­nu yox, bəl­kə də Mu­sa­nı gö­rür­dü. O Mu­sa­nı ki, onun­la ev­lə­nə­cə­yi­ni, bir ne­çə gün bun­dan qa­baq Nər­mi­nə­yə el­çi gə­lə­cək­lə­ri­ni bil­dir­miş­di.
Hə, de­mə­li, elə sra­ğa­gün­dən el­çi mə­sə­lə­si or­ta­ya çı­xan­dan, An­je­la ev­də əl-aya­ğa düş­müş­dü. Elə Məm­mə­din özü də ye­ga­nə qı­zı­na el­çi gə­lə­cək ai­lə­ni la­yiq­li qar­şı­la­maq üçün tə­da­rük gör­mə­yə baş­la­dı.
Dü­nən­dən bü­tün gü­nü iş­lə­di­lər; Məm­məd yax­şı­ca ba­zar­lıq elə­di; An­je­la qul­luq­çuy­la ba­həm ev-eşi­yi sə­li­qə-sah­ma­na sal­dı; müx­tə­lif cür gi­lə­mey­və yu­yub so­yu­du­cu­ya qoy­du­lar; ba­ha­lı qab-qa­caq­la­rı tə­miz­lə­yib əl ça­tan ye­rə düz­dü­lər ki, sə­hər qo­naq­lar gə­lən­də ora-bu­ra qaç­ma­sın­lar.
Ax­şam­ça­ğı An­je­la Har­ri­nin ba­şı­nı sı­ğal­la­ya-sı­ğal­la­ya na­ra­hat­lıq­la əri­nə de­di:
- Ma­med, bəl­kə kü­çü­yü apa­ra­san ba­ğa, Gü­la­ğa­ya tap­şı­rar­san ba­xar... Ev­dən iy gə­lir, yax­şı de­yil...
- La­zım gəl­sə bağ­la­ya­rıq ota­ğı­nın qa­pı­sı­nı...-de­yə Məm­məd iki­baş­lı ca­vab ver­di.
Har­ri bir-iki ağız hür­dü; de­yə­sən söh­bə­tin onun ba­rə­sin­də get­di­yi­ni duy­muş­du. Son­ra və­di­nə əməl et­mə­yən ata­dan kü­sən uşaq­lar ki­mi ba­şı­nı aşa­ğı sal­la­yıb öz ota­ğı­na çə­kil­di.
Saat on bi­rə ya­xın Har­ri ki­mi An­je­la da nə­dən­sə hə­yə­can­lan­dı. Əs­lin­də, An­je­la­nı na­ra­hat edən ta­mam ay­rı mə­sə­ləy­di və bu­nu ha­mı­dan giz­lət­mə­yə ça­lış­sa da üzün­də­ki gər­gin­lik­dən sez­mək olur­du. Bu gər­gin­lik son iyir­mi il­də onu qa­ra­ba­qa­ra iz­lə­miş­di. Onun ai­lə hə­ya­tı­nı gah tə­la­tüm­lə, gah qor­xu və məz­lum­luq­la, gah da ar­xa­yın­çı­lıq­la gə­mi­rir­di. Düz­dür, Məm­məd, onun so­sial sta­tu­su An­je­la­nı bu il­lər ər­zin­də əl içi ki­mi qo­ru­muş­du. İlk vaxt­lar An­je­la­ya bu, da­ha çox la­zım olur­du. O, er­mə­ni qı­zıy­dı və dox­sa­nın­cı il­də coş­muş küt­lə­ni öz göz­lə­riy­lə gör­müş­dü, bu ba­şı­po­zuq küt­lə­nin qə­zəb, nif­rət do­lu gö­zün­dən ya­yın­maq üçün tək­cə Məm­mə­din sev­gi­si ki­fa­yət de­yil­di. İnan Al­la­ha, qa­pı qon­şu­su Sü­da­bə xa­la ol­ma­say­dı və onu mən­zi­lin­də giz­lət­mə­səy­di, bil­mək ol­maz­dı onun axı­rı nə ilə qur­ta­ra­caq. O gün­lər so­vu­şub get­di; in­di hə­min o az­ğın küt­lə yox­du, mü­hit köv­rək ol­sa da, hə­yat nis­bə­tən sa­kit axar­la ge­dir. La­kin qı­zı Nər­mi­nə­nin həd­di-bu­lu­ğa çat­ma­sın­dan son­ra ona tək­cə Məm­mə­din ic­ti­mai möv­qe­yi və sev­gi­si yox, həm də ət­raf mü­hi­tin sağ­lam mü­na­si­bə­ti gə­rək idi.
An­je­la bu il­lər ər­zin­də san­ki ilk də­fəy­di ki, sağ­lam mü­na­si­bət ba­rə­də dü­şü­nür­dü. Sağ­lam mü­na­si­bət nə olan şey­di gö­rə­sən? Ne­cə olub axı, əv­vəl­lər bu ba­rə­də fi­kir­ləş­mə­yib? Hə, ca­van idi, eh­ti­ras­lı idi, ba­şı Məm­məd­lə sev­gi­yə qa­rış­mış­dı, həm də o, heç ana­dan olan­dan bil­mir­di ki, bu sağ­lam mü­na­si­bət nə olan şey­dir. Doğ­ru­dur, əv­vəl­lər çö­lə-ba­yı­ra tək çı­xan­da onu gö­rüb-ta­nı­yan­la­ra rast gə­lir­di, bə­zən nif­rət­lə “çıx get xa­ra­ba­na” de­yən­lər də olur­du. Bu sə­bəb­dən ne­çə də­fə ev də­yiş­miş­di­lər; ev, ün­van də­yi­şir­di, am­ma xo­fu, qor­xu his­si­ni qəl­bin­dən çı­xa­ra bil­mir­di. “Nə üçün dün­ya bir­dən-bi­rə də­yiş­di? Kim elə­di bun­la­rı? Rus, er­mə­ni, türk, in­gi­lis... Han­sı­nın üs­tü­nə yı­xa­san? Nə elə­di­sə, o Ru­ben kö­pə­yoğ­lu elə­di, ca­maa­tı qı­zış­dır­dı, özü də qa­çıb get­di Los An­ce­le­sə...”
An­je­la dü­şü­nür­dü ki, Al­lah ha­mı­nı bə­ra­bər ya­ra­dıb, heç kə­sə nə tor­paq ve­rib, nə də mil­li mən­su­biy­yət... Yer kü­rə­si ha­mı­nın­dı. Ha­mı­ya da İn­san ki­mi ya­şa­maq üçün möh­lət ve­ri­lib... Bu mil­lət­lər Al­la­hın xe­yir­xah əm­rin­dən çı­xır­lar, az­ğın­la­şır­lar, in­sa­niy­yət­lə­ri­ni iti­rir­lər. No­la­caq bun­la­rın axı­rı? Qa­dın hər­dən hər şe­yə tü­pü­rüb özü­nü öl­dür­mək is­tə­yir­di. Am­ma qı­zı Nər­mi­nə gö­zü­nün qa­ba­ğı­na gə­lib du­ran­da bun­dan vaz ke­çir­di.
Bir ne­çə il bun­dan qa­baq Məm­məd Hol­lan­di­ya­dan An­je­la­ya bir it gə­tir­di;­ba­xı­cı bir qa­dın de­miş­di ki, An­je­la­nın qəl­bin­də­ki qor­xu-hür­kü­nü çı­xart­sa, bu it çı­xa­ra­caq. Be­lə də ol­du. İtə Har­ri adı qoy­du­lar. Bu da An­je­la­dan ol­du; or­ta mək­təb­də onun Har­ri adın­da bir fi­zi­ka müəl­li­mi var­dı, qı­zı gö­züm­çıx­dı­ya sa­lır­dı. Elə bu­na gö­rə də nə onun fən­ni­ni, nə də özü­nü sev­mir­di. Adı xo­şu­na gə­lir­di, vəs­sa­lam. An­je­la iti sev­mə­yə baş­la­dı. Nər­mi­nə ilk gün­lər qu­zu boy­da olan kü­çük­dən iy­rə­nir­di. Son­ra o da öy­rəş­di, ana­sı ki­mi Har­ri­yə nə­va­ziş gös­tər­mə­yə baş­la­dı. Be­lə­lik­lə, bu it gə­lən­dən ai­lə­nin bü­tün məi­şət-so­sial ra­hat­lı­ğı sah­ma­na düş­dü. Hər­dən Məm­məd de­yir­di ki, “Al­lah fal­çı Nə­zi­rə­dən ra­zı ol­sun, ev­də it nə yax­şı şey­miş!” Ötən ilin so­nun­da iş ye­rin­dən Məm­mə­də tə­zə bi­na­da mən­zil ver­di­lər; Məm­məd mən­zi­li düz al­tı ay tə­mir elət­dir­di, son­ra da köç­dü­lər. Əv­vəl­ki mən­zil­lə­ri­ni isə xa­ri­ci­lə­rə ki­ra­yə ver­di­lər. Ai­lə­nin qor­xu­suz-hür­kü­süz gün­lə­ri baş­la­dı. Əs­lin­də ne­çə il­lər idi ki, on­la­ra gö­zün üs­tə qa­şın var de­yən də yox idi. La­kin ba­yaq de­di­yim ki­mi, sək­sə­nin­ci il­lə­rin so­nu-dox­sa­nın­cı il­lə­rin əv­vəl­lə­rin­də Er­mə­nis­tan­dan zor­la qo­vul­muş yüz min­lər­lə azər­bay­can­lı gə­lən­dən son­ra Ba­kı­da və­ziy­yət xa­rab­laş­dı. Ca­maat er­mə­ni­lər ya­şa­yan mən­zil­lə­rə bas­qın et­di, qo­vu­lan qo­vul­du, qa­çan qaç­dı... Məm­məd üç il idi ki, ev­lən­miş­di, An­je­lay­la bir-bir­lə­ri­ni se­vir­di­lər. An­je­la­ya tə­səl­li ve­rən Məm­mə­din sev­gi­siy­di, bu sev­gi də onu qo­ru­du; onu pis əməl­lər­dən qo­ru­du, ona xə­tər gə­tir­mə­di. Bu sev­gi on­la­ra Nər­mi­nə­ni bəxş elə­di. Be­lə­cə, ai­lə da­ğıl­ma­dı.
Ca­maa­tın qə­zə­bi ba­har ya­ğı­şı ki­mi bir şey­di, ya­vaş-ya­vaş kin-kü­du­rə­ti unut­du; bü­tün bun­la­ra bax­ma­ya­raq, ye­nə ol­sun, An­je­la­nın er­mə­ni­li­yi­ni sü­but edən rəs­mi sə­nəd Məm­mə­din tək­li­fiy­lə də­yiş­di­ril­di; onun fa­mi­li­ya­sı tə­zə pas­port­da Ma­muk­yan yox, Ma­ma­ye­va ol­du. Bu da be­lə... hər şey yo­lu­na düş­dü.
Bu tə­zə mən­zi­lə kö­çən­dən ai­lə­nin xe­yir-bə­rə­kə­ti də art­mış­dı. Nər­mi­nə Uni­ver­si­te­ti bi­tir­di, ma­gist­ra­tu­ra­ya gir­di, Mu­say­la ta­nış ol­du və ca­van­lar bi­ri-bi­ri­nə aşiq ol­du­lar. İn­di dün­ya əgər sev­giy­di­sə, o da yal­nız on­la­rın idi. Nər­mi­nə ilə Mu­sa­nın idi dün­ya. Ley­li və Məc­nu­nun adı çı­xıb, bu ca­van­la­rı qol-bo­yun gö­rən­lər be­lə de­yir­di. Hər şey gö­zəl idi...
Ge­cə ya­rı Nər­mi­nə­nin qu­la­ğı­nın di­bin­də­ki te­le­fon cin­gil­də­di. O, dər­hal oya­nıb tel­fo­nu gö­tür­dü, əs­lin­də bu­na öy­rən­cə­li idi. Bax be­lə­cə hər ge­cə fa­si­lə­lər­lə də ol­sa Mu­sa­nın zəng­lə­ri ara ver­mir, bə­zən sev­gi­li­lər sə­hə­rə­dək da­nı­şır­dı­lar. Bu də­fə Mu­sa­nın sərt və so­yuq sə­si Nər­mi­nə­ni hə­qi­qə­tən üşüt­dü. O, hə­yə­can­dan kə­kə­lə­di:
- Sən nə da­nı­şır­san? Ne­cə yə­ni ge­di­rik?
- ...
- Bəs si­zin­ki­lər?
- ...
- Axı bi­zim­ki­lər bil­mir­lər?
- ...
- Mu­sa, bu, yax­şı iş de­yil...
- ...
- Əl­bət­tə, se­vi­rəm...
- ...
- Əl­bət­tə, mən də hər şey edə­rəm....
- ...
- Hmmm... (ağ­la­ya-ağ­la­ya). Mən də... sə­ni heç ki­mə də­yiş­mə­rəm....
- ...
- Yax­şı... mən də...
Az ön­cə qı­zın zə­rif və ətir­li nə­fə­si­nə bü­rü­nən otaq hıç­qır­tı­lar­la dol­du. Ba­yaq­dan o tə­rəf bu tə­rə­fə vur­nu­xan An­je­la­nın da yu­xu­su ər­şə qalx­mış­dı; o, qa­rı­şıq fi­kir­lə­rin cay­na­ğın­dan qur­tul­ma­mış qu­la­ğı­na səs dəy­di. Bu, qı­zı­nın hıç­qır­tı­la­rıy­dı. Ana cəld ye­rin­dən dur­du, elə ge­cə pal­ta­rın­da­ca qı­zın ota­ğı­na gir­di.
- No­ra (o, qı­zı­nı hə­mi­şə be­lə ça­ğı­rar­dı), ni­yə ağ­la­yır­san?- de­yə tit­rə­yən əli­ni üzü­qoy­lu uzan­mış Nər­mi­nə­nin saç­la­rın­da gəz­dir­di.
- On­lar gəl­mə­yə­cək...
- Kim­lə­ri de­yir­sən?
- Mu­sa­gi­li...
- Bu­nu sə­nə kim de­di? Nə üçün gəl­mə­yə­cək­lər?
- Mu­sa­nın ata­sı sə­nin er­mə­ni ol­du­ğu­nu bi­lib...
- Ba­şı­ma xe­yir! Bu har­dan çıx­dı be­lə?!
- De­yir, mən oğ­lu­ma er­mə­ni­dən olan qız al­ma­ram...
An­je­la bir an­lıq ud­qun­du. Bu də­qi­qə onun əsəb­lə­ri və hə­yə­can­la­rı elə bir nöq­tə­yə gə­lib çat­dı ki, nit­qi qu­ru­du, bil­mə­di qı­zı­nı ne­cə sa­kit­ləş­dir­sin. La­kin qa­dın özü­nü ələ ala bil­di, tit­rək səs­lə de­di:
- Ürə­yi­mə dam­mış­dı... Bi­lir­dim ki, be­lə ola­caq... Ma­me­di də qoy­mur­du­lar mə­nim­lə ev­lən­mə­yə. Am­ma biz heç kə­sin sö­zü­nə mə­həl qoy­ma­dıq... Ev­lən­dik... Kaş heç...
- Mu­sa yax­şı oğ­lan­dı, ana... De­yir ki, o, hər şe­yə ha­zır­dı... Bü­tün bu el­çi-fi­lan, dəm-dəst­gah, üzük-ni­şan mə­ra­si­mi nə­yə la­zım­dı axı?- de­yə qız çar­pa­yı­dan qal­xıb cəld hə­rə­kət­lər­lə pal­tar do­la­bı­na sa­rı ye­ri­di. An­je­la­nın göz­lə­ri dol­muş­du, bu sa­at heç nə­yin fər­qin­də de­yil­di, ağ­lı­na ye­nə min cür fi­kir gə­lir­di. Bir­dən qı­zı­nın pal­tar­la­rı­nı ca­ma­da­na yığ­dı­ğı­nı gör­dü, hey­rət için­də so­ruş­du:
- Ha­ra be­lə?
- Ana, biz ge­di­rik... Mu­sa aşa­ğı­da göz­lə­yir...
- No­ra, də­li ol­mu­san? Ge­cə vax­tı?... Atan bil­sə...
- Ata­mı dur­quz­ma, ana... Xa­hiş edi­rəm... Bi­zə ma­ne ol­ma­yın... Biz öz qə­ra­rı­mı­zı ver­mi­şik...
- Axı siz bu ge­cə vax­tı ha­ra ge­də­cək­si­niz? Bu nə­dir, No­ra, mən yu­xu gö­rü­rəm yox­sa? Qı­zım, ca­nım, gö­züm, be­lə et­mə­yin... Bir­tə­hər yo­lu­na qo­ya­rıq... Qoy bir sə­hər açıl­sın... Gö­rək Ma­med nə de­yir?
Nər­mi­nə heç nə eşit­mir­di, tə­kər­li ça­ma­da­nın ağ­zı­nı bağ­la­yıb iti ad­dım­lar­la qa­pı­ya tə­rəf ye­ri­di. Ayaq­qa­bı­la­rı­nı ge­yi­nib san­ki son də­fə ba­xır­mış ki­mi ya­rım­qa­ran­lıq dəh­li­zə göz gəz­dir­di; son­ra ya­taq ota­ğı­nın bağ­lan­mış qa­pı­sı­na, da­ha son­ra isə don­muş göz yaş­la­rıy­la ki­ri­miş­cə ya­zıq-ya­zıq ona ba­xan ana­sı­nın boy­nu­nu qu­caq­la­dı, pı­çıl­tıy­la de­di:
- Biz­dən na­ra­hat ol­ma­yın! Hər şe­yi öl­çüb-biç­mi­şik, özü­müz­dən xə­bər ve­rə­cə­yik... Siz öz prob­lem­lə­ri­ni­zi özü­nüz həll edin...
An­je­la heç nə eşit­mir­di. O, qı­zı­nın nə vaxt get­di­yi­ni, nə vaxt qa­pı­nı bağ­la­dı­ğı­nı, nə de­di­yi­ni be­lə xa­tır­la­ma­dı. Elə bil han­sı əca­yib qüv­və­sə gə­lib gir­miş­di on­la­rın mən­zi­li­nə, sə­hər­dən bə­ri on­la­rın ruh­la­rı ilə oy­na­mış, son­ra da əl-qol­la­rı­nı, dil-ağız­la­rı­nı bağ­la­mış, evə ölü bir sü­ku­nət gə­tir­miş­di. Bir­cə o bi­ri otaq­da­kı Har­ri­nin zə­if zin­gil­ti­lə­ri­ni eşi­də bil­di. An­je­la hövl­lən­di, onun ye­rin­də kim ol­say­dı bəl­kə də də­li olar­dı. İs­tə­di əri ya­tan ota­ğın qa­pı­sı­nı açıb var qüv­və­si ilə qış­qır­sın, ha­ray sal­sın. Bu­nu edə bil­mə­di. Əl­lə­ri, son­ra bü­tün bə­də­ni əs­di. Gah mət­bəx­də, gah da van­na ota­ğın­da nə­sə ax­tar­dı. Adi vaxt­lar­da o zəh­ri­mar əş­ya­nın ye­ri­ni əz­bər bi­lir­di, in­di azı on də­fə ona bax­dı, am­ma gör­mə­di... Bu­dur, lə­nət şey­ta­na, tap­dı! Nə yax­şı tap­dı onu, ru­hu­nu din­cəl­də bi­lən, ona əbə­di təs­kin­lik ve­rə bi­lə­cək bir şey! Bü­tün gü­nü əca­yib və qor­xunc ka­bu­sun do­laş­dı­ğı evin can­sız ölüm va­si­tə­si... An­je­la van­na ota­ğı­nın qa­pı­sı­nı açıb içə­ri gir­di...
Har­ri dəh­li­zə çıx­mış­dı, bu də­fə da­ha bərk­dən zin­gil­də­mə­yə baş­la­dı. Əv­vəl­cə van­na ota­ğı­nın qa­pı­sı­na bir-iki ağız hür­dü, son­ra Məm­mə­din yat­dı­ğı ota­ğın qa­pı­sı­nı qa­baq pən­cə­lə­ri ilə ara­la­dı, lap bərk­dən hür­mə­yə baş­la­dı. Məm­məd göz­lə­ri­ni ovuş­du­ra-ovuş­du­ra Har­ri­yə açıq­lan­dı, son­ra An­je­la­nı səs­lə­di. Məm­mə­din bir­dən-bi­rə da­la­ğı sanc­dı, si­nə­sin­də çır­pı­nan ürə­yin­də san­ki şi­mal kü­lək­lə­ri əs­di. Mən­zil­dən hüzn qo­xu­su gə­lir­di. Ki­şi dəh­li­zə cum­du. Van­na ota­ğın­da da­ma­rı­nı kəs­miş An­je­la­nı qan için­də gö­rən­də dəh­şə­tə gəl­di...
An­je­la­nı tə­ci­li yar­dım ma­şı­nı­na qoy­du­lar. Məm­məd hə­lə nə baş ver­di­yi­ni an­la­mır­dı; bu iş­lər - hə­kim­lə­rin gəl­mə­si, An­je­la­nı tə­lə­sik ma­şı­na yer­ləş­dir­mək, ev­dən id­man kost­yu­mun­da çı­xıb tə­ci­li yar­dım ma­şı­nın­da ar­va­dı­nın böy­rün­də otu­rub onun qa­pan­mış göz­lə­ri­nə təş­viş­lə bax­maq... o qə­dər sü­rət­lə baş ver­di ki, qa­pı-pən­cə­rə­lə­ri də bağ­la­ma­dı. Nər­mi­nə də yad­dan çıx­dı. Ona elə gə­lir­di ki, Nər­mi­nə hə­lə yu­xu­da­dır. Qoy yat­sın, uşaq bil­mə­sə yax­şı­dı, qor­xa bi­lər...
Tə­ci­li yar­dım ma­şı­nı hün­dür­mər­tə­bə­li bi­na­nın qar­şı­sın­dan tər­pən­mək is­tə­yən­də qəf­lə­tən göy­dən qu­zu boy­da bir cəm­dək düş­dü. Sü­rü­cü dik­sin­di, hə­kim­lər ba­yaq mən­zil­də gör­dük­lə­ri itin qan için­də ça­ba­la­dı­ğı­nı gö­rün­cə çim­çəş­di­lər, hə­yət­dən kim­sə tü­kür­pə­di­ci səs çı­xart­dı. İt məh­zun göz­lə­ri­ni ma­şı­nın pən­cə­rə­si­nə zil­lə­di, son də­fə zin­gil­də­yib göz­lə­ri­ni yum­du. Məm­məd ma­şı­nın pən­cə­rə­sin­dən çirk­li pər­də­ni ara­la­yıb za­val­lı Har­ri­nin qa­na bu­la­şan cəm­də­yi­nə ba­xan­da əti ür­pəş­di, son­ra göz­lə­ri­ni yum­du ki, bu kə­dər­li mən­zə­rə­ni gör­mə­sin.
Tə­ci­li yar­dım ma­şı­nı xəs­tə­xa­na­ya ça­tan­da An­je­la ar­tıq göz­lə­ri­ni aç­mış­dı.


2007-2009